مریم محقق‌فداه
سارا دشتگرد، عضو شورای شهر کرج در گفت‌وگو با دنیای زنان:
شایستگی در مدیریت ربطی به جنسیت ندارد
سارا دشتگرد عضو جوان و 39 ساله شورای شهر کلان‌شهر کرج است که توانست در لیست منتسب به امید به این مجلس محلی در کرج راه یابد.
وی که ریاست مرکز پژوهش و مطالعات راهبردی شورای شهر کرج را نیز برعهده دارد در گفت‌وگو با ماهنامه دنیای زنان از نگاه‌هایی در جامعه گفته که به زنان وجود دارد.
به نظر شما چه موانع و مشکلاتی برای حضور زنان در عرصه سیاسی ایران وجود دارد؟
در نگاه کلی زنان در ایران در رده‌ها و جایگاه‌های رده اول سیاسی حضور ندارند و عمدتاً افکار و اندیشه‌های جنسیتی مانع از اعتماد به زنان و سپردن امور مهم و اساسی کشور به بانوان شده است.
یعنی جامعه ایران، نگرشی مردسالارانه به تمامی امور دارد؟
بله. بیشتر نگرش‌ها و توزیع موقعیت‌ها و جایگاه‌ها براساس شایسته‌سالاری نبوده و تبعیض و وجود نگاه مردسالاری به‌چشم می‌خورد؛ شایسته‌سالاری در ایران هنوز به جایگاهی که انتظار داریم نرسیده کما اینکه اگر به این مرحله رسیده بودیم و ملاک تصدی امور سیاسی را بر شایستگی، دانایی و توانایی افراد می‌گذاشتیم زنان باید حداقل به‌طور مساوی در عرصه‌های سیاسی حضور پیدا می‌کردند.
نگاه جامعه به زنان و توانمندی‌های آن‌ها را در گذشته و اکنون چگونه ارزیابی میکنید؟
یک‌سری از موانع وجود دارد که جدی و سد راه بانوان نیست و باید با درایت و تلاش و کوشش از این موانع عبور کنند، در سال‌های گذشته نگاه به زنان کشور ما چنان مردسالارانه بوده که در برخی خانواده‌ها از بیان اسم بانوان خودداری می‌کردند و آن‌ها را با القابی تحقیرآمیز مانند «ضعیفه» یا «منزل» مورد خطاب قرار می‌دادند؛ خوشبختانه در سال‌های اخیر برای تغییر نگرش جامعه نسبت به بانوان تلاش‌های زیادی انجام شده اما هنوز راه طولانی وجود دارد تا جایگاه اصلی زنان را به جامعه معرفی کنیم.
تجربه‌ای شخصی در مورد این تبعیض‌های جنسیتی در دوران فعالیت خود داشته‌اید؟
در خانواده، همیشه مورد حمایت و پشتیبانی پدر و مادرم قرار گرفته‌ام و بعد از ازدواج در تمامی عرصه‌هایی که وارد شدم مورد حمایت همسرم بودم، همین عوامل باعث شد در چند سال اخیر جایگاه اجتماعی خود را مستحکم‌تر از قبل کنم.
اما در اجتماع، شاهد این دست ناملایمات بوده‌ام که می‌توانستم بر اساس شایستگی‌هایم جایگاه مناسب‌تری داشته باشم اما نگاه جنسیتی باعث شد آن جایگاه به من تعلق نگیرد.
گاهی کم‌لطفی‌هایی را فقط به خاطر زن بودنم شاهد بوده‌ام اما این ناملایمات باعث دلسردی و کنار کشیدن من نشده است بلکه انگیزه من بیشتر شده و صبر کرده‌ام تا افراد متوجه شوند شایستگی و توانمندی ربطی به جنسیت ندارد و همواره سخن شهید والا مقام بهشتی در ذهنم تداعی می‌شود که گفتند این آسیاب به نوبت است بالاخره نوبت همه می‌رسد.
چه پیامدهایی می‌توان برای نقش زنان در عرصه سیاسی کشور متصور شد؟ اساساً حضور زنان در سپهر سیاسی کشور را امری مثبت تلقی میکنید؟
اگر بخواهیم نگاه آماری داشته باشیم بانوان در تمامی عرصه‌هایی که فرصت اثبات توانمندی به آن‌ها داده شده ثابت کرده‌اند که می‌توانند بهترین عملکرد را داشته باشند در چند سال اخیر می‌توانیم توفیق و اثربخشی بانوان در عرصه‌های مدیریتی را نمادی از توانمندی زنان بدانیم.
اگر آمار حضور زنان در عرصه سیاسی کشور در سال‌های اخیر را بررسی کنیم می‌توانیم به این موضوع پی ببریم که زنان توانسته‌اند تا حدودی به جایگاهی که لیاقت و توانایی آن را دارند برسند.
یکی از الگوهای جذاب حضور زنان در عرصه سیاست‌ورزی ایران، مبارزه با رژیم شاهنشاهی بود.
اینک بعد از گذشت چهار دهه از انقلاب شکوهمند اسلامی، وظیفه زن مسلمان ایرانی در فضای سیاست ایران چیست؟
با توجه به اینکه فرزند انقلاب هستم تجربه‌ای از زمان پیروزی انقلاب اسلامی و تجربیات شخصی در مورد آن دوران ندارم اما دیده‌ها و شنیده‌هایم حاکی از حضور پررنگ و مؤثر بانوان به‌طور مستقیم و غیرمستقیم در این حماسه بزرگ است.
همواره هر جایی که ببینیم مردان به موفقیت‌هایی رسیده‌اند حتماً با حمایت و زحمات زنانی این موفقیت کسب شده است.
در پیروزی انقلاب اسلامی هم اگر حمایت‌ها و از خودگذشتگی‌های بانوان نبود نتیجه‌ای که امروز به آن رسیدیم کمرنگ‌تر بود.
بعد از انقلاب اسلامی اگر نگاهی به ادوار مجلس شورای اسلامی داشته باشیم زنان شایسته مجال یافتند که در فضای سیاسی حاضر شوند و تاریخ گواه این است که در هر عرصه‌ای که بانوان شایسته و توانمند وارد شدند خوش درخشیدند و نمونه بودند و با امانت‌داری، پشتکار و وظیفه‌شناسی فعل «می‌توانیم» را صرف کردند.
مردانه‌بودن الگوی توسعه در کشورهای جهان سوم، یکی از نقدهایی است که بر نوع سیاست‌ورزی این کشورها وارد می‌شود.
اولاً نقش زنان در توسعه سیاسی در ایران و سایر نقاط جهان چیست؟ ثانیاً چه باید کرد که مشارکت زنان در عرصه سیاسی حداکثری شود؟
در مورد کشورهای جهان سوم لازم است بگویم شاید نگاه و تصور عده‌ای هنوز بر مردسالاری و مردمحوری برای توسعه باشد اما در همین کشورها در هند کسی هنوز خدمات «ایندریا گاندی» را فراموش نکرده است.
خدمات و زحمات وی در توسعه و طی کردن مسیر تحول هندوستان بر کسی پوشیده نیست یا در پاکستان ستاره‌ای درخشید به‌نام «بی‌نظیر بوتو» که همواره پیرو راه پدرش بود و گام‌های موثری در رسیدن به توسعه پاکستان برداشت.
اگر پاکستان زمان «بی‌نظیر بوتو» را با پاکستان امروزی که به حیات خلوت تروریست‌ها تبدیل شده است مقایسه کنیم به توانمندی زنان در مسیر تحول فکری جامعه باور خواهیم داشت.
اگر زنان به این خودباوری برسند که می‌توانند در حیطه وظایف و تخصص خود شکوفا شوند این فرصت به آن‌ها داده خواهد شد تا بیشتر در جامعه حضور داشت باشند و جامعه در توزیع پست‌ها و موقعیت‌های شغلی به یک تعادل خواهد رسید. در رسیدن به تعادل و تساوی جایگاه‌ها و موقعیت‌های شغلی زنان و مردان، ما به‌دنبال گرفتن جای مردان نیستیم و تنها خواستار این هستیم که معیار جنسیت در تعیین جایگاه حذف شده و «مرد بودن» جزء اولویت‌های تعیین‌کننده نباشد.
اگر شایسته‌سالاری مد نظر باشد زنان می‌توانند جلوه‌های بیشتری از استعدادها و توانایی‌های خود را اثبات کنند. در گذشته در هر موقعیتی که صحبت از حضور بانوان می‌شد صرفاً خدمات غیرمستقیم مانند کمک به پشت جبهه‌ها و کمک به مناطق جنگ‌زده و زلزله‌زده بود این خدمات در عین باارزش و مفید بودن برای گذشته است وچیزی که اکنون وجوددارد این است که مقتضیات زمانه به ما می‌گویدکه درعرصه سیاسی نقش زینب‌گونه داشته باشیم، حضرت زینب (س) فریاد سر داد تا ندای حق را به گوش همه برساند.
تحلیل شما از موانع و مشکلاتی که در مسیر اثبات شایستگی بانوان وجود دارد چیست؟
موانع پیش روی بانوان به دو دسته تقسیم می‌شوند یکی موانع بیرونی و اجتماعی است که در ابتدای صحبت به آن‌ها اشاره کردیم و دسته دوم موانع درونی است یعنی موانعی که خود بانوان تصور می‌کنند.
ما فکر می‌کنیم که مسئولیت‌های بیشتر بانوان مانع انجام درست امور محوله به آن‌ها می‌شود در صورتی‌که این‌طور نبوده و مادر بودن و همسری، نه‌تنها محدودیت نیست بلکه یک موهبت است که گواه بر توانمندی ذاتی زنان است.
زمانی می‌توانیم پیشرفت کنیم که به وظایف مادری و همسری به‌دیده فرصت و موقعیت نگاه کنیم من به هیچ‌یک از این مسئولیت‌ها به چشم مانع نگاه نمی‌کنم و اگر زنی بتواند مادر خوبی باشد مابقی نقش‌ها در عرصه اجتماعی، سیاسی و اقتصادی را نیز به‌درستی انجام خواهد داد و از موانع برای خود فرصت می‌سازد.
شرع مقدس اسلام یکی از پیشروترین ادیان در زمینه باورمندی به حضور زنان در عرصه‌های مختلف است اما برخی با تفسیر و خوانشی ناروا از دین اسلام، سعی دارند زنان را در کنج خانه محبوس ببینند.
نگرش دین اسلام به حضور زنان در عرصه سیاست را چگونه ارزیابی میکنید؟
در مکتب اسلام همیشه توجه خاص و ویژه‌ای به بانوان شده است و برای اشاره به حضور بانوان در عرصه‌های اجتماعی و اقتصادی می‌توان به حضور حضرت خدیجه (س) در فعالیت‌های اجتماعی و حمایت‌های اقتصادی آن حضرت از پیامبر عظیم‌الشان اسلام اشاره کرد.
وجود بانوی قهرمانی به نام نصیبه در جنگ احد و حضور زینب کبری در حماسه عاشورا مصادیق این حضور است که اگر وجود بانوی بزرگ کربلا نبود و واقعه کربلا از حنجره پرصلابت این بانوی بزرگ بیان نمی‌شد، ممکن بود واقعه عاشورا تحریف یا فراموش شود.
در بیان جایگاه والای زن دراسلام به القاب واسامی می‌توان اشاره کردکه پیامبر اکرم (ص) برای بانوان خود به کار می‌بردند و هر یک از بانوان ایشان با اسم خاص و نام مخصوص خود مورد خطاب قرار می‌گرفته‌اند.
درحالی‌که دردهه‌های گذشته در کشور ما زنان را با فامیلی همسر، اسم فرزندان و یا لفظ «منزل» مورد خطاب قرار می‌دادند.
دین اسلام با آموزه‌های خود به زنان تاکید کرده که با رعایت عفاف وحجاب می‌توانند در تمامی فعالیت‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی حضور داشته باشند.
