زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

تهیه و تنظیم :  معاونت آموزش قوه قضاییه

تحریریه زندگی آنلاین : هر فرد در جامعه دارای املاک و دارایی‌هایی می‌باشد که پس فوت‌ او وارثین صاحب آن‌ها خواهند شد. افراد می‌توانند ملک و املاک خود را پیش از مرگ نیز میان فرزندان تقسیم کنند و تقسیم اموال پدر توسط خودش امری پسندیده به حساب می‌آید. اما تقسیم اموال تنها به‌صورت انتقال ارث به وارثین و یا اخذ سند مالکیت بنام وارثین انجام نمی‌گیرد و شرایط دیگری نیز وجود دارد که افراد می‌توانند اموال خود را به وارثین خود و یا افراد دیگر واگذار کنند. یکی از قراردادهایی که مبنی بر انتقال اموال پس از فوت به وارثین یا افراد دیگر تنظیم می‌شود صلح عمری می‌باشد که قواعد خاص خود را دارد و با روش انتقال ارث به وارثین دارای تفاوت‌هایی است. در ادامه این مطلب قصد داریم در خصوص صلح عمری برای همسر، صلح عمری مهریه،‌ صلح عمری در اموال منقول، صلح عمری با حق فسخ مصالح، صلح عمری بدون حق فسخ، صلح عمری ملک‌ بدون سند و  موارد از این قبیل توضیحات بیشتری را در اختیارتان قرار دهیم، تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.

قرارداد صلح اموال عمری چیست؟

مطابق قانون اموال همه افراد پس از فوتشان میان وارثین آن‌ها که شامل همسر، فرزندان، پدر، مادر و‌…. می‌شوند تقسیم خواهد شد. اما قانون‌گذار برای تقسیم‌ اموال هر فرد پس از فوت شرایط دیگری را نیز تعیین ‌کرده است‌ که کمی متفاوت‌تر می‌باشند. در برخی موارد ممکن است فرد بخواهد از املاک خود در زمان حیات استفاده کند و منافع آن‌ها به‌طورکلی متعلق به خودش باشند اما پس از فوت آن ‌املاک ‌به شخص دیگری واگذار شوند و منافع آن‌ها نیز متعلق به همان فرد ارائه شود که در اینجا می‌توان از قرارداد صلح اموال به  عمری استفاده کرد. طبق این قرارداد افراد می‌توانند ملکی را تعیین کنند که در زمان حیات از آن استفاده کنند و پس از فوت آن‌ ملک به شخصی که خودشان  او را در نظر گرفته‌اند تعلق گیرد. اگر بخواهیم مفهوم این قرارداد را به شکل ساده‌تری توضیح دهیم می‌بایست بگوییم فرض کنید پدری خانه‌ای دارد که می‌خواهد در حین حیات آن را اجاره بدهد و از منافع آن بهره‌مند شود.اما تمایل دارد که آن خانه پس از فوتش به پسرش واگذار شود و پسر صاحب‌خانه و تمام منافع آن شود، در اینجا پدر می‌تواند با تنظیم قرارداد صلح عمری این کار را به انجام برساند. در این نوع قرارداد وجود دو شخص نام برده شده در زیر الزامی است:

مصالح:مصالح کسی است که ملک خود را طی تنظیم این نوع قرارداد به فرد دیگری صلح می‌کند.

متصالح:متصالح فردی است که مصالح ملک خود را به نفع او صلح‌ نموده است.

طی تنظیم قرارداد صلح عمری چه میزان از اموال بعد از فوت قابل انتقال است؟

با توجه به توضیحاتی که در بالا خدمتتان ارائه کردیم شاید این سؤال برایتان مطرح شود که با استفاده از قرارداد صلح عمری تا چه میزان از اموال بعد از فوت قابل انتقال است؟ که در پاسخ به این سؤال می‌بایست بگوییم قانونگذار هیچ اندازه مشخصی را برای این نوع قرارداد تعیین نکرده است و افراد با استفاده از آن می‌توانند تمامی اموال و دارایی‌های خودزا پس از فوت به نفع فرد دیگری صلح نمایند.

 برای مثال مرد می‌تواند در قرارداد صلح اموال عمری به همسرش تمامی اموال خود را پس از مرگ به او واگذار کند.

مزایای صلح عمری به همسر و فرزندان و افراد دیگر

قرارداد صلح اموال عمری با تمام روش‌های انتقال اموال تفاوت دارد و شامل مزایای زیادی برای افراد می‌شود. افراد با تنظیم این قرارداد برای همسر یا فرزندان خود می‌توانند از مزیت‌های آن بهره‌مند شوند. در زیر مزیت‌های استفاده از این نوع قرارداد را شرح داده‌ایم: 

انتقال تمامی اموال به همسر و فرزند

در اکثر قراردادهایی که افراد برای وصیت اموال خود پس از فوت تنظیم می‌کنند قانونگذار تنها وصیت نمودن یک‌سوم اموال را قانونی دانسته است. به توضیح ساده‌تر اگر فردی بخواهد طی وصیتش تمام اموال خود را به شخصی واگذار کند این کار امکانپذیر نبوده و تنها یک‌سوم اموال قابل انتقال خواهد بود. اما در قرارداد صلح نمودن اموال و املاک به‌صورت عمری چنین قانونی وجود ندارد و هر فرد می‌تواند تمام اموال خود را به شخصی که می‌خواهد واگذار کند و هیچ مانعی برای او وجود نخواهد داشت.

 استفاده از منافع مال یا املاک تا پایان عمر متصالح

هرگاه فردی اقدام به انتقال اموالش به فرد دیگر می‌کند دیگر نمی‌تواند از آن اموال استفاده کند زیرا آن‌ها را به فرد دیگری واگذار کرده است. اما در قرارداد صلح عمری چنین نبوده و اشخاص می‌توانند تا پایان عمر از ملک یا اموال مورد صلح استفاده کنند و صاحب منافع آن‌ها خواهند بود.

 قرارداد صلح عمری برای اموال منقول و غیرمنقول

طبق قانون اموال به دو دسته منقول و غیر منقول دسته‌بندی می‌شوند. اموالی که بتوان بدون آسیب آن‌ها را حمل‌ونقل کرد اموال منقول و اموالی که در حین نقل‌وانتقال به آن‌ها آسیب وارد می‌شود اموال غیرمنقول می‌باشند. طبق قانون افراد می‌توانند هم برای اموال منقول خود مانند خودرو، طلا و… و هم‌ برای اموال غیرمنقول خود مثل خانه، زمین و... اقدام به تنظیم  قرارداد صلح عمری نمایند. تنظیم قرارداد صلح عمری برای اموال منقول و غیرمنقول هیچ تفاوتی ندارد و تنها تفاوت آن‌ها این است که ارزششان در قرارداد متفاوت خواهد بود.

معتبر بودن

این نوع قرارداد معمولاً در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می‌شوند و از اعتبار بسیار بالایی برخوردار هستند. البته اگر قرارداد با سند عادی یا به‌صورت دستی تنظیم شود نیز بازهم از نظر قانونی معتبر بوده و نمی‌توان آن‌ را انکار کرد. مزیت تنظیم قرارداد صلح اموال عمری به‌صورت رسمی این است که در سیستم نیز  ثبت رسمی می‌شود و در دادگاه هم قابل اثبات است.

 مالیات کمتر

همانطور که می‌دانید برای تقسیم ارث و انجام وصیت افراد برای اموال به‌جامانده از آن‌ها مالیات تعیین می‌شود که می‌بایست مبلغ آن به دولت پرداخت شود. این موضوع برای مالیات صلح عمری نیز صدق می‌کند اما با این تفاوت که مبلغ مالیات در این نوع قرارداد کمتر از مالیات تقسیم ارث می‌باشد.

 در قرارداد صلح عمری کدام خیارات از متصالح سلب می‌شوند؟

با وجود اینکه قرارداد صلح عمری می‌تواند برای افراد مزیت‌های زیادی را به همراه داشته باشد اما برخی از خیارات قانونی را از آن‌ها سلب می‌کند. خیارات به این شرح  اند:

 خیار تدلیس

چنانچه فرد مصالح طی تنظیم این قرارداد چیزی را در خصوص ارزش ملک کتمان کرده باشد (خیار تدلیس) متصالح نمی‌تواند قرارداد را فسخ کند. برای مثال اگر فردی خانه‌ای را به نفع فرد دیگر صلح نماید و بگوید که ارزش خانه ۲۰۰ میلیون تومان است اما در واقعیت ارزش خانه کمتر باشد در اینجا مصالح متصالح را فریب داده است. طبق قانون در این مورد متصالح حق ندارد به خاطر کمتر بودن ارزش خانه صلح شده قرارداد را فسخ کند.

 خیار غبن

خیار غبن نیز حین تنظیم این نوع قرارداد از بین می‌رود و ساقط می‌شود. هرگاه مصالح قیمت ملکی را که مورد صلح قرار داده است بیش از آنچه که در واقعیت است بیان کرده باشد باعث غبن شده است اما این مسئله باعث نمی‌شود که متصالح بتواند قرارداد را فسخ کند.

 هزینه صلح عمری چقدر است؟

هزینه صلح عمری قیمت‌های متفاوتی را دربرمی گیرد و بسته به اموال و املاکی منتقل می‌شود متفاوت است.

فسخ قرارداد به این معناست که افراد بتوانند هر زمان که بخواهند قرارداد را کنسل و لغو کنند. برای مثال اگر فردی خانه‌ای را به فروش برساند و از این کار خود پشیمان شود طی وجود شرایطی می‌تواند قرارداد خانه را فسخ کند و آن را به خریدار نفروشد. اما گاهی نیز ممکن است قانون به او این اجازه را ندهد و طبق قرارداد او حق فسخ را نداشته باشد. با این توضیحات سوالی که پیش می‌آید این است که عدم فسخ در قرارداد صلح عمری به چه شکل است؟ که در پاسخ به این پرسش می‌بایست بگوییم اگر فرد در تنظیم این نوع قرارداد برای خود حق فسخی را تعیین ننموده باشد این حق از او سلب می‌شود و دیگر در هیچ صورتی نمی‌تواند قرارداد را فسخ کند. برای مثال تصور کنید پدری تمام اموال خود را طی تنظیم این نوع قرارداد با پسرش صلح نموده است و در قرارداد هیچ حق فسخی برای تعیین نکرده باشد، اما بعد از گذشت چند ماه از عمل خود پشیمان می‌شود و قصد فسخ قرارداد را دارد که در این صورت انجام این کار برایش امکانپذیر نخواهد بود.

 صلح عمری مهریه

یکی از موضوعات مورد بحث در دادگاه گرفتن مهریه بعد از فوت و صلح نمودن مهریه به‌صورت عمری می‌باشد که امروزه بسیار مورد توجه قرار گرفته است. اگر بخواهیم به این مسئله از دیدگاه قانون بپردازیم می‌بایست بگوییم مهریه نیز قابل صلح می‌باشد و افراد می‌توانند با تنظیم‌ قرارداد صلح مهریه عمری آن ‌را به همسر خود یا افراد دیگر واگذار کنند.

 صلح عمری با حق فسخ برای مصالح

ایجاد قرارداد قانونی مبنی بر صلح نمودن اموال بعد از فوت به اشخاص می‌تواند شامل حق فسخ برای مصالح نیز باشد. مطابق قانون اگر مصالح در حین تنظیم  قرارداد میان خودش و متصالح حق فسخی را برای خود تعیین کند  در صورت پشیمانی می‌تواند قرارداد را فسخ کند.‌ به توضیح ساده‌تر می‌توان فرض کرد که مصالح زمین خود را با تنظیم قرارداد صلح نموده است و بعد از گذشت یک ماه از این کار خود پشیمان شده و قصد دارد قرارداد را فسخ کند، در این صورت اگر در قرارداد صلح بعد از فوت یا عمری برای خود حق فسخ در نظر گرفته باشد و این موضوع را ذکر کند می‌تواند اقدام به فسخ قرارداد نماید و هیچ مانعی برای او وجود ندارد.

صلح نمودن عمری مهریه به دو صورت زیر انجام می‌شود:

در مورد اول مرد می‌تواند مهریه زن را حساب کند و مبلغ مهریه را به‌صورت عمری به او بپردازد. یعنی مرد می‌بایست تعیین کند که پس از فوت او مبلغ مهریه به همسرش صلح شود و با تنظیم‌ قرارداد صلح مهریه عمری به این کار رسمیت بخشد. البته این کار می‌بایست با رضایت زن انجام گیرد.در مورد دوم نیز زن می‌تواند مهریه خود را در حین طلاق به دیگری صلح کند. برای مثال می‌تواند پس از دریافت مهریه خود طی تنظیم قراردادی از دادگاه بخواهد که تا زمان حیات صاحب مهریه باشد و بعد از فوت نیز مهریه به فردی که تعیین می‌کند تعلق گیرد.

 فوت متصالح در صلح عمری

در قرارداد صلح اموال به‌صورت عمری فوت متصالح صلح می‌تواند بر روی قرارداد تأثیر بگذارد. اگر مصالح فوت کند هیچ تغییری در قرارداد ایجاد نمی‌شود اما اگر متصالح فوت کند قرارداد به‌طور حتم فسخ می‌شود. برای مثال وقتی فردی که اموال به نفع او صلح شده است فوت کند چون نمی‌توان اموال را به وارث او اهدا کرد قرارداد صلح اموال به‌صورت عمری فسخ می‌گردد و مصالح موظف است برای صلح نمودن اموال خود فرد دیگری را تعیین کند.