برگرفته از کتاب: تغذیه در سال دوم زندگی، از انتشارات انجمن ترویج تغذیه با شیر مادر
گرچه کودک تا پایان دو سالگی به شیر مادر نیاز دارد، ولی این نکته اساسی را باید در نظر داشت که در سن یک تا دو سالگی فقط 30 درصد انرژی مورد نیاز کودک از شیر مادر (یا هر نوع شیر دیگری که مصرف می‌کند) تامین می‌شود و 70 درصد دیگر باید از طریق غذاهایی که می‌خورد فراهم شود.
به بیان دیگر کودک یک تا دو ساله باید دو برابر شیر دریافتی، غذا بخورد، بنابراین در این سن دفعات شیر خوردن باید 3 تا 4 مرتبه در شبانه‌روز و دفعات تغذیه کودک (به غیر از شیر مادر) 5 تا 6 بار باشد.
بر خلاف سال اول که توصیه می‌شد تغذیه با شیر مادر مقدم بر غذای کمکی باشد، در سال دوم با توجه به اهمیت بیشتر، غذاهای جامد توصیه می‌شود که تا حد امکان شیر مادر بعد از غذا داده شود.
کودک حدود 30 درصد انرژی، 50 درصد پروتئین، 2 درصد آهن و 75 درصد ویتامین A مورد نیاز خود را از شیر مادر به دست می‌آورد.
در مورد سایر ویتامین‌ها و املاح نیز درصدی از طریق شیر مادر و بقیه باید از طریق غذایی که به کودک داده می‌شود تامین گردد تا رشد و تکامل او فراهم شود، البته چون تامین مقدار مورد نیاز پاره‌ای از ویتامین‌ها و آهن از طریق تغذیه با شیر مادر و غذا مقدور نیست، لذا استفاده از قطره A و D یا مولتی‌ویتامین و قطره آهن تا پایان دو سالگی همچنان توصیه می‌شود.
جایگزینی تدریجی غذای خانواده
بین 1 تا 1/5 سالگی زمان انتقال تغذیه کودک از غذاهای کمکی به غذاهای سفره خانواده است، لذا توصیه می‌شود در فاصله 12 تا 18 ماهگی بسته به تحمل کودک و به تدریج، غذاهای سال اول زندگی به سفره خانواده تبدیل شود، بنابراین هفته‌ای دو تا سه بار از همان غذاهای کم‌حجم، مقوی و پرانرژی سال اول زندگی مانند سوپ، گوشت و سبزی‌ها مخلوط با کمی آرد، شیر، شکر و یا کته نرم که با آب گوشت پخته شده است باید در برنامه غذایی او باشد و 4 تا 5 روز هم غذای او را با غذای خانواده مخلوط کرد تا کودک با بو، مزه و ظاهر غذای خانواده هم آشنا شود و به تدریج غذای خانواده را جایگزین نمود.
اگر شروع غذا یک‌باره و به صورت آنچه در سفره خانواده است به کودک داده شود کفایت پذیرش و هضم آن برای او مشکل می‌شود، بنابراین در ابتدا باید تغییراتی در آن داد، مثلا: اگر در سفره خانواده برنج (پلو) به صورت کته یا پلوی کاملا نرم تهیه نشده است، می‌توان آن را با پشت قاشق و مخلوط با کمی آب خورش، نرم و له نمود یا اگر خوراک سیب‌زمینی و گوشت و ... وعده غذایی خانواده است، کمی نان را در آب خوراک نرم کرده همراه با گوشت و سیب‌زمینی (که با پشت قاشق له و نرم شده‌اند) به کودک داد.
کلسیم و پروتئین
نیاز کودک به کلسیم و پروتئین عمدتا از طریق شیر مادر، گوشت و لبنیاتی که در روز می‌خورد، تامین می‌شود.
سفیده تخم‌مرغ
سفیده تخم‌مرغ را می‌توان همان‌طور که در مورد زرده آن شروع شده بود، یعنی کم‌کم و به صورت کاملا پخته و سفت از مقدار کم شروع کرد و به تدریج به یک سفیده کامل رساند.
بدین ترتیب کودک می‌تواند یک روز در میان یک تخم‌مرغ کامل به صورت نیمرو، املت یا آبپز بخورد، اما از سفیده تخم‌مرغ می‌تواند هر روز استفاده کند.
حبوبات
حبوبات، غنی از مواد پروتئینی و املاح هستند که معمولا از اواخر سال اول زندگی به رژیم غذایی کودک اضافه می‌شوند.
در سال دوم نیز به تدریج بر تنوع آن افزوده و به صورت کاملا پخته شده (بعد از خیس کردن و جدا کردن پوست آن) همراه با سیب‌زمینی و روغن زیتون می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
چند نکته مهم
* از گروه‌های چربی و کربوهیدرات نیز باید استفاده نمود. استفاده کردن از این گروه‌ها به صورت غنی کردن غذای کودک با روغن نباتی یا کره تا حدی که جای مواد غذایی دیگر را نگیرد و سبب کاهش اشتهای او نشود و استفاده از مواد نشاسته‌ای به صورت نان، برنج، ماکارونی و سیب‌زمینی است تا انرژی مورد نیاز کودک را فراهم نماید.
* در صورتی که فعالیت کودک زیاد باشد، استفاده از میان‌وعده‌های انرژی‌زا مانند خرما، کشمش، مربا، کمپوت، ژله، بیسکویت، بستنی پاستوریزه، بادام و پسته بو نداده (ولی ریز و پودر شده مخلوط با ماست) به شرطی که جای وعده اصلی غذا را نگیرند، مفید است.
* دادن غذاهای خیلی شیرین و یا نوشیدنی در حجم زیاد در فاصله دو وعده غذا معمولا سبب کاهش اشتها شده و ممکن است کودک را از خوردن غذای اصلی باز دارد.
* همان‌طور که گفته شد هنوز هم معده کودک کوچک است و نباید آن را با آب یا آبمیوه و یا خود میوه و نیز غذاهای رقیق، پر کرد.
* آبمیوه در حجم کم به عنوان یک نوشیدنی خنک از میوه‌های تازه و یا استفاده از شربت‌های خانگی مانند شربت آبلیمو (با لیمو ترش تازه)، شربت به لیمو و ... بعد از بازی و تقلای کودک در یک روز گرم برای او بسیار مطبوع و لذت‌بخش است.
* مصرف میوه‌های مختلف، دو تا سه بار در روز به مقدار توصیه شده، هم بخشی از نیازهای کودک به ویتامین‌های A و C را تامین می‌کند و هم به علت داشتن فیبر، کار دستگاه گوارش او را تسهیل می‌نماید.
* میوه‌های آلرژی‌زا مانند کیوی، خربزه و نیز موادی که هضم آنها مشکل است (مانند پوست حبوبات) هنوز هم نباید مصرف شوند.
* در برنامه غذایی کودکان تنقلاتی مانند پفک، چیپس، شکلات و نوشابه جایی ندارد.
