زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

نقش زیست‌شناختی

روی از عناصر ضروری زندگی انسان است که برای بقاء و زندگی وی لازم است. کمبود روی در حیوانات موجب افزایش وزن می‌شود.

روی در انسولین و آنزیم‌هایی مانند «سوپر اکسید دسموتاز» وجود دارد. بر اساس بسیاری از منابع مصرف قرص‌های حاوی روی می‌تواند در برابر سرماخوردگی و آنفلوآنزا ایمنی ایجاد کند. بااین‌حال هنوز بر سر این مسئله اختلاف‌نظر وجود دارد. درواقع روی یک ماده معدنی اصلی کمیاب است که بعد از آهن، بیشترین میزان را در بدن داراست. روی به‌طور عمده در ماهیچه‌ها ذخیره می‌شود، اما در یاخته‌های خونی سفید و قرمز، پرده شبکیه چشم، استخوان‌ها، پوست، کلیه‌ها، کبد و پانکراس نیز یافت می‌شود.

غده پروستات در مردان نسبت به سایر اعضا، بیشترین مقدار روی رادار است.

تأثیر روی بر سلامتی

مکمل‌های روی دارای فواید زیر هستند:

 کمک به جلوگیری از سرطان

 جلوگیری و درمان ریزش مو

 تقویت فعالیت سیستم ایمنی

 تسریع بخشیدن به بهبود زخم‌ها

 درمان آکنه

 جلوگیری از دژنراسیون ماکولا (از بین رفتن بینایی که در افراد مسن اتفاق می‌افتد)

 درمان بعضی از موارد بی اشتهایی عصبی (بی اشتهایی نشانه‌ای از کمبود روی است و افراد در دهه دوم زندگی بیشتر در معرض خطر کمبود روی ناشی از فقر غذایی هستند).

 تقویت و بهبود باروری مردان مخصوصاً در بین سیگاری‌ها.

 درمان روماتیسم مفصلی (با داشتن آثار ضدالتهابی)

 درمان بیماری ویلسون (یک اختلال ناشی از ذخیره بیش‌ازحد مس)

 کاهش تغییرات در حس چشایی طی درمان سرطان

 تقویت حس چشایی و بویایی.

کاربرد مکمل روی

بعضی از بیماری‌ها، بر روی جذب روی تأثیر می‌گذارند یا باعث افزایش نیاز به روی می‌شوند؛ لذا این بیماران از مکمل‌های روی سود می‌برند:

 آکرو درماتیت آنتروپاتیکا (بیماری ارثی که به علت سوء جذب روی ایجاد می‌شود).

 الکلیسم

 دیابت قندی

 بیماری کلیه

 بیماری سلیاک

 بیماری روده التهابی مانند کولیت زخم شونده

 اسهال مزمن

 بیماری‌های پانکراس

 مشکلات پروستات (بزرگی خوش‌خیم پروستات، تورم پروستات، سرطان پروستات) زنانی که حامله هستند یا بچه شیر می‌دهند یا اینکه از قرص‌های خوراکی ضد حاملگی استفاده می‌کنند، نیز نیاز بیشتری به روی دارند.

اشکال دیگر

سولفات روی رایج‌ترین مکمل قابل‌استفاده روی است. این ترتیب نسبت به سایر اشکال کمترین قیمت را دارد. اما حداقل جذب را دارد و باعث آشفتگی معده می‌شود. پزشک معالج معمولاً ۲۲۰ میلی‌گرم از سولفات روی را که حاوی تقریباً ۵۵ میلی‌گرم عنصر روی است، تجویز می‌کند. شکل‌های قابل‌جذب‌تر که قابل‌دسترس هستند عبارت‌اند از: پیکولینات روی، سیترات روی و استات روی.

اشکال مختلف روی دارای میزان متفاوتی از روی در ترکیب هستند. در برچسب این ترکیبات، همیشه به دنبال میزان عنصر روی بگردید. معمولاً ترکیبات روی دارای ۳۰ تا ۵۰ میلی‌گرم از عنصر روی هستند. به خاطر داشته باشید که از غذای روزانه چیزی حدود ۱۰ تا ۱۵ میلی‌گرم روی جذب می‌کنید، پزشک معالج شما هنگام تجویز مکمل‌های روی، باید این میزان دریافتی روزانه از طریق غذا را در نظر داشته باشد. قرص‌های روی در داروخانه‌ها قابل‌دسترس هستند و برای درمان سرماخوردگی مفید هستند. همچنین جوانه گندم منبع خوبی از روی است که خوردن آن به همه افراد توصیه می‌شود.

نحوه مصرف

قبل از اینکه از مکمل‌های روی استفاده کنید یا پزشک متخصص تغذیه مشورت کنید. وقتی شما بهترین فایده را از مکمل‌های روی می‌برید که آن را با آب یا آب‌میوه (نه با شیر) در بین غذاها مصرف کنید و هم‌زمان با مکمل‌های آهن و کلسیم، آن‌ها را مصرف نکنید. اگر برای معده شما مشکل ایجاد کرده باشد می‌توانید آن را همراه غذا مصرف کنید.

مسمومیت با روی

بیشتر مواد معدنی کمیاب، در صورت مصرف بیش از حد برای بدن سمی هستند و این نکته در مورد روی صدق می‌کند.

نشانه‌های مسمومیت عبارت‌اند از: آشفتگی معده، و استفراغ و معمولاً وقتی ایجاد می‌شود که ۲۰۰۰ میلی‌گرم یا بیشتر مصرف‌شده باشد. مطالعات نشان می‌دهد که تا ۱۵۰ میلی‌گرم روی خطری ندارد اما معمولاً این میزان موردنیاز نیست و با استفاده بدن از عناصر دیگر تداخل دارد. تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف روزانه کمتر از ۵۰ میلی‌گرم مصرف مطمئنی است اما اطلاعاتی در مورد مصرف طولانی‌مدت این مقدار روی در دسترس نیست.

 قبل از استفاده از روی یا سایر مکمل‌ها، با پزشک خود مشورت کنید.

یک عارضه جانبی منفی شناخته‌شده از روی این است که میزان زیاده‌روی باعث کاهش HDL (کلسترول خوب بدن) و افزایش LDL (کلسترول بد بدن) می‌شود. بعضی از تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف خیلی زیاد روی باعث کاهش عملکرد ایمنی می‌شود درحالی‌که مطالعات دیگر این نظر را تأیید نمی‌کند.

اگر سولفات روی باعث تحریک معده شود شکل دیگری از روی، برای مثال سیترات روی را مصرف کنید و قبل از آن با پزشک مشورت کنید.

سایر عوارض جانبی از مسمومیت باروی عبارت‌اند از: سرگیجه، سردرد، خواب‌آلودگی، افزایش تعریق، ناهماهنگی عملکرد عضلات، عدم تحمل الکل، توهم و کم‌خونی.

موارد احتیاط

 تداخل‌های احتمالی: چون روی با دیگر عناصر تداخل دارد شما می‌توانید از مولتی‌ویتامین، یا عناصر خونی آماده شامل روی، آهن و فولات استفاده کنید. این به شما کمک می‌کند تا میزان عناصر را در یک حد تعادل نگه‌دارید. مصرف زیاد روی می‌تواند با جذب مس تداخل کرده و باعث کمبود مس شود. این مسئله به میزان آهن بدن اثر گذاشته و می‌تواند منجر به کم‌خونی شود. مصرف زیاد آهن و مس با جذب روی تداخل می‌کند. روی با جذب فولات تداخل دارد. قبل از مصرف روی یا هر مکمل دیگر با پزشکتان مشورت کنید. تداخل‌های احتمالی عبارت‌اند از:

 میزان موردنیاز روزانه: بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد که نیاز خانم‌ها به این عنصر مهم و ضروری روزانه، حداقل ۱۰ میلی‌گرم و نیاز آقایان روزانه، حداقل ۱۲ میلی‌گرم است. بیشتر دیده می‌شود که مقدار مصرفی روی بسیار کم‌تر از مقدار نیاز بررسی‌شده است. مرکز تغذیه کشور آلمان (DGE) و آمریکا (RDA) توصیه می‌کنند که برای پیشگیری از امراض حاصل‌شده از کمبود روی، خانم‌ها روزانه ۱۲ میلی‌گرم و آقایان ۱۵ میلی‌گرم روی به بدن خود برسانند. البته دوز و مقدار درمانی روزانه بین ۱۰۰–۲۰ میلی‌گرم است. اصولاً” دوز ۱۵ میلی‌گرم در روز حد متوسط دریافت روزانه محسوب می‌شود.

 دوز درمانی: دوز درمانی توسط روی روزانه حدوداً ۵۰ میلی‌گرم است. تأمین روی به‌صورت ترکیبات گلوکونات روی برای بدن بسیار خوب و قابل‌تحمل و با جذب خوب است. به یاد داشته باشید که کلیه مکمل‌های حاوی روی بایستی همراه غذا مصرف‌شده تا از ایجاد تهوع جلوگیری شود. توجه داشته باشید، افرادی که به مدت طولانی روزانه ۵۰ تا ۳۰۰ میلی‌گرم روی مصرف کرده‌اند، می‌توانند دچار اختلال جذب املاح آهن و مس شده و همچنین به کمبود این دو املاح در بدن دچار شوند. حتی دیده‌شده است کسانی که روزانه ۲ گرم به مدت طولانی روی خورده‌اند، علائمی مثل استفراغ، تهوع، دردهای شکمی و تب را نشان داده‌اند. افرادی که دچار ناراحتی‌های کبدی و روده‌ای‌اند، بایستی قبل از مصرف مکمل‌های حاوی روی، حتماً با پزشک خود مشورت داشته باشند.

 روی و بیماری‌های پوست: غلظت روی در پوست و چشم بیشتر از هر عضو و اندامی در بدن است. مصرف روی در سوختگی‌ها، اعمال جراحی و بهبود زخم‌های بدن، ضروری است. روی باعث بهبود هر چه سریع‌تر زخم‌ها می‌شود و کمبود روی بهبود زخم‌ها را به تعویق می‌اندازد، به‌ویژه در بیماران دیابتی، زخم‌های پا و عفونت این زخم‌ها است که حتی می‌تواند به قطع عضو هم منجر شود. بنابراین وجود روی به مقدار کافی در برنامه غذایی این افراد بسیار مهم است.

مصرف روی درترمیم سوختگی‌ها، زیاد بوده و به‌طورمعمول در خون بیماران دچار سوختگی، کمبود روی مشاهده می‌شود و با دادن روی اضافی می‌توان، بهبود و ترمیم زخم و پوست را تسریع کرد. این مسئله حتی در سوختگی‌های درجه ۳ به دنبال مصرف محلول‌ها و ترکیبات حاوی روی به اثبات رسیده است و هم‌اکنون نیز از این ترکیبات (مانند پماد زینک اکساید و…) استفاده می‌شود. به عبارتی روی به‌عنوان ترمیم‌کننده بافتی و پوستی شناخته‌شده است. افرادی که از اگزما و حساسیت زجر می‌برند، به‌طورمعمول دارای سطح پایین روی در خون هستند و می‌توان با دادن ۳۰ میلی‌گرم روی (معادل ۲۰۰ میلی‌گرم گلوکونات روی است) بهبود بیماری آن‌ها را تسریع کرد.

 روی و مرض قند: نکته دیگر در مورد مصرف روی و بیماران دیابتی این است که انسولین به‌طور مستقیم با روی در ارتباط است. میزان عنصر روی در پانکراس افراد سالم دو برابر دیابتی‌ها است که می‌تواند نشانه نقش آن در تولید انسولین باشد. مشاهده‌شده است که نقصان روی در خون باعث هیپو انسولینیمیا (کاهش انسولین خون) می‌شود. کمبود روی به‌صورت مزمن و دائمی صدمه بزرگی به یاخته‌های بتا پانکراس که انسولین ترشح می‌کنند، می‌زند و در سنین بالا، افراد دارای کمبود طولانی‌مدت روی می‌توانند دچار دیابت نوع ۲ بشوند.

 عوارض کمبود روی در سایر موارد

به دنبال افت سیستم ایمنی در اثر کمبود روی، بیماری‌های اتوایمیون (خودایمنی) مثل آرتریت روماتویید، لوپوس، شوگرن، پسوریازیس و... افزایش می‌یابد.

نقصان روی در مردان وزنان موجب اختلالات باروری می‌شود. اغلب مردان وزنان که جهت درمان مشکل خود اقدامات زیادی انجام داده‌اند، باید مسئله کم بودن روی را نیز در نظر گرفته و نسبت به رفع آن اقدام کنند.

نقصان روی در بدن خانم‌های باردار می‌تواند منجر به رشد ناکافی و کند جنین یا زایمان زودرس شود. یکی از علل میوم رحم و کیست‌های پستان در خانم‌ها، کمبود روی می‌باشد و دیده‌شده است که با تجویز روی به بدن آن‌ها بهبودی حاصل‌شده است. هم‌چنین دیده‌شده است که در خانم‌هایی که دچار عفونت‌های راجعه قارچی دستگاه تناسلی می‌شوند و به هیچ درمان منظم دارویی جواب نمی‌دهند، تجویز روی به مقدار کافی، باعث بهبود آن‌ها شده است.

هم‌چنین مصرف روی در بهبود ریزش مو به اثبات رسیده است و امروزه کمبود روی را از علل مهم ریزش مو می‌دانند، که البته بایستی سایر علل ریزش مو مانند کمبود ویتامین‌ها، کم خونی و… نیز مدنظر قرار گیرد.

کمبود روی در کودکان همراه با بی‌اشتهایی، اختلال چشایی طعم غذا، پیکا (حالتی شبیه ویار حاملگی)، بی‌حالی، غش، اختلال رفتاری و وقفه در رشد، خود را نشان می‌دهد، هم‌چنین در نوجوانان به‌صورت تأخیر بلوغ جنسی و ظهور نکردن صفات ثانویه جنسی بروز می‌کند.

کمبود روی در افراد مسن، در هنگام راه رفتن، اختلال تعادل را ایجاد می‌کند که با تجویز داروی روی قابل‌درمان است.

روی در تشکیل هموگلوبین دخالت دارد و در مواردی فقط تجویز روی همراه دیگر نیازها، این عارضه را درمان می‌کند. روی در رشد فیزیکی بدن مؤثر است، هم‌چنین کوتاهی قد و کمبود وزن در کودکان ایرانی با تجویز روی قابل‌درمان بوده و بهتر است که رساندن روی به مقدار کافی به بدن مادر در دوران بارداری و شیردهی مدنظر قرار گیرد. به‌علاوه باعث ریزش مو می‌شود.