زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

 مشکلات چشمی در بیماران مبتلا به MS

ام اس (MS) یک بیماری مزمن التهابی پیشرونده سیستم اعصاب مرکزی مغز و نخاع می‌باشد که با از بین رفتن غلاف میلین در مناطقی از اعصاب مغزی به صورت تکه‌‌هاي کوچک (پلاک) مشخص می‌شود و موجب اختلال در انتقال پیام‌‌هاي عصبی می‌گردد.

غلاف میلین رشته عصبی را می‌پوشاند و از آنها در برابر آسیب‌‌ها محافظت می‌نماید و یکی از ارکان اصلی انتقال تحریکات در سیستم اعصاب مرکزی می‌باشد.

اگر صدمه به غشاء میلین جزئی باشد انتقال پیام دچار تغییرات جزئی می‌شود ولی اگر صدمه به میلین زیاد باشد تحریکات ایجاد شده قادر به انتقال نمي‌‌باشند و سیستم اعصاب مرکزی دچار صدمه می‌شود.

مشکل چشمی در بسیاری از بیماران (MS) اولین علامت است. شروع ناگهانی دوبینی، تمرکز ضعیف، درد چشم یا تاری دید می‌تواند فرد را وحشت‌زده کرده و آگاهی از این مطلب که بینائی وی ممکن است مختل شود نیز برای بسیاری از بیماران (MS) اضطراب آور است.

خوشبختانه پیش آگهی برای بهبودی بسیاری از مشکلات چشمی همراه با (MS) خوب است. اگر مشکل بینایی باقی ماند و کاهش بینائی مادام‌العمر ایجاد کرد تجهیزات و منابعی وجود دارند که می‌تواند به بیماران در جهت تطابق با وضعیت‌شان کمک کنند. نابینائی کامل هم می‌تواند اتفاق بیفتد و‌لیکن بسیار نادر است.

اکثر این بیماران با این نیاز مواجهه هستند که با تغییرات دائمی شان تطابق پیدا کنند. لازم به ذکر است مشکل بینائی در بعضی افراد حتی برایشان مزیتی محسوب می‌شود.

برای مثال خانم فالد فاکس، یک عکاس مشهور در نیویورک که مبتلا به MSاست می‌گوید: تطابقش با کاهش بینائی به اوکمک کرده که عکاس بهتری شود و او به این فکر افتاده که دیگر افراد دارای مشکلات بینائی می‌توانند با توجه به توانائی‌هایشان با انواع دوربین‌‌ها کار کنند.

این که یکی از مشکلات اصلی افراد مبتلا به MS مشکلات بینایی است قابل بحث است ولیکن افراد مبتلابه MS نیز ممکن است مثل بسیاری از افراد به دلایل دیگر افت بینایی داشته باشند، لذا مراقبت منظم از چشم‌ها و معاینه با فواصل زمانی مشخص برای تمامی افراد پیشنهاد می‌شود.

مشکلات بینائی مرتبط با (MS)

التهاب عصب بینائی شایع‌ترین اختلال بینائی در این بیماران است. دوبینی و حرکات غیرارادی چشم‌ها  دو مشکل دیگر هستند. حرکات غیر ارادی چشم‌ها و دوبینی با التهاب محدوده‌ای از مغز که کنترل حرکات چشم را به عهده دارد مرتبط است ولی التهاب عصب بینائی با این مشکل ارتباطی ندارد و معمولا جداگانه اتفاق می‌افتد.
علائم التهاب عصب بینائی عبارتند از: دوبینی، محدودشدن دید رنگی، درد در هنگام حرکات ارادی چشم، دیدن لکه‌‌هاي سیاه در جلوی چشم و از دست دادن حساسیت تمرکز روی اشیاء.

این علائم ممکن است در طی روز‌‌ها تا هفته‌‌هاي اول بدتر شده و بعد از آن بتدریج بهبود یابند بعضی افراد در طی یکماه بهبود می‌یابند و بهبود بعضی حتی ممکن است تا یکسال هم طول بکشد. دید بعضی افراد مجدداً به حالت قبلی یا نزدیک به قبل باز می‌گردد. هرچند کیفیت بینائی آنان مانند دید رنگی، درک عمق و حساسیت تمرکز بعد از حادثه التهاب عصب بینائی ممکن است کاهش یابد و لیکن علائم التهاب عصب بینائی بصورت ناگهانی و موقت می‌تواند تشدید شود.  گرفتن دوش گرم، تمرینات ورزشی، سرماخوردگی و تب ممکن است علائم محدود شدن دید رنگی، تاری دید و دیگر مشکلات را تشدید کند.

فیبرهای عصبی که غلاف میلین آنها از بین رفته و یا در حال بهبودی هستند به درجه حرارت بالا حساس هستند. علائم مرتبط با حرارت زمانی که با استفاده از کیسه یخ یا داروی تب بر یا پوشیدن  لباس خشک و قرار گرفتن در مقابل پنکه یا کولر بدن فرد سرد شود بهتر می‌شود.

باید به این نکته توجه نمود که بروز یا تشدید علائم به این معنی نیست که یک حمله جدید دیگر MS در فرد اتفاق افتاده بلکه اگر علائم بیش از یک روز باقی ماند و با کاهش درجه حرارت بدن  علائم بهتر نشد ضروری است که با پزشک خود تماس بگیرید.

حرکات غیر ارادی چشم‌ها، بینائی را به طرق مختلف از جمله دیدن اشیاء به اشکال مختلف و متحرک بودن دنیای اطراف خود را نشان دهد.

حرکات غیر ارادی چشم‌ها می‌تواند افقی یا عمودی، در یک چشم و یا هر دو باشد و به‌طور مشخص موجب افت بینائی عمومی و اغلب عدم تعادل شود. دوبینی، بینائی را با دیدن دوتائی اشیاء مختل می‌کند. از آنجا که دیدن دوتایی اشیاء می‌تواند حس تعادل فضایی فرد را تحت تأثیر قرار دهد دوبینی نیز ممکن است با تعادل فرد مداخله نماید.

 درمان

درمان برای حمله اولیه دوبینی، حرکات غیر ارادی چشم‌ها و یا التهاب عصب بینائی مشابه می‌باشد. هر 3 اختلال فوق بویژه التهاب عصب بینائی ممکن است خودبخود متوقف شود ، اما ثابت شده که استفاده سریع از داروهای استروئیدی موثر است (اختلال بینائی ایجاد شده در اثر التهاب عصب بینائی چون در اثر تخریب عصب بینائی می‌باشد با عینک بهبود نمي‌‌یابد). بزرگترین سؤالی که در مورد فرد جدیدی که به اولین حمله التهاب عصب بینائی دچار می‌شود این است که داروی استروئیدی بگیرند و یا اینکه منتظر ایجاد MS باشند.

بیشتر پاسخ‌‌ها درباره درمان این است که با تزریق استروئید به صورت وریدی بهبودی علائم چشمی تا حدود زیادی بهبود یافته  و ایجاد MS نیز به تأخیر افتاده است. محققین معتقدند بنظر می‌آید که تجویز کورتیکواستروئید وریدی در هنگام اولین حمله التهاب عصب بینایی اثر کوتاه مدتی در تأخیر زمانی ایجاد دومین حمله  MS دارد و بنظر می‌رسد که از یک تزریق وریدی استروئید فوائد دراز مدت حاصل نمي‌‌شود و نشان داده شده است که افرادی که با استروئید خوراکی درمان می‌شوند بدلیل عدم رعایت مصرف صحیح دارو مشابه افرادی هستند که درمان نمي‌‌شوند زیرا دیده شده که استروئید خوراکی بطور آشکاری خطر عود را افزایش می‌دهد.

اگر علائم اولیه التهاب عصب بینایی خفیف باشد و MRI نیز نتواند هیچ ضایعه‌ای مرتبط با MS را نشان دهد پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که اجازه دهد اختلال خودبخود بهبود یابد و این یک حقیقت است که حمله‌‌هاي التهاب عصب بینائی باعلائم خفیف ممکن است بدون درمان رها شوند ولی علائم شدیدی که با فعالیت‌های روزانه مداخله می‌نمایند معمولاً با دوز (میزان) بالای استیروئید درمان می‌شود.

تزریق داخل وریدی ایمونوگلوبین جی (IVIG) یک درمان گران و تجربی است و ممکن است یک گزینه برای افرادی باشد که قادر نیستند داروی استروئید دریافت نمایند. در این مورد نیز پژوهش نشان داده که (IVIG) برای افراد MS که دیابت دارند حالت سرخوشی _ افسردگی ایجاد می‌کند. اطلاعات کمی در مورد مؤثر بودن درمان‌‌هاي تکمیلی برای مشکلات بینایی وجود دارد ولی گزارش هایی هست که به دلیل وابستگی عصب بینایی به ویتامین B12 و فولیک اسید تجویز ویتامین B12 در طی حمله التهاب عصب بینایی تأثیرات مثبتی داشته است. پژوهشگران معتقدند که کلیه افرادی که برای کاهش بینایی مراجعه می‌نمایند بایستی سطح خونی ویتامین   B12 آنان کنترل شود. زیرا کمبود آن می‌تواند علائم مشابه MS را ایجاد نماید.

دوبینی و حرکات غیر ارادی چشم

درمان اولیه برای دوبینی و حرکات غیر ارادی چشم همانی است که برای التهاب عصب بینایی انجام می‌شود.

دوبینی مقاوم را می‌توان با استفاده از وسایل کمکی مثل تعبیه منشورهای لنز و یا جراحی عضلات چشمی برای هم ایستا نمودن مجدد چشم‌ها استفاده کرد و اگر این درمان‌‌ها موثر نبود می‌توان برای رفع دوبینی روی یکی از چشم‌ها را بست و فرقی ندارد که روی کدام یک از چشم‌ها پوشیده شود. لازم به ذکر است که بستن یک چشم به‌هیچ وجه روی بینایی تأثیر نمی‌گذارد و درمان را نیز به تأخیر نمي‌‌اندازد.

درمان حرکات غیر ارادی چشم‌ها بسیار مشکل تر است. داروهای مورد استفاده در حرکات غیر ارادی پیشرونده مثل داروهای ضد تشنج و یا شل‌کننده‌های عضلات ممکن است خوب عمل نکنند. جراحی نیز غالبا برای آن پیشنهاد نمي‌‌شود و معتقدند که باید روی وسائل بینایی کارکرد که تصاویر متحرک محیطی در دید فرد مبتلا به  حرکات غیر ارادی چشم‌ها را با ثبات کرد.

علیرغم مشکل درمان در اختلالات دوبینی و حرکات غیر ارادی چشم‌ها هردو ممکن است به خودی خود قطع شود. به علاوه سرانجام مغز یاد می‌گیرد که این تصاویر متحرک و نقاط تیره را با دید طبیعی جایگزین نماید.

متخصص کم بینایی

هرچند دورنمای درمان مشکلات چشمی بیماران MS نسبتا خوب است ولیکن باقی بودن مشکلات مدت زمانی طول می‌کشد. اگر شما در چنین موقعیتی قرار دارید متخصص کم بینایی می‌تواند دلیل از دست دادن بینایی شما را تجزیه تحلیل کرده و به شما کمک کند تا حد اکثر دید ممکن را با وضعیت موجود داشته باشید.

متخصص کم‌بینایی ممکن است یک اپتومتر (بینایی‌سنج) باشد. وی عملکرد روزانه شما را بررسی کرده و ممکن است سوالاتی در مورد تمرکز، حساسیت به نور و درک نور و... از شما بپرسد.

به علاوه ممکن است از یک سری نمودارهایی برای بررسی وجوه دیگر بینایی شما استفاده نماید. وی علاوه بر اخذ شرح حال چشمی از نیازهای تخصصی شما نیز خواهد پرسید.

اگر که نیاز شغلی، تفریحی یا فعالیت خاصی را دارید برای او شرح دهید. او ممکن است قادر باشد یک وسیله بینایی مثل عینک میکروسکوپی یا تلسکوپی برای شما تجویز نماید وی همچنین ممکن است؛ یک ذره‌بین یا سیستم تلویزیون مداربسته مناسب نیاز شخصی شما را نیز تجویز نماید.

زندگی با کم بینایی

اگر دید شما به‌طور دائم افت پیدا کرد و یا از بین رفت شما می‌توانید با ایجاد تغییراتی در منزل یا محل کارتان راحت‌تر و کار آمدتر باشید.

 وسایل مورد نیازتان را به گونه‌ای قرار دهید که راحت‌تر بتوانید آنها را پیدا کنید.

  در محل زندگی یا کار خود میزان نور را افزایش دهید و از وجود نور کافی در محیط‌هایی همچون میز کار، اتاق خواب و یا قرارگرفتن بخاری اطمینان حاصل نمایيد.

  پخش نور هنگام بینایی را با استفاده از آیینه‌‌هاي متحرک (که توسط متخصص کم‌بینایی ممکن است روی عینک تعبیه شود ) از بین ببرید.

  مکان‌‌هاي خاص مثل راه پله‌‌ها و درب‌‌هاي ورودی را با استفاده از نوارهای رنگی مشخص نمایید.

  در صورت امکان از روزنامه، کتاب، ساعت، تلفن و تقویم با حروف بزرگ استفاده نمایید.

 در مکان‌‌هاي خاص خارج از منزل می‌توانید با استفاده از چراغ قوه‌‌هاي پر نور از دستشویی یا ... اطلاع یابید.

 یاد بگیرید در مورد نیازهای‌تان بپرسید هرچند سخت است اما عملی است.

  وسایل کمکی در کم بینایی

وسایل و تجهیزات بینایی فراوانی وجود دارد که کاربرد خاص خود را دارند، بعضی برای خواندن مطلبی در کتاب مفید است و بعضی دیگر برای دیدن فیلم و یادیگری برای آشپزی و... .
ذره‌بین: از جمله وسائلی است که کاربرد زیادی در دیدن اشیاء دارد.

یک ذره‌بین با قدرت بالا تصویر بزرگ‌تری را در میدان کوچک‌تر نشان می‌دهد، در حالی که ذره‌بین با قدرت پایین تصویر کوچک‌تری را در میدان بزرگتر نشان می‌دهد.

نیاز شما به شما خواهد گفت کدام بهتر است و استفاده از ذره بین‌‌ها اغلب آنها را برای شما کارآمدتر خواهد نمود. صبور باشید زیرا هر فرد یک دوره زمانی خاص برای تطابق فردی دارد.

تلویزیون مداربسته: از دیگر وسایلی است که ممکن است بعضی از اشیاء مثل عکس‌ها، حروف، صفحات کتاب‌‌ها و حتی برچسب حروف داروها روی جعبه دارویی را در صفحه تلویزیون بزرگ نشان دهد. بعضی از این تلویزیون‌‌هاي مداربسته بسیار ساده هستند و بعضی دیگر ممکن است به تلویزیون خانگی شما وصل شود و از صفحه آن استفاده نمایید.

کامپیوتر: خود را نیز می‌توانید به طرق مختلف تعدیل نمایید. برنامه‌‌هاي زیادی وجود دارد که متون را به صدا و بر عکس بر می‌گرداند و درشت نمایی متون نیز از دیگر مواردی است که می‌توان استفاده کرد.

سایت‌‌هاي اینترنتی زیر برای افرادی که مایل هستند اطلاعات بیشتری در مورد MS و مشکلات مرتبط با آن به ویژه در مورد مشکلات چشمی کسب نمایند معرفی می‌شود.

www. lowvision.org-www.mymsmyway.com

سایت‌‌هاي اینترنتی داخلی زیر نیز برای بیماران MS بسیار کمک کننده است.

www. Iranms.ir-www.mscenter.ir-www.msworld.ir

سه اختلال شایع در بیماران مبتلا به MS