زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

رضا فخرالهي كارشناسي ارشد روانشناسي باليني

اسكیزوفرنیا (شیزوفرنی) یك بیماری روانی است كه در آن بخش‌هایی از مغز دچار اختلال می‌گردد و از آنجایی كه مغز مركز كنترل رفتار، عواطف و افكار انسان است، لذا می‌بینیم كه فرد مبتلا دچار اختلالات رفتاری، فكری و عاطفی می‌شود.

ظاهر كلی بیمار چگونه است؟

علائمی مانند در خود فرو رفتن، بی‌توجهی به ظاهر، عدم رعایت نكات بهداشتی و استحمام، بی‌توجهی به آداب و رسوم و معاشرت، پرهیز یا اكراه در تماس چشمی در موقع صحبت كردن با دیگران، ژولیدگی بی‌مورد و رفتارهای غیرعادی در ظاهر بیمار مبتلا به اسكیزوفرنیا دیده می‌شود.

این بیماران از نظر عاطفی و هیجانی چگونه هستند؟

این بیماران ممكن است هیجان زیاد از خود نشان ندهند (بی‌تفاوت و سردند) یا ممكن است هیجانات شدید و نامتناسب خشم، خنده، گریه و اضطراب نشان دهند. 
گاه نیز دچار احساس وحشت، گیجی، حیرت، هراس و احساس بیگانگی با محیط اطراف می‌شوند.

اختلالات دركی در این بیماران چگونه است؟

این بیماران به دلیل اضطراب و احساس ناراحتی دچار توهم می‌شوند و شایع‌ترین نوع توهمات در این بیماران توهمات شنوایی است.
ممكن است بیمار صداهایی بشنود كه او را تهدید می‌كند یا به دستور می‌دهد. مثلا در توهمات بینایی ممكن است فرد تصاویر وحشتناكی به نظرش بیاید یا در توهمات چشایی، مزه سم را در غذا احساس كند. این توهمات می‌تواند در هر یك از حواس 5 گانه ایجاد ‌شود. 

تفكر بیماران چگونه است؟

این افراد دارای هذیان هستند. هذیان یعنی یك اعتقاد غلط كه ذهن فرد به آن مشغول می‌گردد و اطرافیان با بحث و استدلال نمی‌توانند این اعتقاد را از او بگیرند.

مثلا می‌گوید: افرادی مرا تعقیب می‌كنند یا می‌گویند در غذایم سم ریخته‌اند.

گاه فرد مبتلا به اسكیزوفرنیا ممكن است در هویت جنسی خود شك كند. گاه صحبت‌های بیمار برای سایرین قابل فهم نیست. كلام وی بی‌معنی است یا كلمات عجیب و غریب به كار می‌برد.

از دیگر علائم این بیماران كنترل كم بر روی تمایلات درونی و وسواس، افكار خودكشی یا دیگركشی و اقدام به آن، اذیت كردن اطرافیان و نداشتن بینش نسبت به اعمال و رفتار غیرطبیعی است.

نیازهای بیماران مبتلا به اسكیزوفرنیا

نیازهای بیماران مبتلا به اسكیزوفرنیا مانند نیازهای انسان‌های دیگر است اما به دلیل ناتوانی‌های خود قادر به رفع نیازهایشان نیستند و جهت رفع نیازهایشان احتیاج به حمایت و كمك دیگران دارند. این نیازها عبارتند از:

- نیاز به مكان امن

بیمار اسكیزوفرنیا احساس ناامنی می‌كند گاه به دلیل احساس ناامنی خود را در اتاقی تنها زندانی می‌كند یا ممكن است به كوه یا بیابان پناه ببرد. این افراد بیشتر از افراد دیگر نیاز به خلوت بیشتر و محیطی امن دارند.

- نیاز به برقراری رابطه با اجتماع

این بیماران به دلیل بدبینی و سوء ظن در برقراری رابطه با اجتماع دچار مشكل هستند.

گاه به شدت گوشه‌گیر می‌شوند. گاه به فرد یا افرادی خاص حالت دلبستگی مفرط پیدا می‌كنند.

- نیاز به احترام به نفس و احترام از جانب دیگران

این بیماران عزت نفس پایین دارند یعنی خود را دست كم می‌گیرند و اگر به آنها بی‌احترامی شود (مثل اینكه تو دیوانه‌ای، تو عقل نداری) به شدت عصبانی می‌شوند. به آنها احترام بگذارید و به نكات مثبت آنها توجه نمایید.

- نیاز به امنیت    

این بیماران نیاز به احساس امنیت دارند. قسمتی از این نیاز توسط دارو تامین می‌شود و بخشی از آن می‌تواند با حمایت خانواده تامین گردد.

نیاز به استقلال و خودكفایی

این بیماران دوست دارند مستقل باشند و خودشان تصمیم بگیرند، آنها را زیاد به خودتان وابسته نكنید.

بیش از حد دلسوزی نكنید و بگذارید یكسری كارهای ساده را خودشان انجام دهند مانند خریدهای ساده، نظافت، تهیه غذا، قدم زدن در پارك و...

- نیاز به دوست داشتن

این بیماران نیاز به محبت شما دارند. در محبت كردن و ابزار علاقه سعی كنید دوگانه رفتار نكنید. برخی از خانواده‌ها گاه به بیمار محبت می‌كنند و گاه از او متنفر می‌شوند.

این كار صحیح نیست و در موقع محبت كردن سعی كنید چهره شما مثل كلامتان با محبت باشد.

- نیاز به خلوت

این بیماران بیش از سایر افراد نیاز به خلوت دارند. بگذارید بیماران گاهی با خودشان خلوت كنند. البته تا جایی كه به خودش لطمه‌ای وارد نشود.

- نیاز به داشتن هویت

اساس شخصیت انسان هویت اوست.

هویت یعنی اسم، فامیل، خانواده، الگوی انتخاب دوست، اعتقادات مذهبی، سیاسی، جهان‌بینی و... به دنبال بیماری ممكن است تغییراتی در هویت این بیماران ایجاد شود.

بنابراین سعی نكنید با اعتقادات مذهبی او برخورد تند و خشن كنید. شنونده خوبی باشید و سعی كنید به نظراتش احترام بگذارید ولی می‌توانید آنها را نپذیرید.

- نیاز به دانستن و شناخت كافی

یكی از نیازهای انسان آگاهی و تسلط بر محیط اطراف است. این بیماران به دلیل بیماری، محیط اطراف را گیج‌كننده دریافت می‌كنند لذا بایستی رفتار و كلام اعضای خانواده ساده و روشن باشد، دوپهلو حرف نزنند و آنها را مسخره نكنند. خانواده بایستی در برخورد با این ابهامات صبر و حوصله بهه خرج دهد.

-نیاز به مفید بودن و مورد نیاز بودن

بیمار مبتلا به اسكیزوفرنیا دوست دارد نقش مفیدی در خانه و جامعه داشته باشد. سعی كنید در خانه كاری كه ارزش دارد به او بدهید.

مهم نیست كه همكاری او كم باشد. مهم این است كه در قبال كار اندكی كه انجام می‌دهد او را تشویق نمایید.

نكته‌ی آخر اینكه فرد مبتلا به اسكیزوفرنی، انسان بیمار است و احتیاج دارد كه درك شود، محبت ببیند و احترام گذارده شود.