برلیانت بزرگمهر؛ محقق و مشاور تغذیه و رژیم درمانی
یکی از اختلالاتی كه معمولا در كودكان شیوع زیادی دارد، یبوست است. اشكال مهمی كه در مورد این عارضه در كودكان وجود دارد، این است كه بسیاری از اطفال در مورد یبوست آگاهی ندارند و اختلال در تخلیه روده و مشكل بودن عمل دفع در نظرشان امری عادی و طبیعی جلوه می‌نماید، به همین علت، اكثرا والدین خود را در جریان این عارضه قرار نمی‌دهند و تصور می‌نمایند كه تخلیه دستگاه گوارش باید به همین حالت باشد.
این مسأله موجب می‌شود كه مادر اطلاعی از این مشكل كودك به دست نیاورد و زمانی متوجه آن بشود كه به سلامت طفل لطمه وارد شده است، لذا لازم است والدین عزیز توجه بیشتری در ارتباط با این عارضه شایع و به طور كلی سلامت فرزندان خود مبذول نمایند.
مصرف مواد فاقد باقیمانده (فاقد فیبر غذایی) و یا حاوی مقدار كم فیبر غذایی یكی از عوامل مهم بروز این عارضه است.
كمبود مصرف آب نیز از علل مهم ابتلا به یبوست می‌باشد.
عدم تحرك جسمی (مانند پیاده‌روی، ورزش و...) هم می‌تواند منجر به بروز یبوست شود.
برخی از افراد به طور خودسرانه و بی‌رویه از داروهای ملین استفاده می‌نمایند كه این امر می‌تواند به سلامت آنان لطمه وارد سازد.
بعضی از مادران بیش از آنكه در دغدغه درمان عارضه یبوست كودكان خود باشند، نگران بی‌اشتهایی طفل و رساندن غذای كافی به او هستند، به همین علت سعی می‌كنند به هر ترفندی متوسل شوند تا نیازهای تغذیه‌ای او را تأمین نمایند. بر این اساس تلاش می‌كنند مقدار زیادی غذا در هر وعده به فرزند خود كه رغبتی به مصرف غذا ندارد بخورانند. این روش نه‌تنها مفید و چاره‌ساز نیست، بلكه موجب دلزدگی و تنفر بیشتر كودك نسبت به غذا می‌شود و بی‌اشتهایی او را تشدید می‌نماید.
در بسیاری از موارد، مادران وقتی با بی‌اشتهایی فرزند خود نسبت به مصرف غذا مواجه می‌شوند، با تصور اینكه غذاهای جامد منجر به تشدید یبوست می‌گردند، برنامه غذایی كودك مبتلا به یبوست را منحصر به مواد مایع می‌نمایند، این كار موجب یكنواختی برنامه غذایی می شود و او را هر چه بیشتر از غذاخوردن متنفر می‌كند.
تعدادی از والدین از گنجاندن مواد حاوی فیبر مانند حبوبات و انواع سبزی‌ها و میوه‌های با پوست در الگوی غذایی اطفال مبتلا به یبوست خودداری می‌كنند و باور آنان این است كه این قبیل مواد خوراكی به علت آنكه نفاخ هستند، موجب بروز اختلالات گوارشی، دل‌درد و نفخ در دوران یبوست می‌شوند.
مصرف آب نیز در برخی خانواده‌ها از برنامه غذایی كودكانی كه دچار یبوست هستند حذف می‌شود. والدین این كودكان معتقدند كه آب با پر كردن معده كودك به ایجاد اختلالات گوارشی، نفخ و بی‌اشتهایی فرزندشان كمك می‌كند.
برخی از مادران برای رفع یبوست كودكشان، به‌جای میوه‌های تازه، از كمپوت در برنامه غذایی او استفاده می‌نمایند.
به علت آزاردهنده بودن عارضه یبوست و عواقب و مضراتی كه در افراد به‌خصوص كودكان در بر دارد، لازم است هر چه سریع‌تر و جدی‌تر به مبارزه با این بلای قرن پرداخته و این اختلال پر‌زیان را سركوب نمود.
تغذیه صحیح در عارضه یبوست
یكی از مهم ترین موادی كه در دوران ابتلا به یبوست در درمان این اختلال بسیار مفید و مؤثر می‌باشد، آب است. استفاده از آب سالم و بهداشتی به میزان كافی، می‌تواند در بهبود بیماری تأثیر قابل توجهی داشته باشد.
افزایش فیبر در الگوی غذایی كودكان مبتلا به یبوست از اساس درمان این اختلال است. به‌طور كلی كمبود مصرف مواد گیاهی یكی از مهم‌ترین عوامل ابتلا به یبوست محسوب می‌شود.
غذاهای حاوی حبوبات كه از منابع غنی فیبر محسوب می‌شوند، علاوه بر آنكه بسیار خوشمزه و لذیذ هستند و در برنامه غذایی افراد ایجاد تنوع می‌نمایند، به تخلیه مواد زائد از روده‌ها كمك می‌كنند و در رفع یبوست بسیار مؤثرند. علاوه بر این، حبوبات دارای ارزش تغذیه‌ای بالایی هستند و به حفظ سلامت شخص كمك می‌نمایند.
سبزی‌ها و میوه‌ها (به‌خصوص با پوست) نیز از منابع غنی فیبر محسوب می‌شوند و به بهبود یبوست كمك زیادی می‌كنند. علاوه بر آن، سبزی‌ها و میوه‌ها با دارا بودن مقادیر قابل توجهی از انواع ویتامین‌ها و پاره‌ای از مواد معدنی، در پیشگیری از بیماری‌ها تأثیر مهم دارند. سبزی‌ها، به خصوص سبزی‌های دارای برگ سبز و تعدادی از میوه‌ها، دارای ویتامین‌های آنتی‌اكسیدان هستند و در سلامت انسان و پیشگیری از بیماری‌های مزمن كه در قرن حاضر شیوع فراوان دارند، بسیار موثرند.
غلات با سبوس نیز حاوی مقادیر قابل توجهی فیبر هستند و به رفع یبوست كمك زیادی می‌نمایند. بهتر است به‌جای مصرف كمپوت، از میوه‌های تازه به خصوص با پوست استفاده گردد، زیرا فیبر در اثر پختن به میزان قابل توجهی از بین می‌رود و نیز به علت افزودن شكر به كمپوت، مصرف آن به مقدار زیاد و یا به‌طور مداوم موجب بروز چاقی در كودك می‌شود و نیز سلامت دندان‌های او را به مخاطره می‌اندازد.
ضمناً باعث برقراری عادت نامناسب مصرف مواد شیرین در او می‌گردد. با توجه به علل بروز یبوست می‌بینیم بسیاری از باورهای موجود در زمینه تغذیه كودكان مبتلا به این عارضه، خلاف واقع بوده و به تشدید یبوست و دامن زدن به عوارض آن منجر می‌شود.
این موضوع در مورد بسیاری از بیماری‌های دیگر نیز صدق می‌كند. بنابراین لازم است والدین عزیز برای درمان تغذیه‌ای كودكان خود در دوران بیماری، با مشورت با متخصص تغذیه و رژیم‌شناس، به تنظیم برنامه غذایی صحیح، مناسب و مفید برای فرزندانشان مبادرت نمایند تا ضمن كمك به بهبودی هر چه سریع‌تر آنان، به حفظ مقاومت كودكان در برابر بیماری‌ها كمك كنند.
