دكتر نفیسه بهیرائی؛ عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست فناوری، دکتر شهاب‌الدین فقیهی
آنژیوپلاستی كرونری یك درمان برای بیماری‌های عروق كرونر است. در این بیماری شریان‌های خون رساننده به ماهیچه قلبی (اصطلاحا به آنها عروق كرونر گفته می‌شود) باریك یا مسدود می‌شوند. روش كار آنژیوپلاستی شامل باد كردن یك بالن مخصوص به داخل عروق كرونر است تا جریان خون لازم برای قلب را بهبود بخشد. بعد از انجام آنژیوپلاستی، یك لوله فلزی قابل انبساط كه اصطلاحا به آن استنت گفته می‌شود در شریانی كه تازه باز شده قرار داده می‌شود. استنت در محل قرار می‌گیرد و از انسداد مجدد یا باریك شدن دوباره شریان جلوگیری می‌كند.
كاربرد استنت‌ها
2 نوع اصلی از استنت‌ها که در حال حاضر بیشترین کاربرد را دارا هستند شامل موارد زیر است:
استنت‌های فلزی ساده استاندارد كه به آنها اصطلاحا استنت‌های برهنه هم می‌گویند (BMS) و استنت‌های شسته شده با دارو (DES) كه در سال‌های اخیر رایج شده‌اند و معمولا با داروهای خاصی كه مانع تنگ شدن دوباره شریان می‌شوند پوشش داده شده‌اند. نخستین استنت‌هایی كه اجازه كارگذاری در شریان‌های قلبی را گرفتند از نوع BMS و اغلب از جنس فولاد زنگ نزن 3161(L) بودند.
در نسل دوم این استنت‌ها عمدتا از آلیاژ كبالت– كروم استفاده شد. DESها با آزاد كردن دارو از تكثیر سلولی جلوگیری می‌نمایند. این امر منجر به ممانعت از ایجاد بافت فیبروز و در نهایت ایجاد لخته می‌شود. پوشش این استنت‌ها معمولا از جنس پلمر است كه دارو را نگه می‌دارد و آن را در داخل پلیمر عروقی آزاد می‌كند. در نخستین DESها از پوشش‌های بادوام استفاده كردند. اما بعدا پوشش‌های جدیدتر طراحی شدند كه در حین یا بعد از آزاد شدن دارو تخریب می‌شوند و از بین می‌روند.
پوشش و تفاوت استنت
پوشش معمولا از راه غوطه‌وری یا اسپری كردن درون استنت ایجاد می‌شود و معمولا از یك تا 3 لایه تشكیل شده است: لایه داخلی برای چسبندگی، لایه میانی جهت نگهداری دارو و پوشش رویی برای تعدیل سرعت آزادسازی دارو است. لازم به ذكر است كه فلزات كامپوزیت شده که در ساخت استنت‌ها به کار می‌روند از نظر قدرت و انعطاف‌پذیری با یکدیگر دارای تفاوت‌های می‌باشند. معمولا از موادی خاص برای طراحی و ساخت استنت‌ها استفاده می‌شود تا موجب زیست سازگاری و قابلیت ردیابی آنها از طریق رادیولوژی شود. ماركرهای شناسایی از طریق رادیوگرافی به پزشكان برای دیدن استنت‌ها كمك می‌نماید. معمولا آلیاژهای كبالت– كروم راحت‌تر قابل ردیابی بوده و با دوام‌ترند.
مزایا و معایب استنت‌های ساده و پوشش داده شده با دارو
باگذشت زمان بافت اسكار و دیواره شریان روی استنت رشد می‌كنند و بنابراین فلز جزیی از دیواره شریان می‌شود. بعضی اوقات رشد مجدد بافت در داخل استنت بیش از اندازه است و منجر به باریك شدن مجدد شریان كه تنگی دوباره عروق نام دارد، می‌شود. در حدود 15-10 درصد افرادی كه BMS دریافت می‌كنند احتیاج به درمان مجدد و بیشتر در آینده دارند. این درمان شامل آنژیوپلاستی مجدد یا حتی جراحی است. داروهایی كه برای پوشش‌دهی استنت‌های نوع DES به كار می‌روند تشكیل بافت اسكار را كم می‌كنند و بنابر این احتمال تنگی مجدد عروق كمتر است. اما این داروها بر روی التیام طبیعی دیواره عروق اثر گذاشته و در مواردی ممكن است ریسك ایجاد لخته خون روی استنت را افزایش داده و باعث انسداد عروق و نهایتا حمله قلبی شوند اما اگر چه این ریسك در DESها بیشتر از BMSهاست اما بسیار نادر است. برای ممانعت از ایجاد لخته‌های خونی در افرادی كه DES كار گذاشته می‌شود داروهای ضد انعقاد (معمولا آسپرین و كلوپیدگرل) طولانی‌تر از افرادی كه BMS می‌گیرند تجویز می‌شود. (معمولا حداقل یك سال دارو می‌گیرند).
انتخاب صحیح نوع استنت با مشورت متخصص قلب
اگر بیمار در معرض خطر خونریزی زیاد است یا احتمالا در یك سال آینده تحت جراحی قرار خواهد گرفت، بهتر است از نوع BMS استفاده كند. این بدان علت است كه ریسك خونریزی در فرد بیماری كه مجبور به استفاده از داروهای ضد انعقادی است، بالا می‌رود و الزامی است كه این داروها را تا زمانی كه پزشك صلاح نداند قطع نشود. بنابراین اگر بیمار نیازمند به آنژیوپلاستی كرونری و یا كاشت استنت می‌باشد، بهتر است با متخصص قلب خود مشورت كند كه چه نوع استنتی برای او مناسب است. مواردی كه باید فرد بیمار برای استفاده از استنت‌ها رعایت كند به شرح زیر است:
پزشك خود را از هر گونه جراحی برنامه‌ریزی شده در آینده آگاه سازید.
اهمیت مصرف داروهای ضد انعقاد متعاقب كاشت استنت و زمان لازم برای كامل شدن طول درمان را درك كنید.
به خاطر داشته باشید كه مصرف داروهای ضد انعقاد را بدون مشورت با متخصص قلب خود قطع نكنید.
