منبع: برگرفته از کتاب راهی به سوی تغذیه و رشد بهتر کودک ، از انتشارات انجمن علمی ترویج تغذیه با شیر مادر ایران
تحریریه زندگی آنلاین : راهکارها در مورد علل رفتاری
در بین کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند و افزایش وزن مطلوبی ندارند، رفتارهای متفاوتی به چشم می‌خورد. به عنوان مثال:
برخی کودکان بسیار تحریک‌پذیر بوده و زیاد گریه می‌کنند، سریع ولی کوتاه‌مدت شیر می‌خورند، گریه‌های کولیکی (قولنجی) دارند. اگر مادر از گریه‌های شدید و طولانی شیرخوار، خسته و دچار استرس شود، ممکن است رفلکس جاری شدن شیرش (رگ کردن پستان) نیز کم شده و حلقه معیوبی در رابطه بین مادر و کودک ایجاد گردد. در این گونه موارد باید به مادر اطمینان داده شود که فرزندش بیمار نیست و این رویداد موقتی و زودگذر است.
ضمن تشویق مادر به شیر دادن بیشتر، باید به مادر آموزش داد که اگر شیرخوار پستان‌های او را خوب تخلیه نمی‌کند، قسمت آخر شیرش را که چربی بیشتری دارد، بدوشد و با قاشق یا فنجان به کودک بدهد، همچنین دردهای کولیکی او را با روش‌های متداول نظیر در آغوش گرفتن و لالایی گفتن و یا بر روی شکم خواباندن (روی دست و یا کیسه آب گرم) تسکین دهد.
برخی دیگر که خوب رشد نمی‌کنند، عادت دارند که بعد از شیر خوردن به مدت طولانی بخوابند، بدون اینکه بیدار شوند یا گریه کنند و مادر هر چه انتظار می‌کشد که شیرخوار بیدار شود و یا علامتی نشان دهد که دال بر گرسنگی او باشد، چنین نشانه‌ای نمی‌بیند. در این گونه موارد، مادران باید هر دو یا سه ساعت یک بار شیرخوار را برای شیر خوردن بغل کنند، او را نوازش نموده و یا صورتش را با دستمال تمیز و مرطوبی به آرامی و ملایمت بشویند تا برای شیر خوردن بیدار و آماده شود. علت این امر در بسیاری از موارد گرم بودن بیش از حد محیط نوزاد و یا زیاد بودن لایه‌های لباس و روانداز است که با اصلاح کردن شرایط و در صورتی که مقدور نباشد، خارج کردن لباس از تن نوزاد، وی هوشیارتر شده و بهتر تغذیه می‌کند.
راهکارها در مورد علل تغذیه‌ای
در مورد شیرخوارانی که از افزایش وزن مطلوبی برخوردار نیستند، علاوه بر اینکه باید اطمینان حاصل نمود که بیمار نیستند، باید وضعیت شیر خوردن و تغذیه آنان را نیز با دقت مورد بررسی قرار داد. در این ارتباط توجه به نکات زیر ضروری است:
زود جدا شدن یا زود جدا کردن شیرخوار از پستان مادر می‌تواند به دلیل دریافت ناکافی شیر موجب کندی افزایش وزن شیرخوار شود. معمولا شیرخواران سالم در مورد طول مدت شیر خوردن از پستان، درست تصمیم می‌گیرند و تا سیر نشوند پستان را رها نمی‌کنند، ولی باید توجه داشت که بعضی از شیرخواران، پستان مادر را با تانی و کندی می‌مکند و ممکن است مدت خیلی طولانی‌تری برای شیر خوردن وقت بگیرند و این امر در هفته‌های اول بعد از تولد و در شیرخواران کم‌وزن و یا نارس و یا بیمار بسیار شایع‌تر است.
فواصل طولانی بین شیردهی، موجب دریافت کمتر شیر و در نتیجه افزایش نامطلوب وزن می‌شود. تغذیه مکرر از پستان، نقش اساسی در افزایش شیر مادر دارد. هر چند این امر مهم برای تمام طول مدت شیرخواری صادق است، ولی ظرف 8 هفته اول عمر حیاتی‌تر است. در طی این مدت اگر شیرخوار برای مدت طولانی بخوابد، مادر باید او را بیدار کند و به او شیر بدهد.
چون ترشح هورمون پرولاکتین در طول شب افزایش می‌یابد، تولید شیر مادر هم در ساعات شب بیشتر می‌شود. در نتیجه اگر شیرخوار در طول شب چند بار مستقیما از پستان مادرش تغذیه شود، افزایش وزن بیشتری خواهد داشت.
دادن آب یا آب قند می‌تواند موجب کندی رشد شود. برخی خانواده‌ها به دلایل واهی و یا بر اساس باورهای غلط، از جمله برای کاهش زردی نوزادان به آنان، آب و یا آب قند می‌دهند که اقدام کاملا نادرستی است، زیرا حجم معده شیرخوار بسیار محدود و کوچک است و خوراندن هر مایع دیگری، او را برای مدتی سیر نگه می‌دارد و تمایلش را به مکیدن پستان و شیر خوردن کافی کاهش می‌دهد. این امر نه تنها موجب کاهش حجم شیر مادر می‌گردد که افزایش وزن شیرخوار را نیز دچار اختلال می‌کند. زردی نوزادان از نوعی است که وارد ادرار آنان نمی‌شود (بیلی‌روبین غیر مستقیم)، لذا خوراندن آب اضافی نه تنها به کاهش آن کمکی نمی‌کند، بلکه موجب افزایش آن نیز می‌گردد. در حالی که اگر به جای دادن آب قند، این دسته نوزادان را تشویق به مکیدن مکرر پستان بنمایند، حجم شیر مادر سریع‌تر افزایش می‌یابد و چون شیر مادر ملین است به دفع مکونیوم (مدفوع نوزاد) کمک می‌کند و موجب کاهش زردی نوزاد می‌گردد.
در صورتی که پستان مادر «رگ نکند»، یعنی رفلکس جاری شدن شیر درست برقرار نشده و یا تاخیر داشته باشد، ممکن است شیرخوار پستان مادر را نگیرد و یا آن را زود رها کند.
در این صورت بهتر است، مادر قبل از شیر دادن به کودک، یک لیوان مایعات، ترجیحا مایعات گرم مانند شیر و یا سوپ بنوشد، آرامش کامل داشته باشد، پستان خود را به طرف نوک پستان ماساژ داده و کمی شیر بدوشد. اگر علیرغم این اقدامات، کودک پستان را رها کرد، مادر او را آرام بلند کرده بر روی پستان دیگر بگذارد.
بعضی اوقات شیرخوار، مکرر و تقریبا به طور مستمر پستان مادر را می‌مکد. در این موارد باید از وضعیت درست شیردهی اطمینان حاصل نمود (نوک پستان و قسمت عمده هاله در دهان شیرخوار باشد)، چون اگر وضعیت شیردهی درست نباشد، انتقال شیر از مادر به کودک به درستی صورت نمی‌گیرد، در نتیجه او مدت طولانی‌تری پستان مادر را می‌مکد.
اگر ضعف مکیدن شیرخوار به دلیل کمی قدرت عضلانی و یا نارس بودن او است، در این صورت علاوه بر درست بغل گرفتن و به درستی بر روی پستان گذاردن، بهتر است با یک انگشت، چانه او را به طرف بالا نگه داشت تا به این ترتیب مکیدن وی تقویت شود.
در مواردی که شیرخوار پس از شیر خوردن به خواب می‌رود، ولی به محض گذاشتن در رختخواب بیدار شده و گریه می‌کند، این امر یا ناشی از وجود هوا در معده او است و نیاز دارد که باد گلو بزند و یا ممکن است کاملا سیر نشده باشد.
بسیاری از اوقات نه تنها شیرخواران نیازمند آغوش گرم و پرمحبت مادر هستند، بلکه به جهت آرامش یافتن، لازم است مدت طولانی‌تری در بغل مادر بمانند و پستان مادر را ولو برای مدت کوتاهی هم که شده بیشتر بمکند.
