دكتر نسرین‌السادات علوی؛ متخصص جراحی عمومی
سرطان سینه شایع‌ترین سرطان زنان در تمانی دنیا از جمله کشور ماست. خوشبختانه این بیماری در صورت تشخیص و درمان زودرس با درجه بالایی از موفقیت قابل درمان است؛ اما هنوز هم بسیاری از بانوان به محض بروز مشکل در سینه دچار اضطراب شدید شده و به دلیل ترس از سرطان و عوارض ناشی از درمان، مانند از دست دادن سینه یا تورم دست یا عوارض شیمی‌درمانی از مراجعه به پزشک خودداری می‌کنند و در نهایت وقتی مراجعه می‌كنند که در این مرحله متأسفانه فرصت طلایی برای درمان کامل و موفق از دست رفته است.
خوشبختانه در حال حاضر روشهای جدید درمانی در عین نتیجه‌بخش‌تر بودن، عوارض درمان را نیز کاهش داده اند و اطلاع از این روش‌ها و اثر آنها در کاهش عوارض درمان و تشویق بیماران به اقدام سریع در هنگام تشخیص بسیار مؤثر است. پزشکانی که در مراحل اولیه برخورد با این بیماران هستند، مانند کارشناسان مامایی، پزشکان عمومی، متخصصان زنان و جراحان عمومی، باید به طور کامل با این روش‌ها اشنا باشند تا در صورت لزوم بتوانند برای تشویق بیمار به انتخاب درمان صحیح اطلاعات کافی را در اختیار وی قرار دهند.
همانگونه که می‌دانیم یکی از عوارض ناتوان‌کننده به دنبال عمل جراحی سرطان پستان، تورم دست در اثر برداشتن غدد لنفاوی و آسیب به مجاری لنفاوی است. این عارضه به این دلیل ایجاد می‌شود که جراح برای مشخص شدن تعداد غدد لنفاوی درگیر و پاک کردن تمامی غددی که درگیری تومورال دارند، باید حد اقل 10 عدد از غدد لنفاوی این ناحیه را برداشته و جهت پاتولوژی ارسال کند.
از آنجا که در حال حاضر به دلیل مراجعه بیماران در مراحل اولیه تعداد زیادی از آنان درگیری زیر بغل ندارند، تلاش‌های بسیاری برای کاهش وسعت عمل جراحی در بیماران مبتلا به سرطان پستان در مراحل اولیه صورت گرفته است. یکی از مهم‌ترین پیشرفت‌های صورت گرفته در این زمینه ابداع روش نمونه‌برداری از غده لنفاوی سنتینل است که در سال 1993 معرفی شد و اساس آن بر این واقعیت بود که اولین غده لنفاوی که نسج پستان را درناژ می‌کند و به اصطلاح غده لنفاوی نگهبان نامیده می‌شود، می‌تواند برای پیش‌بینی در مورد درگیری یا عدم درگیری بقیه غدد لنفاوی استفاده شود.
در این روش غده لنفاوی نگهبان با تزریق مواد رنگی یا رادیواکتیو در نسج پستان مشخص شده و با برداشتن آن و ارسال برای بررسی پاتولوژی جهت انجام یا صرف نظر ازدیسکسیون باقیمانده غدد لنفاوی تصمیم گرفته می‌شود. در حال حاضر این روش استاندارد جراحی زیر بغل در بیمارانی است که در معاینه کلینیکی آنها غدد لنفاوی درگیر لمس نمی‌شود.
برای انجام این کار مقدار کمی از ماده رادیواکتیو و یا ماده رنگی مخصوص، در زمان مشخصی قبل از عمل جراحی، در اطراف توده یا لبه آرئول پستان درگیر تزریق می‌شود. این ماده به تدریج از محل تزریق به مجاری لنفاوی و از آنجا به اولین غده لنفاوی درناژکننده پستان وارد می‌شود و در آنجا برای مدتی باقی می‌ماند که در این هنگام بیمار تحت عمل جراحی قرار می‌گیرد و با استفاده از پروب حساس به اشعه محل این غده را مشخص و آن را اکسیزیون کرده و جهت پاتولوژی سریع یا دائمی (بر اساس تصمیم جراح و درخواست بیمار) ارسال می‌کنند.
در صورتی که در این غده درگیری تومورال وجود داشته باشد، دیسکسیون غدد لنفاوی زیر بغل طبق معمول انجام خواهد شد. عدم درگیری غده لنفاوی سنتینل در 95 در صد موارد نشان‌دهنده عدم درگیری بقیه غدد لنفاوی است و در این مورد برداشتن غدد لنفاوی زیر بغل لازم نیست. در مطالعات انجام‌شده مشخص گردیده که انجام این روش در افرادی که غده لنفاوی نگهبان درگیر نبوده و دیسکسیون لازم نشده، تا حد زیادی از عوارضی مانند تورم دست و محدودیت حرکت و ناراحتی های روحی بیماران کاسته است.
میزان ماده رادیواکتیو در این روش بسیار کم و میزان اشعه دریافت‌شده توسط بیمار و پرسنل اطاق عمل بسیار کم و در حد ایمن، حتی برای افراد باردار می‌باشد. همانگونه که گفته شد این روش در حال حاضر به صورت استاندارد درمانی در سرطان سینه و چند سرطان دیگر از جمله ملانوم در آمده و در مراکز پیشرفته به صورت روتین برای بیمارانی که در معاینه آنها غدد زیر بغل درگیر قابل لمس نیست، انجام می‌شود.
در کشور ما نیز از حدود سه سال قبل این روش مورد استفاده تعدادی از جراحان در مراکز بزرگ قرار گرفت و امید است به تدریج در تمامی مراکز قابل انجام باشد. مسلما آنچه در موفقیت این روش نقش اساسی دارد، آشنایی بیماران و پزشکان با این روش و همکاری مراکز مختلف در آموزش و انجام صحیح آن می‌باشد.
امید است با کاستن از عوارض اعمال جراحی بتوانیم درمان مؤثر تر و قابل تحمل تری به بیماران هدیه کنیم و در عین افزایش طول عمر بیماران مبتلا به سرطان، کیفیت زندگی آنان را نیز افزایش دهیم و دیگر شاهد آن نباشیم که بیماری به دلیل ترس از عوارض درمان، مراجعه به پزشک را به تأخیر انداخته و در مراحل انتهایی و غیر قابل درمان مراجعه کند.
