دكتر علی محمد حاجی زینعلی
قلب عضله‌ای فعال و پركار است كه به طور منظم و خودكار تقریبا 80 بار در دقیقه، مستقل از اراده شما منقبض می‌شود (یعنی 4800 بار در ساعت یا 115200 بار در شبانه‌روز). شاید به خاطر همین پركاری است كه بیماری‌های قلبی شایع‌ترین علت مرگ و میر در جهان می‌باشند. قبل از آنكه به بررسی تاثیرات ورزش بر قلب بپردازیم لازم است بدانیم كه اصولا با ورزش چه تغییراتی در بدن روی می‌دهد. سپس با آگاهی از این تغییرات، توصیه‌های لازم را در مورد انواع، شدت و مدت زمان ورزش ارائه دهیم.
در بدن، اكسیژن از راه هوا و سوخت لازم از طریق غذا تامین می‌شود. هر دوی این مواد اولیه از طریق جریان خون در اختیار عضلات قرار می‌گیرند. به عبارت دیگر، سلول‌های خون نقش كامیون‌های حمل و نقل را دارند كه به طور شبانه‌روزی در اتوبان‌های بدن (یعنی رگ‌ها) در حال رفت و آمد هستند. عامل اصلی به حركت درآوردن این كامیون‌ها (سلول‌های خون) قلب می‌باشد.
پس هر چه قلب بهتر و سالم‌تر بتواند پمپ كند، عضلات هم بیشتر و بهتر می‌توانند حركت كنند و برعكس هرچه عضلات بیشتر تحرك داشته باشند قلب نیز بیشتر به پمپاژ قوی و منظم عادت می‌كند. همان‌گونه كه عضلات با ورزش پرورش می‌یابند، عملكرد قلب و سیستم گردش خون نیز بهتر و منظم‌تر می‌گردد.
سوخت اصلی عضلات، كربوهیدرات‌ها هستند كه به شكل گلیكوژن در ماهیچه‌ها ذخیره شده‌اند. به عبارت دیگر وقتی شروع به ورزش می‌كنیم، ابتدا گلیكوژن‌هایی كه به شكل ذخیره در عضلات وجود دارند، شروع به سوختن می‌كنند. وقتی كه این ذخایر غذایی نزدیك به اتمام باشند، عضله، سوخت دوم خود یعنی چربی را مصرف می‌كند. برای سوختن مواد اولیه در عضله، همواره اكسیژن لازم نیست، بلكه این مواد در موارد اضطراری بدون وجود اكسیژن نیز به مصرف می‌رسند و انرژی لازم برای حركت فراهم می‌شود،
بنابراین سیستم تولید انرژی در عضلات بر دو گونه است:
سیستم هوازی: در این روش قندها یا چربی‌ها با اكسیژن تركیب می‌شوند و به طور كامل می‌سوزند و حداكثر مقدار انرژی شیمیایی خود را آزاد می‌كنند. این سیستم، سیستم اصلی، رایج و با صرفه تولید انرژی است.
سیستم بی‌هوازی: سیستم درجه دو، اضطراری و غیراقتصادی است كه در آن قندها و چربی‌ها، بدون حضور اكسیژن، طی یك سلسله واكنش‌های شیمیایی به شكل ناقص می‌سوزند و تولید انرژی می‌كنند، اما به مقدار كمتر! لذا مواد زائدی مانند اسیدلاكتیك از خود بر جای می‌گذارند (توجه به این مطالب جهت شروع انواع ورزش، شدت و مدت زمان آن ضروری است).
چرا خسته می‌شویم و بعد از مدتی ورزش‌كردن نمی‌توانیم به آن ادامه دهیم؟
خستگی یعنی تمام شدن ذخایر گلیكوژن عضله و تجمع بیش از حد اسید لاكتیك در عضله. زمانی كه عضله ذخایر گلیكوژن خود را از دست می‌دهد و به سوزاندن چربی‌ها روی می‌آورد و اكسیژن‌رسانی به عضله مشكل می‌شود، سوخت بی‌هوازی با تولید انبوه اسیدلاكتیك شروع می‌گردد و ما احساس خستگی می‌كنیم، بنابراین خستگی علامتی هشداردهنده است كه بدن را از كاهش ذخایر غذایی عضله آگاه می‌سازد و نیاز به استراحت را گوشزد می‌كند. پس هر چه قدرت ذخیره‌سازی گلیكوژن عضله را بیشتر و فرآیند اكسیژن‌رسانی به عضله را تقویت كنیم، مدت ورزش را بیشتر و زمان رسیدن به خستگی را طولانی‌تر كرده‌ایم. افزایش قدرت ذخیره‌سازی گلیكوژن و تقویت فرآیند اكسیژن‌رسانی به عضله، با ورزش بیشتر و افزایش تدریجی مدت آن ممكن می‌گردد.
