زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

برلیانت بزرگمهر؛ مشاور رئیس انجمن تغذیه ایران مشاور تغذیه و رژیم درمانی

تغییراتی که در فصل زمستان در زندگی و تغذیه افراد رخ می‌دهد

 تمایل به مصرف غذاهای پختنی و گرم در وعده‌های ناهار و شام

 کشش و علاقه بیشتر به مصرف شیرینی‌ها و مواد شیرین به علت سرمای هوا

 کاهش مصرف میوه و آب‌میوه

 کمبود مصرف آب در طول شبانه‌روز به علت سرمای هوا و کاهش عطش نسبت به مصرف آب

 کاهش تنوع میوه‌ها و محدود بودن انواع میوه‌های فصل

 کاهش تنوع سبزی‌های تازه

 کمبود مصرف غذاهای حاضری برای وعده ناهار و شام

 برگزاری میهمانی‌ها و گردهمایی‌های فامیلی به‌دفعات، بخصوص در وعده شام

در اینجا لازم است مروری داشته باشیم بر پیامدهای تغییرات فصل زمستان بر تغذیه افراد

در فصل زمستان، برعکس تابستان افراد تمایل زیادی به مصرف غذاهای پختنی و گرم در وعده شام پیدا می‌کنند. نظر به اینکه غذاهای پختنی اکثراً سرخ‌کرده و چرب و پرنمک هستند لذا برای سلامت انسان مفید نمی‌باشند. این قبیل غذاها عموماً پرکالری بوده و منجر به افزایش وزن و چاقی می‌شوند، به‌اضافه آنکه به علت دارا بودن چربی بالا (به دلیل استفاده از روش سرخ کردن عمیق یعنی به مدت طولانی، سرخ کردن و استفاده از روغن زیاد) علاوه بر چاقی موجب بالا رفتن چربی‌های نامطلوب خون، افزایش فشارخون و بروز اختلالات قلبی- عروقی می‌شوند. ضمناً مصرف غذاهای پرنمک و شور از عوامل مهم افزایش فشارخون است. از اختلالات دیگر مصرف نمک بالا در غذا یا همراه مواد غذایی، دفع زیاد کلسیم از طریق کلیه‌ها و بروز راشیتیسم در کودکان، نرمی استخوان در نوجوانان و جوانان و پوکی استخوان در افراد میان‌سال و سالمندان می‌باشد. ضمناً مصرف زیاد نمک موجب تجمع آب در بدن و بروز آدم (ورم) می‌گردد.

 غذاهای سبک، خوشمزه و مفید مانند ساندویچ پنیر و خیار و گوجه‌فرنگی و گردو با کاهو یا سبزی‌خوردن، یا انواع بورانی (مخلوط ماست با سبزی‌های مانند کدو، بادمجان، اسفناج و ... به همراه گردو و نعناع و گل سرخ خشک) یا ماست و خیار همراه گردو، کشمش و سبزی‌های تازه، بسیار خوشمزه و دارای ارزش تغذیه‌ای مناسب می‌باشند و می‌توانند جانشین بسیار خوب و مفیدی بجای غذای سرخ‌کرده در وعده شام بشوند. بخصوص غذاهای سرخ‌کرده و چرب و سنگین چنانچه در وعده شام استفاده شوند و شخص بافاصله کوتاهی پس از صرف شام به بستر برود به بروز چاقی و عوارض ناشی از آن کمک بیشتری می‌کند.

 تمایل زیاد به مصرف شیرینی و مواد شیرین از دیگر پیامدهای فصل زمستان است و افراد معمولاً میان وعده‌های خود را از بین انواع شیرینی انتخاب می‌نمایند و اکثراً در مصرف شیرینی افراط می‌کنند. این امر بخصوص در بین کودکان و نوجوانان شایع‌تر است و مضرات زیادی را نیز در بردارد. میان وعده‌ها را لازم است بجای شیرینی و مواد شیرین از بین انواع میوه‌های تازه فصل انتخاب کرد، به‌این‌ترتیب می‌توان از بروز کمبودهای تغذیه‌ای و درنتیجه سوء‌تغذیه پیشگیری نموده و به حفظ سلامت کمک کرد. ضمناً میوه‌ها چنانچه به میزان متعادل مصرف شوند، جلوی اشتهای شخص را برای صرف غذای اصلی (ناهار و شام) نمی‌گیرند.

 کاهش مصرف میوه و آب‌میوه از تغییراتی است که معمولاً در فصل زمستان در خانواده‌ها رخ می‌دهد. میوه‌ها و آب‌میوه‌ها به علت دارا بودن مقدار زیادی آب، به‌طورمعمول در فصل تابستان طرفداران بیشتری در بین افراد دارند زیرابه رفع تشنگی و دفع گرما از بدن کمک می‌کنند، به همین علت در فصول سرد سال تمایل افراد جهت مصرف میوه و آب‌میوه کاهش می‌یابد و این امر می‌تواند اختلالاتی در سلامت افراد ایجاد نماید.

 کمبود مصرف آب از اشکالات بزرگی است که در فصل زمستان گریبان گیر بسیاری از افراد می‌شود. در فصول سرد سال به علت کاهش عطش نسبت به مصرف آب، به‌طورمعمول تمایل نسبت به نوشیدن آب کافی خیلی کم می‌شود و میزان آبی که در طول شبانه‌روز میل می‌شود به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند تکاپوی نیاز شخص را بنماید. به خاطر داشته باشیم که آب وظایف بسیار مهمی در حفظ سلامت انسان به عهده دارد. ازجمله آنکه در انجام واکنش‌های حیاتی داخل بدن نقش اساسی به عهده دارد. در رساندن مواد مغذی لازم به سلول‌ها (از طریق خون) تأثیر مهمی دارد.

در دفع مواد زائد و مسموم از بدن مؤثر است. از دیگر وظایف مهم آب آن است که در افزایش کارایی در بدن نقش اساسی دارد. به‌این‌ترتیب چنانچه میزان مصرف آب روزانه کاهش یابد اختلالات مهمی در سلامت انسان رخ می‌دهد.

 در فصل زمستان تنوع میوه‌های تازه به طرز بارزی کاهش می‌یابد و در بسیاری موارد به علت تمایل بیشتر افراد به میوه‌های تابستانی، افراد تمایلی به مصرف میوه‌های زمستانی از خود نشان نمی‌دهند و از میوه‌های این فصل به مقدار کافی استفاده نمی‌‌کنند، درحالی‌که میوه‌های تازه فصل زمستان حاوی مواد مغذی بسیار مفیدی برای انسان هستند و به حفظ سلامت و پیشگیری از بیماری‌ها کمک مؤثری می‌کنند.

کمبود مصرف میوه در فصل زمستان موجب می‌شود که ویتامین‌ها و مواد معدنی به میزان کافی به بدن نرسد و درنتیجه شخص مبتلابه عوارض ناشی از کمبود این دسته مهم از مواد مغذی بشود.

ضمناً نظریه اینکه میوه‌ها معمولاً منبع غنی فیبر غذایی هستند، لذا افرادی که میزان کافی میوه مصرف نمی‌کنند خود را از این فاکتور غذایی مفید محروم می‌نمایند.

کاهش تنوع سبزی‌های تازه در فصل زمستان از دیگر مشکلاتی است که پیامد ناگوار آن گریبان گیر جامعه می‌شود. مصرف سبزی‌خوردن و سالاد در فصل زمستان معمولاً در بین افراد کمتر می‌شود زیرا تنوع انواع سبزی‌های (سبزی‌خوردن، سبزی‌های سالادی و سبزی‌هایی که به‌عنوان خورش یا خوراک استفاده می‌شوند) کاهش می‌یابد و ضمناً قیمت آن‌ها نیز افزایش پیدا می‌کند. این امر موجب می‌گردد که استفاده از انواع سبزی‌جات به‌صورت سالاد یا سبزی‌خوردن همراه غذا و یا طبخ شده در غذا کاهش یابد. انواع سبزی‌های از منابع بسیار غنی ویتامین‌ها و برخی املاح می‌باشند و تأثیر مهمی در سلامت انسان به عهده‌دارند. ازجمله تأثیر در رشد کودکان و نوجوانان، تقویت دید چشم (در روز و شب)، مقاومت در برابر عفونت‌ها و پیشگیری از بسیاری بیماری‌ها، حفظ سلامت لثه‌ها و دندان‌ها، حفظ سلامت و شادابی و طراوت پوست و موها، افزایش مقاومت مخاط‌ها در برابر عفونت‌ها و بسیاری خواص دیگر که در سلامت جامعه تأثیر مهمی دارند. ضمناً انواع سبزیجات دارای مقادیر قابل‌توجهی فیبر غذایی هستند که در کاهش چربی‌های نامطلوب خون و حفظ تعادل فشارخون بسیار مؤثر هستند. مهم‌تر آن‌که از بروز یبوست که امروزه در جوامع مختلف شیوع چشمگیر دارد، پیشگیری کرده و در درمان این عارضه مضر و مزاحم نیز تأثیرگذار است، بخصوص سبزی‌های تازه و خام حاوی ویتامین‌ها و املاح بیشتری هستند زیرا روش‌های آماده‌سازی و طبخ سبزیجات چنانچه صحیح و مناسب نباشد می‌تواند کاهش چشمگیری در ارزش تغذیه‌ای آن‌ها حاصل نموده و موجب اتلاف زیادی در مواد مغذی موجود در آن‌ها بشود. بنابراین مصرف سبزی‌خوردن یا سالاد همراه غذا توصیه می‌شود مشروط بر آنکه از آب لیموترش تازه و مقداری روغن‌زیتون به‌عنوان سس سالاد استفاده شود.

لازم به ذکر است که لازم است در شستشو و ضدعفونی کردن و انگل زدایی آن‌ها دقت کافی به عمل آید. سبزیجات بهمان نسبت که به علت دارا بودن مواد مغذی بسیار مفید و ضروری و نیز فیبر غذایی برای سلامت انسان مفید می‌باشند اما چنانچه به‌خوبی شستشو و ضدعفونی نشوند می‌توانند حاوی میکروب‌ها و تخم انگل‌های مضر و حتی خطرناک باشند و انسان را مبتلابه اختلالات و بیماری‌های خطرناک و گاه غیرقابل علاج بنمایند.

کمبود مصرف غذاهای حاضری در وعده شام یا ناهار از دیگر پیامدهای فصل زمستان است. افراد در فصول سرد سال معمولاً تمایلی به مصرف غذاهای حاضری از خود نشان نمی‌دهند و غذاهای پختنی و گرم را ترجیح می‌دهند.

غذاهای حاضری چنانچه به‌طور مناسب انتخاب شوند، علاوه بر آنکه حاوی مواد مغذی مفید و ضروری برای انسان هستند به علت دارا بودن چربی، نمک و قند کمتر چنانچه در مصرف آن‌ها افراط نشود احتمال چاقی و افزایش چربی‌های نامطلوب خون را کاهش می‌دهند و ضمناً به علت آنکه حجیم بوده و جای زیادی را در معده اشغال می‌کنند به احساس سیری کمک می‌نمایند و شخص پس از مصرف این نوع غذاها دچار گرسنگی زودرس نمی‌شود یعنی بعد از مدت کوتاهی احساس گرسنگی و تمایل به‌صرف غذا نمی‌کند. به‌اضافه اینکه غذاهای حاضری و سبک هضم آسانی دارند و شخص را دچار سنگینی و پری دستگاه گوارش و مشکلات گوارشی نمی‌نمایند.