زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکترحمید رضا اکبری گیلانی متخصص ارولوژی

در این بیماری، غلاف میلین سلول‌های عصبی مغز و نخاع به صورت پراکنده از بین مي‌‌روند و در کانون‌هایی که این اتفاق مي‌‌افتد پلاک‌هایی تشکیل مي‌‌شود.این پلاک‌ها مي‌‌توانند از 1 میلیمتر تا 4 سانتیمتر باشند. بر حسب اندازه و تعداد و موقعیت مکانی پلاک‌ها در سیستم عصبی مغز و نخاع، علائم متفاوتی در فرد مبتلا به MS ایجاد مي‌‌شود. علائم ادراری در مردان و زنان مبتلا به MS و ناتوانی جنسی در مردان و همچنین زنان مبتلا شایع است که به توضیح آنها مي‌‌پردازیم.

علائم ادراری فرد مبتلا به MS

بیش از نیمي‌‌از مبتلایان به بیماری MS، علائم ادراری دارند. همانگونه که ذکر شد به دلیل ایجاد پلاک فاقد میلین در قسمت‌هایی از سیستم عصبی مرکزی که در کنترل و تخلیه مناسب ادرار نقش دارند این علائم ایجاد مي‌‌شود.بسته به نحوه پراکندگی پلاک‌ها بیماران علائم ادراری متفاوتی خواهند داشت و به طور کلی در سه دسته قرار مي‌‌گیرند.

دسته1: بیش فعالی مثانه: به علت افزایش فعالیت عضله جدار مثانه(عضله دتروسور) و انقباض ناگهانی و غیر ارادی آن، احساس فوریت به فرد دست مي‌‌دهد. برای جلوگیری از بی‌اختیاری ادرار، تکرر ادرار ایجاد مي‌‌شود و فرد مرتب و پشت سر هم اقدام به تخلیه مثانه مي‌‌کند. گاهی نیز کنترل ادرار به علت انقباض ناگهانی و شدید دتروسور ممکن نبوده و فرد دچار بی‌اختیاری ادرار مي‌‌گردد.

دسته2: شل شدن بیش از حد مثانه: در تعدادی از بیماران، عضله دتروسور انقباض طبیعی خود را از دست داده و قدرت تخلیه مثانه در هنگام پر شدن ادرار را ندارد و احتباس یا بند آمدن ادرار ایجاد مي‌‌شود.

دسته3: شل شدن عضله اسفنکتر مجرای ادرار: در این دسته از مبتلایان به MS، شل شدن بیش از حد عضله اسفنکتر مجرای ادرار (در حالت نرمال این عضله در هنگام تخلیه ادرار و با اراده فرد شل مي‌‌شود) منجر به ناتوانی درجمع گشتن ادرار در مثانه و بی اختیاری ادرار مي‌‌شود.

 تشخیص

لازم به یادآوری است که این علائم تنها در مبتلایان به MS دیده نمي‌‌شود و بیماری‌های شایع‌تری مثل عفونت‌های ادراری، تنگی مجرای ادراری، مثانه عصبی  هستند که علائمي‌‌مشابه ایجاد مي‌‌کنند. همچنین تعدادی از بیماران تلفیقی از علائم ادراری مختلف از دسته‌های فوق را نشان مي‌‌دهند. به عنوان مثال بیش‌فعالی مثانه و ضعف اسفنکتری (دسته‌های 1 و 3) را با هم دارند. تشخیص دقیق این موارد با انجام نوار مثانه داده مي‌‌شود.

 نوار مثانه

گرفتن نوار مثانه در اتاقی که فرد احساس راحتی کند و اضطراب نداشته باشد انجام مي‌‌گیرد. ابتدا بیمار در ظرف مخصوصی ادرار مي‌‌کند و دستگاه سرعت و حجم ادرار کردن را اندازه مي‌‌گیرد.

سپس سوند باریکی در مجرای ادراری گذاشته مي‌‌شود که باقیمانده ادرار را اندازه گیری و تخلیه مي‌‌کند. سپس از طریق این سوند باریک، مثانه به آرامي ‌‌با سرم پر مي‌‌شود. از بیمار خواسته مي‌‌شود که اولین احساس نیاز به تخلیه ادرار را اعلام کند.

دستگاه در این زمان فشار داخل مثانه را ثبت مي‌‌کند. پر شدن مثانه ادامه مي‌‌یابد تا زمانی که فرد نیاز شدید به تخلیه ادرار پیدا مي‌‌کند. در این هنگام از بیمار خواسته مي‌‌شود که در لگن مخصوص دستگاه نوار مثانه ادرار کند. باریک بودن سوند امکان ادرار کردن از کنار سوند را به فرد مي‌‌دهد.

دستگاه فشار داخل مثانه حین ادرار کردن را ثبت مي‌‌کند. همزمان سوند باریک دیگری که در مقعد قرار دارد فشار داخل شکم را اندازه مي‌‌گیرد و برچسب مخصوصی که به جلوی مقعد وصل مي‌‌شود انقباض عضلات لگنی را نشان مي‌‌دهد.

در نهایت سوند به آرامي ‌‌توسط خود دستگاه و در حالی‌که فشار نواحی مختلف مجرای ادرار را  اندازه مي‌‌گیرد خارج مي‌‌شود.

مجموعه اطلاعاتی که از فشار داخل مثانه در حین پر شدن و در هنگام تخلیه ادرار، سرعت تخلیه ادرار، فشار مجرای ادرار، فشار داخل شکم، انقباض عضلات کف لگن و میزان باقیمانده ادرار مي‌‌دهد توسط پزشک متخصص تفسیر شده و نوع اختلال عملکرد مثانه مشخص مي‌‌شود.

درمان علائم ادراری مبتلایان به MS

در بیماران دسته اول(مبتلا به بیش فعالی مثانه) داروهای تولترودین، اکسی بوتینین، پروپانتلین، سولیفناسین و غیره که توسط پزشک تجویز مي‌‌شود به بهبود علائم کمک مي‌‌کند. همچنین به این بیماران توصیه مي‌‌شود: 1. مایعات فراوان بنوشند. 2. بعد از تخلیه

ادرار، در مقابل احساس کاذب داشتن ادرار مقاومت کنند و به دستشویی بر نگردند.  3. از استرس تا حد‌امکان اجتناب کنند. 4. فعالیت فیزیکی مناسب داشته باشند.

درصورتی که علائم ادراری و بیش فعالی مثانه بیش از حد بوده و به درمان‌های دارویی فوق پاسخ ندهد، اعمال جراحی  برای کاهش فشار داخل مثانه قابل انجام خواهد بود.

بیماران مبتلا به شلی بیش از حد مثانه (دسته دوم) نیاز به تخلیه ادرار از طریق سوند دارند. به‌طور کلی دو نوع سوند ادراری قابل استفاده است:

1. سوند ادراری موقت (نلاتون) که از راه مجرای ادرار توسط خود فرد و یا فرد دیگری وارد مثانه شده و بعد از تخلیه مثانه خارج مي‌‌گردد.

این عمل باید در طی 24 ساعت شبانه روز چندین بار انجام شود ولی مزیت آن نسبت به سوند دائم این است که فرد در فاصله چند ساعته تا پر شدن مثانه، سوند نخواهد داشت.

2. سوند ادراری دائم(فولی) که برای چندین هفته در مثانه باقی مانده و به صورت مداوم ادرار وارد کیسه‌ای که به سوند وصل است مي‌‌شود. این بیماران معمولآ کیسه ادرار را در زیر شلوار به پای خود مي‌‌بندند که طی فعالیت‌های خارج منزل قابل رویت نباشد. بیماران دسته سوم که اشکال در اسفنکتر کنترل ادرار دارند مي‌‌توانند با تخلیه کردن زود به زود مثانه و جلوگیری از پر شدن بیش از حد آن، تا حد زیادی از بی‌اختیاری ادرار پیشگیری کنند. اعمال جراحی مثل کار گذاشتن اسفنکتر مصنوعی نیز برای این افراد قابل انجام است.

 اختلال عملکرد جنسی در مبتلایان به MS

مردان وزنان مبتلا به MS اغلب درجات خفیف تا شدید اختلال عملکرد جنسی را خواهند داشت. در مردان مبتلا به MS، کاهش میل جنسی، کاهش توانایی نعوظ (سفت شدن آلت)، انزال زودرس، انزال دیررس و نرسیدن به ارگاسم شایع است و بیش از نیمي‌‌از مبتلایان، درجاتی از این اختلالات دیده مي‌‌شوند.

حدود نیمي ‌‌از زنان مبتلا به MS نیز از اختلال عملکرد جنسی شامل: کاهش میل جنسی، خشکی واژن، اسپاسم واژن، نزدیکی دردناک و نرسیدن به ارگاسم رنج مي‌‌برند.

درمان

کنترل MS با دارو‌های موجود و زیر نظر پزشک نورولوژیست، به تخفیف اختلال جنسی کمک مي‌‌کند. همچنین پزشک ارولوژیست در درمان اختلال نعوظ و انزال زودرس و دیررس به مردان کمک خواهد کرد.

پزشک زنان به درمان اختلال عمکرد جنسی زنان مبتلا به MS نقش مهمي‌‌خواهد داشت. در نهایت اجتناب از استرس و فشار‌های عصبی در کنترل MS و علائم ادراری و جنسی مبتلایان بسیار موثر است.