تحریریه پزشك امروز
سنكوپ فقدان گذرای هوشیاری است كه به دلیل كاهش جریان خون مغز رخ می‌دهد. سنكوپ با كلاپس وضعیتی و بهبود خودبه خودی همراه است. ممكن است به طور ناگهانی و بدون اخطار قبلی رخ دهد و یا قبل از آن علایم پیش از سنكوپ روی دهند، نظیر سیاهی رفتن چشم‌ها، ضعف، تهوع، تاری دید، وزوز گوش، یا تعریق. غش (faintnes) عبارت است علایم پیش درآمدی كه قبل از فقدان هوشیاری در سنكوپ رخ می‌دهند. بیماری كه دچار سنكوپ شده است، رنگ پریده به نظر می‌رسد، نبض ضعیف، سریع یا نامنظمی دارد و تنفس وی ممكن است تقریبا قابل درك نباشد؛ حركات گذرای میوكلونیك یا كلونیك ممكن است، رخ دهند. اگر بیمار را در وضعیت افقی قرار دهند و خونرسانی مغز برقرار شود، بهبود هوشیاری به سرعت روی خواهد داد.
نحوه رویكرد به بیمار سنكوپ
علت سنكوپ ممكن است فقط در زمان بروز آن معلوم باشد و وقتی بیمار توسط پزشك دیده می‌شود، سرنخ‌های ناچیزی وجود داشته باشد (و یا اصلا سرنخی وجود نداشته باشد). ابتدا باید عللی را در نظر گرفت كه نشان‌دهنده عوامل زمینه‌ای وخیم هستند؛ از جمله اینها می‌توان به خونریزی داخلی حجیم یا انفاركتوس میوكارد (ممكن است بدون درد باشند) و آریتمی‌های قلبی اشاره كرد.
در افراد سالمند، غش ناگهانی بدون علت واضح باید شك به بلوك قلبی كامل یا یك تاكی آریتمی را برانگیزد، حتی اگر تمام یافته‌ها در هنگام معاینه بیمار منفی باشند. از بین رفتن هوشیاری در وضعیت خاص، مثلا در حین خونگیری یا ادرار كردن، حاكی از یك ناهنجاری خوش‌خیم در تون عروقی است. وضعیت بیمار در هنگام بروز حمله سنكوپ مهم است؛ سنكوپی كه در وضعیت خوابیده به پشت رخ می‌دهد، احتمالا وازووگال نیست و ممكن است ناشی از آریتمی یا تشنج باشد. داروها را باید مدنظر داشت، از جمله داروهای غیرنسخه‌ای یا مكمل‌های تقویتی و باید توجه خاصی به تغییرات اخیر در مصرف آنها مبذول داشت. علایم ناتوانی جنسی، اشكال در دفع مدفوع و ادرار، اختلال تعریق و غیرطبیعی بودن معاینه نورولوژیك، احتمال یك علت نوروژنیك اولیه را مطرح می‌كنند.
سبب‌شناسی
كاهش گذرای جریان خون مغز معمولا به دلیل یكی از این سه مكانیسم عمومی رخ می‌دهد: اختلالات تون عروقی یا حجم خون نظیر سنكوپ وازوواگال و افت وضعیتی فشار خون، اختلالات قلبی- عروقی نظیر آریتمی‌های قلبی، یا بیماری عروق مغز كه شیوع كمتری دارد اینكه سنكوپ علت چند عاملی داشته باشد نادر نیست.
سنكوپ نوروكاردیوژنیك (وازوواگال و ازودپرسور): عبارت است از حالت شایع غش كه افراد طبیعی آن را تجربه كرده‌اند و مسوول تقریبا نیمی از تمام حملات سنكوپ است. اكثرا راجعه است و عواملی كه ممكن است بروز آن را تحریك كنند، عبارت‌اند از محیط‌های گرم یا پر ازدحام، الكل، خستگی، درد، گرسنگی، ایستادن به مدت طولانی، یا وضعیت‌های پراسترس.
افت وضعیتی (ارتواستاتیك) فشار خون: بیمار به دنبال بلند شدن ناگهانی از حالت درازكش یا هنگام ایستادن دچار هیپوتانسیون وضعیتی (ارتواستاتیك) می‌شود. علت سنكوپ در 30 درصد از سالمندان است؛ مصرف داروهای متعدد فشار خون یا ضدافسردگی غالبا در ایجاد آن نقش دارد؛ تغییر شرایط فیزیكی نیز ممكن است نقش داشته باشد. همچنین همراه با اختلالات دستگاه عصبی اتونوم، چه از نوع محیطی (دیابت، تغذیه‌ای، یا آمیلوئید) و یا از نوع مركزی (آتروفی دستگاه‌های متعدد، بیماری پاركینسون) رخ می‌دهد. بعضی از موارد آن ایدیوپاتیك هستند...
برای خواندن بخش دوم - مروری بر سنكوپ و غــش - اینجا کلیک کنید.
