زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

ملیکا فلاح؛ کارشناس ارشد تغذیه زیر نظر: دکتر نازلی نمازی

میکروبیوم روده شامل حداقل ۱۰۰۰ گونه باکتری است و تحت تأثیر فاکتورهای متعددی از جمله تغذیه، فعالیت بدنی، سیگار، خواب، نوشیدن الکل و مصرف داروها تغییر می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد تغییر در میکروبیوم روده با چاقی، دیابت، بیماری کبدی، سرطان و بیماری‌های عصبی پیش‌رونده مرتبط است. از این رو کنترل عوامل مؤثر بر جمعیت میکروبی روده نقش مهمی در کنترل بسیاری از بیماری‌های مزمن خواهد داشت. در این مقاله باهم این عوامل را مرور خواهیم کرد:

اهمیت میکروبیوم روده

باکتری‌های مفید روده، برای گوارش مهم هستند؛ زیرا باکتری‌های مضر و سایر میکروارگانیسم‌های آسیب‌رسان را نابود کرده و ویتامین K، اسیدفولیک و اسیدهای چرب زنجیره کوتاه را تولید می‌کنند. وقتی فلور روده، دارای باکتری‌های مضر بسیار زیاد باشد و باکتری‌های مفید روده به اندازه‌ی کافی نباشد، عدم تعادل بین باکتری‌ها اتفاق می افتد.

کاهش تنوع در فلورهای روده، منجر به مقاومت به انسولین، افزایش وزن، التهاب، چاقی، بیماری التهابی روده و سرطان روده بزرگ می‌شود. بنابراین حفظ باکتری‌های مفید روده بسیار اهمیت داشته و باید فراوانی آن‌ها را تداوم دهیم. در اینجا چند عامل را برایتان می‌گوییم که هرچند ممکن است برایتان عجیب باشد اما واقعیت این است که می‌توانند به باکتری‌های مفید روده‌ شما آسیب جدی وارد کنند.

عدم رعایت تغذیه متنوع

به طور کلی، فلور روده‌ی سالم، باید غنی و گوناگون باشد. اگر فلور روده، تنوع نداشته باشد، توانایی بازسازی محیط روده و پاکسازی مواد مضر حاصل از عفونت و آنتی‌بیوتیک‌ها، محدود خواهد شد. رژیم غذایی متنوع شامل طیف گسترده‌ای از غذاهای طبیعی مانند میوه‌ها و سبزیجات و غلات سبوس‌دار، می‌تواند در فلور روده، تنوع و گوناگونی ایجاد کند.

 کمبود مصرف پره بیوتیک‌ها در رژیم غذایی

پره بیوتیک‌ها نوعی فیبر هستند که به‌صورت هضم نشده از بدن عبور کرده و رشد و فعالیت باکتری‌های مفید روده را تقویت می‌کنند. بسیاری از غذاها شامل میوه‌ها و سبزی‌ها و غلات سبوس‌دار، به‌طور طبیعی حاوی فیبر پره بیوتیک هستند.

کمبود این فیبرها در رژیم غذایی می‌تواند به ضرر سلامت کلی گوارشتان باشد. غذاهای غنی از پره بیوتیک شامل عدس، نخود آبگوشتی، انواع لوبیا، جو دوسر، موز، مارچوبه، سیر، تره‌فرنگی و پیاز می‌باشد.

مصرف مکمل‌های فیبر پره بیوتیک هم می‌تواند تولید اسیدهای چرب زنجیره کوتاه را افزایش بدهد. این اسیدهای چرب، منبع اصلی غذایی سلول‌ها در روده‌ی بزرگ شما هستند که می‌توانند جذب خون شده و سلامت متابولیکی و گوارشی‌تان را بهبود داده، التهاب را کم کنند و از ریسک ابتلا به سرطان روده بزرگ بکاهند. ضمناً غذاهای سرشار از پره بیوتیک، در کاهش انسولین و کلسترول هم نقش دارند.

 کمبود تحرک‌بدنی مداوم

تحرک یا فعالیت بدنی، به هر حرکتی گفته می‌شود که انرژی صرف کند. راه رفتن، باغبانی کردن، شنا و دوچرخه‌سواری نمونه‌هایی از فعالیت بدنی هستند. داشتن تحرک بدنی، فواید زیادی دارد که همه‌ی ما به آن آگاهی داریم؛ کاهش وزن، کاهش استرس و کاهش احتمال بیماری‌های مزمن که نهایتاً می‌تواند منجر به کاهش باکتری‌های مضر روده بشود.

 سیگار کشیدن

سیگار کشیدن تقریباً برای همه‌ی ارگان‌های بدن ضرر دارد و ریسک بیماری‌های قلبی و سکته‌ی مغزی و سرطان ریه را افزایش می‌دهد. سیگار همچنین یکی از ریسک فاکتورهای مهم محیطی برای بیماری التهابی روده است. ضمناً سیگاری‌ها دو برابر سایرین مستعد ابتلا به‌نوعی رایج از بیماری التهابی روده می‌باشند. ترک سیگار می‌تواند تنوع فلور روده را افزایش بدهد.

عدم خواب کافی

داشتن خواب کافی و باکیفیت، برای سلامت عمومی بسیار مهم است. مطالعات نشان داده کمبود خواب می‌تواند باعث چاقی و بیماری‌های قلبی بشود. خواب از این‌ جهت مهم است که بدن شما فرصت پیدا می‌کند تا خودش را ترمیم کند. ساعت درونی بدن که روی مغز و هورمون‌ها تأثیر می‌گذارد می‌تواند شما را هوشیار و بیدار نگه دارد یا به بدن شما بگوید چه زمانی وقت خوابیدن است. پژوهش‌ها نشان داده که روده نیز تابع یک ریتم است. ایجاد اختلال در ساعت درونی بدن که به‌واسطه‌ی کمبود خواب، دیروقت غذا خوردن و شیفتی کار کردن روی می‌دهد می‌تواند تأثیرات مخربی روی باکتری‌های مفید روده بگذارد.

 استرس زیاد

سالم بودن فقط به‌واسطه‌ی غذای خوب خوردن، تحرک بدنی داشتن و خوب خوابیدن نیست. استرس زیاد می‌تواند اثرات بدی روی بدن از جمله روده‌ها بگذارد. استرس می‌تواند حساسیت را بیشتر کند، جریان خون را کاهش دهد و باکتری‌های مفید روده را تغییر بدهد.

مطالعاتی که روی موش‌ها صورت گرفت نشان داد استرس می‌تواند روی تعداد باکتری‌ها اثر گذاشته و تعداد باکتری‌های مضر را بیشتر کند و از تعداد باکتری‌های مفید روده بکاهد.

 نوشیدن الکل

الکل، اعتیادآور و مسموم‌کننده است و افراط در نوشیدن آن، می‌تواند تأثیرات جسمی و روانی مضری روی فرد بگذارد. مصرف الکل می‌تواند با تأثیر روی وضعیت روده‌ها، موجب بروز مشکلات از جمله کاهش باکتری‌های مفید روده شود.

تأثیر مخرب برخی داروهای رایج بر میکروبیوم روده

محققان در مطالعه‌ای مشاهده کردند بسیاری از داروهای رایج می‌توانند میکروبیوم روده را تغییر دهند. برخی داروهای پرکاربرد جمعیت میکروب‌های روده را تغییر می‌دهند که می‌تواند خطر مقاومت آنتی‌بیوتیکی را نیز افزایش دهد. اثربخشی و سمی بودن برخی انواع داروها تحت تأثیر ترکیب باکتریایی دستگاه گوارش است و میکروبیوم روده با چندین بیماری مرتبط است بنابراین فهم این موضوع که کدام‌یک از آن‌ها از پیامدهای مصرف دارو بر میکروبیوم روده است، ضروری به ‌نظر می‌آید. داروهای متعددی می‌توانند بر تعادل میکروبیوم های روده اثر منفی بگذارند که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌نماییم:

 داروهای مهارکننده پمپ پروتون

 این داروها در درمان سوءهاضمه و زخم معده نقش دارند و ازجمله داروهایی هستند که می‌توانند مقاومت آنتی‌بیوتیکی ایجاد کنند. محیط روده مصرف‌کنندگان داروهای مهارکننده پمپ پروتون دارای سطح بالاتری از باکتری‌های مضر بخش فوقانی دستگاه گوارش است.

 متفورمین

این دارو جهت درمان دیابت استفاده می‌شود و رشد باکتری‌هایی که منجر به اسهال و عفونت ادراری می‌شوند را تقویت می‌کند.

 داروهای ملین

اغلب داروهایی که جهت درمان یبوست‌های مقاوم استفاده می‌شوند باعث تغییر میکروبیوم محیط روده می‌شوند.

 آنتی‌بیوتیک‌ها

آنتی‌بیوتیک‌ها داروهای بسیار پرمصرفی هستند که برای درمان عفونت‌ها و بیماری‌های ناشی از باکتری مانند عفونت دستگاه ادراری و گلودرد میکروبی به کار می‌روند. اما یکی از نقاط ضعف این داروها این است که هم روی باکتری‌های مضر تأثیر می‌گذارند و هم بر باکتری‌های مفید روده. حتی یک درمان ساده‌ی آنتی‌بیوتیکی می‌تواند موجب تغییرات مضر در ترکیب و تنوع فلور روده شود.