زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر شاهرخ خوش‌سیرت؛ متخصص گوش و حلق و بینی

اختلالات وستیبولر با علل عصبی  مرکزی طیف وسیعی از بیماریها را شامل می شود که در این مبحث به شایع ترین انها میپردازیم.

اختلالات وستیبولر مركزی با علایم زیر مشخص می‌شود:

 آتاكسی همراه با سرگیجه نسبتاً خفیف

 ساكاد در طی پرسویت ساده((saccades during smooth pursuit tracking

 نیستاگموس Gaze-evoked یا نیستاگموس نامنظم كه به بالا و پایین می‌زند: Up beat nistagmus) و (Down beat

 نیستاگموس كه با فیكسیشن بینایی ساپرس نمی‌شود.

 اختلال رفلكس اپتوكینتیك

شایع‌ترین علت اختلالات وستیبولر مركزی بی‌كفایتی عروقی در ساقه مغز می‌باشد.این ضایعات شامل نواحی خیلی كوچك یا بزرگتر ایسكمی یا خونریزی می‌باشد. سایر علل ممكن شامل التهاب (مثل MS)، عفونت (انسفالیت ویروسی)، تومورها (گلیوم)، اختلالات متابولیك (سندرم ورنیكه كورساكوف)، تروما (Brain stem contusion) می‌باشد.

پیگیری و درمان اختلالات وستیبولر مركزی در حیطه تخصص نورولوژی می باشد.نشانه‌های وستیبولر مجموعه‌ای از اشكال مختلف نیستاگموس وستیبولر خود بخودی یا تحریک شده و كاهش پاسخ كالریك لابیرنتی می‌باشد. تومورهای بزرگتر ممكن است به ساقه مغز فشار آورده و منجر به علایم وستیبولر مركزی مثل اختلال دنبال كردن پرسویت یا تعدیل نیستاگموس اپتوکینتیک می‌باشد.

تومورهای CP angle:

تومورهای CP angle یك علت ناشایع اختلالات وستیبولر می‌باشد. از آنجاییكه معمولاً این تومورها رشد آهسته‌ای دارند و علایمشان به‌آسانی در طول زمان تشخیص داده می‌شود، تومورهای CP angle باید در افتراق با اختلالات یك‌طرفه كوكلئووستیبولر قرار گیرند.

نوریت وستیبولر

نوریت ایزوله عصب وستیبولر به عنوان یك علت اختلال وستیبولر حاد یک طرفه می‌باشد. اختلالات عصب وستیبولر ممكن است در زمینه پلی‌نوریت كرانیال یا پلی‌نوروپاتی ایجاد شود. این موضوع به‌خصوص در تشخیص یا رد علل قابل درمان مثل هرپس زوستر و بورلیوز و توكسوپلاسموز مهم می‌باشد.

بی‌کفایتی ورتبروبازیلر

این حالت یك علت نادر شكایات سرگیجه می‌باشد. یك اشكال موقت در جریان خون در محدوده ورتبروبازیلر می‌تواند منجر به حملات سرگیجه چرخشی شود كه معمولاً علت مركزی دارد. اما چون لابیرنت هم نیاز خون خود را از منطقه مشابهی دریافت می‌كند (شریان لابیرنتین)، كاهش جریان خون در ارگان‌های وستیبولر محیطی قابل رد كردن نمی‌باشد.

به‌علاوه بی‌كفایتی ورتبروبازیلر با علایم نورولوژیك دیگری مثل اختلالات بینایی، دیپلوپی، حملات افتادن، كاهش سطح هوشیاری، اختلالات تكلم یا فلج همراه می‌باشد.

تحت فشار قرار گرفتن مستقیم شریان ورتبروبازیلر با ضایعات نخاع گردنی یا حركات شدید سر نادراست اما كاهش جریان خون ممكن است در زمینه Transient Ischemic Attacks (TIA) یا Steal effect همراه با كاهش عمومی جریان خون مغزی رخ دهد. پیگیری تشخیصی شامل ارزیابی ریسك ‌فاكتورهای كاردیوواسكولار و ارزیابی سونوگرافیك عروق كرانیال می‌باشد.

گاهی سرگیجه و نیستاگموس به‌علت وضعیت خاص سر ممكن است ایجاد شود. مداخله و درمان بیشتر به یافته‌های قابل مشاهده بستگی دارد. افتراق از سرگیجه وضعیتی و سرگیجه با منشاء گردنی نیاز است.

سندرم والنبرگ

شروع این سندرم به‌صورت سرگیجه شدید ناگهانی و چرخشی، تهوع، استفراغ، آتاكسی شدید و علایم اضافی ساقه مغز شامل دیس‌فاژی و دیس‌ فونی می‌باشد. در این سندرم ایسكمی Lateral medulla oblongata (شریان ورتبرال یا PICA) وجود دارد و منجر به علایم در سمت مخالف می‌شود.

هسته اعصاب كرانیال 10ـ5 در همان سمت درگیر می‌شود و حس حرارت در سمت مقابل (به مقدار كم در صورت)درگیر می‌شود. (Spinothalamic tract)

انفارکت مخچه ای(PICA):

انفارکت درمحدوده شریان خلفی-تحتانی مخچه ممکن است منجر به اختلال حاد وستیبولر شود که نمای اختلال وستیبولر حاد یک طرفه رادارد و افتراق این دو را براساس تظاهرات بالینی مشکل می‌سازد. آتاکسی در راه رفتن و ایستادن مشخص تر است ودر MRIوجود انفارکت مخچه نشان داده می‌شود.

این بیماران بعلت داشتن پتانسیل هرنی اینتراکرانیال درگیرکننده ساقه مغز (mass effect)نیاز به مراقبت نزدیک دارند.

مولتیپل اسکلروزیس

سرگیجه و عدم تعادل بعنوان تظاهر اولیه MSدر حدود 5درصد موارد رخ می‌دهد. علائم مشخص اختلال وستیبولر مرکزی اغلب دربیماران جوان دیده می‌شود. اختلال شنوایی رتروکوکلئار هم در بیشتر موارد دیده می‌شود. MRIمناطق دمیلینه در ساقه مغز را نشان می‌دهد که نیاز به مداخله و درمان بیشتر توسط نورولوژیست را دارد.

سایر علل اختلالات وستیبولرمرکزی:

علت عروقی دیگر که سبب علائم وستیبولر مرکزی می‌شود میگرن شریان بازیلر می‌باشد. یک شرح حال از سردرد حمله‌ای تیپیک تشخیص را مطرح می‌کند.

سایر علل ممکن:

مالفورماسیون ها (basilar impression,Arnold-chiari) - بیماری‌های دژنراتیو CNS (الزایمر-پارکینسون( friedreich ataxia,cerebellar degeneration-  مسمومیت (الکل – باربیتورات – ضد تشنج ها) وبیماری‌های سیستمیک (DM,AIDS, renal failure) می‌باشد. ندرتا علائم وستیبولر ممکن است درزمینه تشنج تسریع شود (vestibular epilepsy) .