زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر محمدرضا نوروزی؛ دكتر محمد حسین ایزد پناهی

بیضه محل تولید اسپرم و هورمون‌های جنسی مردانه است. هر چند تومور بیضه در مقایسه با سایر سرطان‌ها نسبتا نادر است؛ ولی شایع‌ترین تومور بد‌خیم در مردان آمریكایی 34-15 ساله می‌باشد. علت سرطان بیضه معلوم نیست؛ اما جزء سرطان‌های قابل علاج است؛ حتی وقتی تومور از بیضه فراتر رفته باشد.

بسته به نوع سرطان و وسعت پیشرفت آن ممكن است یك روش درمانی یا تركیبی از روش‌های درمانی مختلف برای آن به‌كار رود. معاینه منظم بیضه توسط خود افراد می‌تواند به تشخیص و درمان زودهنگام سرطان بیضه كمك كند.

علائم

سرطان بیضه در اكثر موارد فقط یك بیضه را درگیر می‌كند و درگیری دو‌طرفه نادر است. سرطان بیضه در مراحل اولیه علامتی ندارد؛ ولی درصورت علامت‌دار شدن می‌تواند با موارد زیر تظاهر كند:

1. بزرگی یا مشاهده توده در بیضه

2. احساس سنگینی در اسكروتوم (كیسه بیضه)

3. درد مبهم در ناحیه شكم یا ناحیه مغبنی (اینگوینال)

4. احساس درد و ناراحتی در بیضه

5. بزرگ و دردناك شدن پستان

6. علائم ناشی از دست‌اندازی و متاستاز به سایر اعضای بدن

علت:

تقریبا تمام سرطان‌های بیضه از سلول‌های زاینده بیضه (germ cell‌)‌، یعنی همان سلول‌هایی كه وظیفه ساختن اسپرم را بر عهده دارند، منشأ می‌گیرند. تاكنون علتی كه سلول‌های زاینده را به سمت سرطانی شدن پیش می‌برد شناخته‌شده نیست.

عوامل خطر:

عوامل خطر برای سرطان بیضه عبارتند از:

بیضه نزول‌نكرده

عدم تكامل بیضه: مثل بعضی بیماری‌ها نظیر سندرم كلاین فلتر

سابقه فامیلی سرطان بیضه.

سن: سرطان بیضه در هر سنی دیده می‌شود ولی بیشترین سن 34-15 سالگی است.

نژاد: در سفید‌پوستان شایع‌تر از سیاه‌پوستان است.

چه موقع باید به پزشك مراجعه كرد:

در صورت احساس هرگونه درد‌، تورم یا توده در بیضه یا ناحیه مغبنی خود، به‌خصوص اگر این علائم بیش از دو هفته طول كشیده و حتی اگر توده یا تورم بیضه هیچ‌گونه دردی ندارد، حتما به پزشك مراجعه كنید و تحت ویزیت  و معاینه قرار بگیرید. بیشتر سرطان‌های بیضه هیچ‌گونه دردی ایجاد نمی‌كنند.

روش‌های تشخیص

 اكثر مردان تومور بیضه را خودشان به‌صورت اتفاقی و یا در هنگام Self-examination، كشف می‌كنند و در بقیه موارد  توده توسط پزشك لمس و كشف می‌گردد. برای اینكه بتوان فهمید یك توده بیضه سرطان است یا علل دیگر در آن دخیلند، می‌توان از روش‌های زیر كمك گرفت:

1. سونوگرافی: با سونوگرافی می‌توان ماهیت توده كه آیا حاوی مایع است یا یك توده گوشتی و اینكه از داخل بیضه یا از اجزای خارج بیضه منشأ گرفته است را مشخص نمود.

2. تست‌های خونی: برای سرطان بیضه ماركر‌های خونی وجود دارند كه می‌توان برای كمك به تشخیص سرطان از آنها سود برد كه مهمترین این پاركرها βhcG و آلفافیتوپروتئین می‌باشند كه در صورت بالا بودن آنها احتمالا توده بیضه سرطانی است.

3. جراحی: جراحی و خارج كردن بیضه (رادیكال اركیكتومی)‌: دقیق‌ترین راه برای تشخیص یا رد سرطان است و اگر هرگونه شكی در مورد سرطانی بودن توده بیضه وجود داشته باشد، ممكن است پزشك این راه را به بیمار پیشنهاد كند.

نكته مهم : به طور عموم نمونه‌برداری یا برداشتن خود توده به تنهایی و بدون برداشتن بیضه به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود؛ مگر در موارد خاص.

4.سی‌تی‌اسكن: چون اولین محل دست‌اندازی سرطان بیضه در اكثر موارد غدد لنفاوی ناحیه شكمی است، بنابراین در صورتی كه احتمال سرطانی بودن توده بیضه وجود داشته باشد، برای بررسی وضعیت غدد لنفاوی از این روش استفاده می‌شود.

5.عكس قفسه سینه: چون پس از غدد لنفاوی یكی از شایع‌ترین محل‌های درگیری دست‌اندازی دوردست ریه می‌باشد، باید در بیمار مبتلا به سرطان بیضه آن را درخواست نمود.

درمان سرطان بیضه

1- جراحی: همانگونه كه ذكر شد اولین قدم درمانی در هر مرحله از تومور بیضه، حتی اگر به مكان‌های دیگر دست‌اندازی كرده باشد، خارج كردن سایت اولیه تومور، یعنی بیضه است كه به آن اركیكتومی می‌گویند. اگر مساله زیبایی برای بیمار مهم باشد، می‌توان همزمان با عمل اركیكتومی از پروتز بیضه برای پركردن فضای اسكروتوم سود برد.

2- قدم بعدی درمان بستگی به پاتولوژی اولیه تومور و وضعیت غدد لنفاوی شكمی و وجود یا عدم وجود دست‌اندازی دوردست تومور دارد. سه روش عمده درمانی شامل شیمی‌درمانی‌، رادیوتراپی و جراحی غدد لنفاوی شكمی (موسوم به RPLND) است كه بسته به فاكتورهای ذكرشده می‌توان برای درمان از یك یا تركیبی از این سه روش استفاده نمود.

عوارض درمان

1.جراحی‌: خارج كردن یك بیضه در صورتی كه بیضه سمت مقابل سالم باشد، باعث ناباروری یا اختلال جنسی نخواهد شد؛ اما اگر هر دو بیضه خارج شده باشند، بیمار حتما نابارور می‌شود. همچنین، بیمار نیاز به هورمون جنسی مردانه یا تستوسترون خواهد داشت.

2.جراحی RPLND: اگر اعصاب سمپاتیك در حین جراحی آسیب ببیند، فرد ممكن است دچار اختلال در انزال منی گردد؛ ولی احتمالا اختلال جنسی یا اختلال در نعوظ  نخواهد داشت.

3.رادیوتراپی و شیمی‌درمانی‌: رادیوتراپی و بعضی داروهایی كه در شیمی‌درمانی استفاده می‌گردد می‌تواند برای مدتی فرد را نابارور كند؛ اما در اكثر موارد برگشت‌پذیر است.

قبل از انجام هرگونه روش درمانی بهتر است از ذخیره‌سازی اسپرم استفاده شود؛ حتی اگر فكر می‌كنید كه به اندازه كافی فرزند دارید و یا نیاز به فرزند دیگری ندارید، چون بعدا ممكن است پشیمان گردید و آن هنگام تلاش برای برگشت ناباروری ممكن است موفقیت آمیز نباشد. اسپرم را می‌توان با روش انجماد  برای سال‌ها زنده و سالم نگهداری نمود.

پیشگیری از سرطان بیضه

هیچ راهی برای پیشگیری از سرطان بیضه شناخته نشده است؛ هرچند معاینه خود فرد به‌طور منظم  ممكن است به تشخیص زود‌هنگام سرطان بیضه كمك كند. به بیماران خود توصیه كنید بهتر است حداقل  یك بار در ماه از سنین بلوغ بیضه‌های خود را معاینه كنید. برای این كار مراحل زیر را انجام دهید:

- جلوی یك آینه بایستید و از لحاظ عدم تقارن یا بزرگی یكطرفه بیضه‌های خود را ببینید.

- هر بیضه خود را بین انگشت اشاره و شست همان طرف گرفته و بیضه را در سرتاسر طول خود بین دو انگشت بلغزانید و از لحاظ سفتی و برجستگی و توده آن را معاینه كنید.

- به‌تدریج با شیوه معاینه و یافته‌های حین معاینه آشنا می‌شوید و به‌محض لمس ناحیه‌ای غیر‌متعارف و غیر‌طبیعی آن را تشخیص خواهید داد. این كار را به‌ طور منظم انجام دهید و چنانچه هر گونه توده‌ای لمس كردید به پزشك خود اطلاع دهید.