زنان صاحب نفوذ حال حاضر سینمای ایران که در میان آنها هم کارگردان دیده می‌شود، هم بازیگر و هم تدوینگر. این زنان چطور به جایگاه فعلی رسیده‌اند و چرا می گوییم مهم هستند.
این بار سراغ زنان منتقد سینما رفته ایم و درباره بانوان قدرتمند حال حاضر نوشته‌ایم.
می دانیم این دسته از خانم‌های بازیگر جایگاهی ارزشمند در سینما دارند و گزینه مطلوب غالب کارگردان‌ها هستند.
به هر حال لیست زنان سینماگر قدرتمند پیش روی شما است.
کمی به گذشته آنها پرداخته‌ایم، سیر پیشرفتشان در سینما مرور شده و در آخر چرایی حضورشان در این لیست شرح داده شده است.
رخشان بنی اعتماد (کارگردان)
نشانه‌های استعدادش در «خارج از محدوده» و «زرد قناری» دیده شد و اهل فن دانستند رخشان بنی اعتماد برای «ماندن و تأثیر گذاشتن» آمده.
او در ابتدای راه پر کار بود و در فاصله‌ای کوتاه سه فیلم سینمایی ساخت. در عین حال ساخت مستند را هم فراموش نمی‌کرد.
چهار سال پس از کارگردانی اولین فیلمش، پشت دوربین «نرگس» ایستاد؛ سال ۱۳۷۰، فیلم در جشنواره دهم فجر تحسین شد و خانم بنی اعتماد سیمرغ بهترین کارگردانی را دریافت کرد.
بعد از این فیلم بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت و پیگیران سینما با دقت بیشتر ساخته‌هایش را دنبال می‌کردند.
حاصل نگاه نافذ بنی اعتماد به جامعه، فیلم‌هایی شد که هم جذابیت دراماتیک دارند و هم رسالتشان ورای سرگرمی است.
بنی اعتماد موفق‌ترین کارنامه را در میان زنان کارگردان سینما دارد و شیر طلای ونیز برای «قصه‌ها» شاهدی است بر این مدعا.
او چندی پیش در شاخه نویسندگی به آکادمی اسکار دعوت شد که موقعیت رشک برانگیزی است. بنی اعتماد همچنین به عنوان داور بخش افق‌های هفتاد و چهارمین دوره جشنواره فیلم ونیز انتخاب شد.
مستندهای او را فراموش نمی‌کنیم که در عین تلخی، تاثیرشان برای بهبود کیفیت زندگی برخی سوژه‌هایش آشکار بوده.
در وصف صلابت او همین بس که در مراسم بزرگداشتش اصغر فرهادی و رئیس دولت اصلاحات درباره‌اش صحبت می‌کنند.
ترانه علیدوستی (بازیگر)
از همان ۱۷ سالگی و نقطه ورودش به سینما در نقش ترانه پرنیان فیلم «من ترانه ۱۵ سال دارم» قدرتمند ظاهر شد و در همان سن و سال اولین سیمرغش را گرفت.
بعد از آن برخلاف تمام دختران جوان آن سال‌ها وارد هر کاری نشد. بعد از سیمرغ، در دو فیلم «شهر زیبا» و «چهارشنبه سوری» اصغر فرهادی بازی کرد و در هر دو نقش، نظر داوران جشنواره را جلب کرد.
ترانه علیدوستی هیچ وقت بیراهه نرفت اما بعد از «درباره الی» تا اوایل دهه ۹۰ که دوباره با «پذیرایی ساده» و «آسمان زرد کم عمق» به چشم آمد و نامزد سیمرغ شد، در فیلم‌هایی بازی کرد که زیاد دیده نشدند.
او در سال ۲۰۱۲ به عنوان داور جشنواره فیلم هانوی ویتنام معرفی شد و سال ۲۰۱۴ یکی از داوران جشنواره فیلم وژول فرانسه شد. اوج قدرت علیدوستی از زمان «شهرزاد» اتفاق افتاد.
او به عنوان ستاره اصلی سریال حسن فتحی آنقدر به چشم آمد که یک جورهایی اسمش را در صدر فهرست بازیگران زن ایرانی قرار داد.
همزمان با این سریال، فیلم «فروشنده» اصغر فرهادی وحضورش درجشنواره کن، توجه‌ها را به سمت او خیلی بیشتر کرد.
اعتراض صریح علیدوستی به بی احترامی ترامپ نسبت به ایرانیان وعدم حضور در مراسم اسکار باعث شد که در رسانه‌های جهان هم وجهه مهمی پیدا کند.
او مدتی است به یکی از فعال‌ترین افراد شبکه‌های اجتماعی تبدیل شده و در هر زمینه‌ای موضع گیری می‌کند.
لیلا حاتمی (بازیگر)
با فیلم «لیلا» داریوش مهرجویی در سال ۷۵ به اوج قدرت رسید. او از پانزدهمین جشنواره فجر، برای این فیلم دیپلم افتخار گرفت و یک سال بعد همین موفقیت را در فیلم «شیدا» ی کمال تبریزی تکرار کرد.
زنان قدرتمند سینمای ایرانچطور قدرتمند شدحاتمی در مدت ۲۰ سال حضور در سینما، با کارگردان‌های بزرگی کار کرد و در این مدت، ۲۱ فیلم سینمایی بازی کرد، ۹ بار نامزد دریافت سیمرغ شد و دو سیمرغ گرفت.
او بارها به عنوان داور در جشنواره‌های مختلف جهانی حضور پیدا کرد و سال ۹۱، از سوی وزیر فرهنگ و ارتباطات کشور فرانسه، لقب شوالیه را گرفت و سال ۲۰۱۴ یکی از ۹ داور اصلی جشنواره کن بود.
با این که حاتمی معمولاً در تمام فیلم‌هایش مورد توجه قرار می‌گیرد اما امسال در فیلم «رگ خواب» به کارگردانی حمید نعمت الله یکی از متفاوت‌ترین نقش‌هایش را به نمایش گذاشت و به خاطر بازی‌اش فروش خوبی نصیب فیلم کرد.
او امسال به همراه گلشیفته فراهانی، نازنین بنیادی، محمد رسول اف، هایده صفی یاری، بهمن قبادی و …برای عضویت در آکادمی اسکار دعوت شد.
روایت است که بالاترین دستمزدها را می‌گیرد.
مریلا زارعی (بازیگر)
بازی‌های مریلا زارعی در تلویزیون به چشم آمد اما «دو زن» نامش را بیش از پیش سر زبان‌ها انداخت.
او خیلی زود توانایی‌اش را در بازیگری نشان داد و «سربازهای جمعه» شد نقطه عطف کارنامه او. مریلا زارعی جزء بازیگرانی است که انتخاب‌های خوبش به مراتب بیشتر است و همین به کارنامه‌اش وزن داده.
در این میان آنچه بر وجاهت او افزوده، همکاری با کارگردان‌هایی چون مسعود کیمیایی، اصغر فرهادی، ابراهیم حاتمی کیا و حسن فتحی است.
زارعی بارها در جشنواره فجر و خانه سینما به خاطر نقش‌هایش تحسین شده که نمونه اخیر آن سیمرغ «شیار ۱۴۳» و «زیر سقف دودی» است.
آنچه گفتیم همه دلایل قدرتمند نامیدن مریلا زارعی نیست. بخشی از آن دلایل فرامتنی دارد که باید در روحیه شخصی این بازیگر جستجو کرد.
او بدون تعارف نظرش را بیان می‌کند و برایش فرق ندارد مورد خطاب اصغر فرهادی و کمپینش درباره غزه یا فرج الله سلحشور است.
حکم نمی‌دهیم اما هر بازیگری چنین نفوذی ندارد که در سیمرغ مسلم بازیگری دیگر شریک شود.
نمی‌خواهیم توانایی خانم زارعی در خلق شخصیت یک زن افسرده فیلم «زیر سقف دودی» را نادیده بگیریم ولی جایی که لیلا حاتمی و «رگ خواب» هست در دادن تنها یک سیمرغ دودلی جایز نیست.
نیکی کریمی (بازیگر)
از سال ۶۹ و بازی در فیلم «عروس» یک مرتبه به چشم آمد و نامزد دریافت سیمرغ بلورین شد. این موفقیت را پشت سر هم برای فیلم‌های «سارا»، «پری»، «روانی» و «دو زن» هم تکرار کرد.
سال ۸۱، بعد از بازی در حدود ۲۰ فیلم، بالاخره به طور همزمان برای «واکنش پنجم» و «دیوانه‌ای از قفس پرید» سیمرغ گرفت اما بعد از آن فیلم‌های چندان قابل قبولی بازی نکرد و یک جورهایی پرونده بازیگری‌اش دچار رکود شد تا این که نهایتاً اوایل دهه هشتاد وارد عرصه کارگردانی شد و چهار فیلم ساخت اما فیلم‌هایش آنطور که باید مورد توجه داوران و منتقدان قرار نگرفتند.
کریمی سال ۱۳۸۶ از داوران بخش فیلم کوتاه جشنواره کن بود. بعد از تجربه کارگردانی، داوری، ترجمه، انتشار کتاب و برگزاری نمایشگاه عکس، امسال به عرصه تهیه کنندگی هم وارد شد.
البته پیش از این فیلم «شیفت شب» به کارگردانی خودش را تهیه کرده بود اما تجربه تهیه کنندگی برای اثر دیگری را نداشت. اودر «آذر»، اولین تجربه کارگردانی محمد حمزه‌ای، به عنوان تهیه کننده حضور پیدا کرد و همزمان در آن بازی هم داشت.
این فیلم موفقیت خاصی در جشنواره فجر به دست نیاورد و در نامه‌ای به هیات داوران جشنواره نسبت به این مسئله واکنش نشان داد. اخیراً حضور جنجالی او در یک فیلم تبلیغاتی نشان می‌دهد که دوران ستارگی او ادامه دارد.
هدیه تهرانی (بازیگر)
از همان فیلم اولش یعنی «سلطان» مسعود کیمیایی به چشم آمد؛ در سال ۱۳۷۵٫هدیه تهرانی سه سال بعد به خاطر «قرمز» فریدون جیرانی سیمرغ گرفت.
هدیه تهرانی در بازیگری به پختگی رسیده بود که با پیشنهاد بهروز افخمی برای ایفای نقش سیما ریاحی در «شوکران» مواجه شد و نقطه عطف کارنامه بازیگری‌اش رقم خورد.
او در ادامه نقش بد کم نداشت اما تا وقتی در سینما بود، ترک تازی می‌کرد. غالب فیلم‌هایش گیشه داشت و سخت پسندها بازی‌اش را تحسین می‌کردند.
خانم سوپراستار کم کم از نفس افتاد و حالا روزگار بازگشت او به مسیر اصلی است. آنچه باعث شد هدیه تهرانی را در فهرست بانوان متنفذ سینمای ایران قرار دهیم، سه دلیل اصلی دارد؛ یکی کمکی است که همچنان نامش به گیشه می‌کند و سال پیش بخشی از فروش «آااادت نمی‌کنیم» به خاطر او بود.
دیگری فعالیت‌های اجتماعی هدیه تهرانی است که چندی پیش درباره‌اش مفصل نوشتیم. او بی سروصدا مشغول پاسداری از محیط زیست است و خودش برای نجات آن آستین بالا زده مهم‌ترین دلیل اما منفعل نبودن در پروژه‌های سینمایی است. هدیه تهرانی به گواه آنها که در سال‌های اخیر با او همکاری داشته‌اند، «غالباً» شرط و شروط‌هایی برای انتخاب پارتنر و عوامل فیلم‌ها دارد وحین تولید فیلم‌ها نظراتش خریدار دارد.
او همچنان دستمزدهای کلان می‌گیرد.
فاطمه معتمد آریا (بازیگر)
اواسط دهه شصت با فیلم «جهیزیه‌ای برای رباب» خودش را به عنوان بازیگری درجه یک نشان داد.
بعد از آن از سال ۶۷ تا ۷۲، چهارده فیلم بازی کرد که برای هفت تای آنها نامزد سیمرغ شد و پشت سر هم چهار سیمرغ از جشنواره فجر گرفت. از همان اواخر دهه شصت به عنوان چهره‌ای قدرتمند در سینما مطرح بود اما از سال ۷۲ تا ۸۲ که با «گیلانه» مجددابه قدرت برسد، آثار چندان شاخصی بازی نکرد و بعد از هم تا سال ۸۹ و بازی در «اینجا بدون من» حضور کمرنگی در سینما داشت، با این حال در جشنواره‌های مهم دنیا بارها به عنوان داور ظاهر شد و چهره‌ای بین المللی پیدا کرد.
او سال ۲۰۱۴ در فیلم آذربایجانی «نبات» بازی کرد. این فیلم همان سال نامزد اسکار فیلم‌های خارجی زبان شد.
وضعیت کنونی معتمد آریا با فیلم «آباجان» هاتف علیمردانی، امسال مجدداً بازی‌اش، به چشم آمد. او نقش مادر پیر یک اسیر را در خانواده‌ای بی سر و سامان بازی کرد و به خاطر استفاده از لهجه آذری مورد توجه قرار گرفت.
با این حال اما آباجان فروش خوبی نداشت و از سطح یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان بالاتر نرفت. امسال برای معتمد آریا سال ویژه‌ای بود.
او امسال بالاخره بعد از سی و چهار سال توانست به شکل رسمی به عنوان داور در جشنواره بین المللی فیلم فجر حاضر شود؛ اتفاقی که تا پیش از این برایش نیفتاده بود.
هایده صفی یاری (تدوینگر)
فعالیت سینمایی را با صداگذاری فیلم «دخترک کنار مرداب» در سال ۱۳۶۸ آغاز کرد.
هایده صفی یاری بعد از آن سراغ تدوین رفت. حدود چهار سال در این زمینه کسب تجربه کرده بود که تدوین فیلم «آژانس شیشه‌ای» به او پیشنهاد شد.
اینجا بود که استعداد او به چشم آمد و اولین سیمرغ بلورین را از شانزدهمین جشنواره فیلم فجر به دست آورد. این همکاری برای حاتمی کیا هم دلچسب بود و بار دیگر تدوین فیلمش را به او سپرد.
نتیجه «روبان قرمز» هم درخشان بود وجایزه بهترین تدوین جشنواره فجر را از آن خود کرد. درخشش هایده صفی یاری توجه‌ها را به سمت او جلب کرد و کارگردان‌های مطرح طالب همکاری با او بودند. حالا در کارنامه‌اش تدوین فیلم‌های کارگردان‌های شاخص کشورمان دیده می‌شود.
اصغر فرهادی (چهارشنبه سوری، درباره الی، جدایی نادراز سیمین، فروشنده)، مانی حقیقی (پذیرایی ساده، اژدها وارد می‌شود)، داریوش مهرجویی (نارنجی پوش)، عزیزالله حمیدنژاد (اشک سرما). هایده صفی یاری همچنان در اوج است و جزو شلوغ‌ترین سینماگران ماست.
او چندی پیش به عنوان یکی از چند سینماگر ایرانی برای عضویت در آکادمی علوم و هنرهای سینمایی اسکار دعوت شد. در کارنامه او چهار سیمرغ دیده می شدکه رکورد تحسین برانگیزی است ونشان از اهمیت کار این تدوینگر دارد.
مهناز افشار (بازیگر)
سال ۷۸ به سینما وارد شد، اما تا ۸۲، فیلم شاخصی بازی نکرد تا این‌که با «سالاد فصل» فریدون جیرانی موردتوجه داوران و منتقدان قرار گرفت و برای اولین بار نامزد سیمرغ شد.
افشار از سال ۸۹ شکل و شمایل انتخاب‌هایش را تغییر داد و ازاینجا به بعد بود که بازی‌اش به چشم آمد.
او در «سعادت‌آباد» مازیار میری سیمرغ بلورین گرفت و در «برف روی کاج‌ها» به کارگردانی پیمان معادی و «پل چوبی» مهدی کرم پور هم موردتوجه قرار گرفت.
بعد از ازدواج بایاسین رامین، فعالیت‌هایش گسترش پیدا کردووجهه دیگری از خودش به نمایش گذاشت. با فیلم «نهنگ عنبر» سامان مقدم به همراه رضا عطاران در نقشی کاملاً متفاوت ظاهر شد و حسابی ترکاند.
فیلم فروش بسیار زیادی کرد و به فصل دوم رسید. در فصل دوم افشار حضور پررنگ‌تری داشت و خیلی بیشتر بازی‌اش به چشم آمد.
مهناز افشار بعد از تجربه ناموفق «عشق تعطیل نیست» در شبکه نمایش خانگی، امسال در سریال «عاشقانه» منوچهر عادی برای این شبکه بازی کرد و بسیار موردتوجه قرار گرفت.
این اواخر در فیلم «دارکوب» بهروز شعیبی بازی داشت و حالا هم قرار است در فیلم «لس‌آنجلس – تهران» تینا پاکروان که از اواخر مرداد کلید می‌خورد حضورداشته باشد.
او امسال به‌عنوان سفیر نیکوکاری موسسه خیریه گلستان فعالیتش را شروع کرد. به نظر می‌رسد پرونده مربوط به همسرش به جایگاه او لطمه نزده است.
او به‌تازگی درباره حوادث روز اجتماعی، اظهارنظرهای صریح‌تری می‌کند.
تهمینه میلانی (کارگردان)
اولین کارگردانی است که فیلمش (آتش‌بس ۱) وارد باشگاه میلیاردی شد. این یعنی تهمینه میلانی می‌تواند فیلمی بسازد که مقبول گیشه باشد.
پیش و پس‌ازآن هم فیلم پرفروش داشته و احتمالاً «ملی و راه‌های نرفته‌اش» که در حال اکران است. به فروش قابل‌توجهی برسد.
تهمینه میلانی حتی برای کسانی که سینما را به شکل حرفه‌ای پیگیری نمی‌کنند، نامی آشنا است، دلیل اصلی این ماجرا به نظرات تندوتیزش درباره مردان و نوع نگاهی که به آنها در فیلم‌هایش دارد، بازمی‌گردد.
خانم میلانی در سال‌های اخیر کمی از برندگی کلام پیشین فاصله گرفته و سعی کرده به کار فیلم‌سازی‌اش برسد. به‌ویژه آن‌که سه سال پیش به خاطر انتشار فیلم‌نامه «شهرزاد» به دادسرای فرهنگ و رسانه احضار شده بود و خاطره زندان رفتن در سال ۸۱ به خاطر ساخت «نیمه پنهان» برایش زنده شد.
درباره وجاهت میلانی همین بس که بهترین‌های سینمای ایران در فیلمش بازی می‌کنند. او با ساخت ۱۴ فیلم سینمایی پرکارترین کارگردان زن سینمای ما است.
نرگس آبیار (کارگردان)
فعالیت کارگردانی‌اش را از سال ۹۱ شروع کرد و در این مدت سه تا فیلم ساخت. «شیار ۱۴۳» به‌تنهایی کافی بود تا جای پای او در سینمای ایران سفت شود.
این فیلم سروصدای عجیبی در سینما به راه انداخت و مورد توجه طیف‌های مختلف فکری قرار گرفت.
این فیلم در جشنواره‌های مختلف جهانی مثل استرالیا، روسیه، هند، کره جنوبی و … هم برگزیده شد.
بعد از شیار، او با «نفس» به میدان آمد؛ فیلمی جذاب و پر از ریزه‌کاری که به‌اندازه شیار مخاطبانش را هیجان‌زده نکرد.
بااین‌حال در جشنواره‌های جهانی مورد توجه قرار گرفت. او حالا تصمیم دارد خودش را در تلویزیون هم محک بزند و وارد عرصه سریال سازی شود.
آبیار با همکاری سازمان اوج، قرار است سریال «دختر شینا» را بر اساس کتابی با همین نام و درباره زندگی همسر شهید حاج ستار ابراهیمی کارگردانی کند.
طبیعتاً با ورود به تلویزیون، آبیار کماکان موقعیت اش را به‌عنوان یک کارگردان زن دفاع مقدس حفظ می‌کند.
