مهرنوش رجایی
بر اساس نظر کارشناسان تغذیه، به همان میزان که رعایت کردن وعده‌های غذایی در کودکان از اهمیت خاصی برخوردار است و نباید هرگز از قلم بیفتد، میوه‌ها و سبزیجات هم در سبد تغذیه‌ای کودکان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
به شکلی که؛ كودكان باید روزانه 2 تا 5 واحد میوه دریافت كنند، چرا که این گروه غذایی بخشی از نیاز آنان را به مواد معدنی و آنتی‌اكسیدان‌ها تامین می‌كند و خوشبختانه در فصل تابستان چون اغلب میوه‌ها خوشرنگ و خوشمزه هستند مورد علاقه اغلب كودكان هستند.
سن شروع میوه در كودكان
همه کودکان از زمان تولد تا 6 ماهگی تنها نیاز به شیر مادر دارند.
از 6 ماهگی و با آغاز تغذیه تكمیلی كه نوع غذا خوردن كودك از حالت مایع به لعابی، پوره، پوره سفت و غذای سفره تغییر می‌كند، تغییرات تكاملی برای دریافت مواد غذایی در كودك ایجاد شده و بنابراین تنوع مصرف خوراكی‌ها هم شروع می‌شود اما این تنوع با مقدار كم یعنی یك قاشق مربا خوری شروع شود تا بدن نوزاد آنزیم لازم برای هضم را داشته باشد.
اما از آنجایی كه ممكن است كودكان زمینه حساسیت به میوه داشته باشند، باید مصرف را با میوه‌هایی شروع كرد كه زمینه ایجاد حساسیت ندارند.
بهترین میوهای كه در چند هفته ابتدایی آغاز تغذیه تكمیلی می‌توان وارد برنامه غذایی كودك كرد، آبمیوه رقیق است كه به‌تدریج به غلظت آن افزوده می‌شود.
در مورد سبزی‌ها هم بهتر است تغذیه با آب هویجی كه با آب سیب مخلوط شده آغاز شود، تا اینکه به‌تدریج و با بزرگ شدن كودك می‌توان میوه‌ها را به‌صورت پوره و بعد تكه‌های كوچك در روند افزایش جویدن و بلعیدن وارد برنامه غذایی كودك كرد.
آخرین میوهای كه در این روند باید وارد برنامه تغذیه‌ای او شود، مركبات است. زیرا مركبات ممكن است حساسیت‌زا باشند. تنها انتخاب موجود در میان مركبات «آب‌لیموشیرین» است كه میزان حساسیت‌زایی آن از دیگر انواع مركبات كمتر است.
بهترین زمان میوه خوردن در کودکان
بهترین زمان برای خوردن میوه وقتی است كه معده كودك خالی باشد و یا هنگام صبحانه است. اگر آب مرکبات هنگام صبح به کودک داده شود موجب افزایش اشتهای او می‌شود.
اگر هنگام صرف غذا میوه‌هایی كه حاوی ویتامین C هستند بصورت آب میوه به کودک، داده شوند موجب افزایش جذب آهن می‌شوند. به جز صبحانه، میان‌وعده‌ها بهترین زمان استفاده از میوه هستند.
با توجه به اینکه كم‌خونی فقر آهن یكی از مشكلات تغذیه‌ای كودكان است و یكی از دلایل اصلی آن استفاده از برنامه غذایی نادرست است، انتخاب میان‌وعده مناسب مانند انواع میوه همراه با خشكبار می‌تواند موجب افزایش آهن دریافتی شود.
به خاطر داشته باشید كه باید هنگام خوردن میوه در میان‌وعده، به زمان صرف وعده اصلی دقت شود و دست‌كم 90 تا 120 دقیقه تا وعده اصلی فاصله داشته باشد. در مورد كودكانی كه به كودكستان می‌روند، مصرف میوه‌هایی مانند سیب می‌تواند در جبران افت قند خون نیز بسیار مفید باشد.
به این ترتیب به قدرت یادگیری آنها كمك كرده و آنها بانشاط بیشتری به فعالیت‌های خاص مقطع سنی خود می‌پردازند. دکتر «مازیار توانا» متخصص اطفال در این زمینه می‌گوید: «سرعت رشد كودكان در سال اول بسیار زیاد است و وزن یك كودك یك‌ساله تقریبا 3 برابر وزن او هنگام تولد است.
از سال سوم به بعد سرعت رشد، كند اما مداوم می‌شود به‌طوری كه سالانه با توجه به دختر یا پسر بودن بین 2 تا 3 كیلوگرم به وزن، و بین 6 تا 8 سانتی‌متر به قد كودك اضافه خواهد شد.
به همین دلیل نیاز به غذا كمتر می‌شود اما مادران به اشتباه فكر می‌كنند، كودك دچار بی‌اشتهایی شده و با اصرار كودك را وادار به خوردن می‌كنند.
البته این احتمال وجود دارد که وقتی آبمیوه یا میوه شیرین به كودك داده می‌شود، او آن را به‌صورت بافت چربی ذخیره كند.
اگر‌چه دریافت 2 واحد میوه در تغذیه روزانه كودك معادل 120 كیلوكالری است و یك شیرینی معادل 150 كیلوكالری می‌باشد، بنابراین توصیه می‌شود، در مورد كودكان چاق به جای منع مصرف میوه، خوراكی‌هایی مانند تنقلات، شیرینی‌ها و شكلات از برنامه غذایی كودك حذف شود».
میوه‌ها را جایگزین آب نکنید
از آنجایی که کودکان در فصل تابستان بدلیل گرمای هوا بیشتر احساس تشنگی می‌کنند، هرگز میوه‌ها را جایگزین آب نکنید و تشنگی‌شان را با میوه برطرف ننمایید.
البته با وجود آنکه درصد زیادی از بدن کودکان را آب تشکیل می‌دهد، اما ذخیره آب بدنشان کم است و با تعریق زیاد و وجود بیماری که منجر به اسهال و استفراغ‌شان می‌شود، آب بدنشان از بین می‌رود و دچار کم آبی می‌شوند كه در صورت برطرف نشدن، مشكلات زیادی را برای كودك به‌وجود می‌آورد.
بهترین راه رفع عطش برای كودكان آب و مخلوط آبمیوه و آب است چرا که وقتی بدن به آب نیاز داشته باشد، دادن موادی حاوی قند مثل میوه‌ها، عطش را به‌خوبی برطرف نمی‌كند و كودك تنها با خوردن آب می‌تواند مقدار آب از دست رفته را بدست آورد.
گرفتن پوست میوه‌ها
پوست میوه، هم می‌تواند برخی مواد مغذی را به بدن كودك برساند و از طرفی مواد سمپاشی شده را وارد بدن او كند. بنابراین برخی میوه‌ها كه پوست‌شان حاوی فیبرهای نامحلول است، به‌دلیل نفاخ بودن و نیز به‌دلیل آن‌كه كودكان نمی‌توانند آنها را خوب بجوند، بهتر است پوست گرفته شوند.
همچنین توصیه می‌شود، پوست میوه‌های وارداتی كه حاوی مواد نگهدارنده هستند، گرفته شود. با توجه به فصل گرما و امكان رشد عوامل بیماری‌زا در میوه‌ها نیز بهتر است میوه‌ها در این فصل تا حد امكان بدون پوست مصرف شوند.
مقدار مصرف میوه در روز
میزان مصرف میوه نه در میان كودكان و نه در میان بزرگسالان واحد دقیقی ندارد. كودك در یكسالگی روزانه هزار كیلوكالری دریافت می‌كند و به ازای هر سال، 100 كیلوكالری بر میزان دریافت انرژی‌اش افزوده می‌شود كه 50 تا 60 درصد از این انرژی از طریق منابع قندی، 15 تا 20 درصد از طریق پروتئین‌ها و بقیه از طریق چربی‌ها باید تامین شود.
بنابراین بخشی از قند دریافتی را می‌توان به‌صورت میوه به كودك داد كه به ازای 100 گرم میوه، 15 گرم ماده قندی وجود دارد و در هر گرم قند هم 4 كیلوكالری انرژی، نهفته است.
اما به هر حال مصرف میوه باید به حدی باشد كه كودك دچار مشكل نشود. نكته قابل اهمیت آن است كه باید از دادن نوبرانه‌ها به كودكان اجتناب كرد چون ممكن است سمپاشی آنها درست انجام نشده باشد و ایجاد مسمومیت كند.
از سوی دیگر، والدین می‌توانند برای ایجاد تنوع در خوردن میوه، آنها را به‌صورت كوچك خرد كرده، و یا به‌صورت سالاد میوه درآورده و با ریختن كمی آبلیمو، كشمش، دانه‌ها و مغزها یك میان‌وعده بسیار دلچسب برای کودکشان تهیه كنند.
میوه‌های حساسیت زا کدامند؟
حساسیت در اثر عوامل ژنتیك که سیستم ایمنی بدن را دچار اختلال می‌كند، ایجاد می‌شود. در میان غذاهای مختلف حساسیت‌زا، بخشی از میوه‌ها هم قرار دارند. برخی از این میوه‌ها عبارتند از:
توت‌فرنگی، كیوی و نارنگی. در مورد توت‌فرنگی به‌دلیل خلل و فرجی كه در این میوه وجود دارد معمولا شست‌و‌شوی آن درست انجام نمی‌شود به همین دلیل ممكن است علاوه بر ایجاد حساسیت، مسمومیت هم ایجاد کند.
بنابراین در مصرف این میوه برای کودکان باید احتیاط لازم را بجا آورد. به شکلی که برای شستن اینگونه میوه‌ها، پس از چند بار شستن با آب، باید میوه را با ماده ضد عفونی کننده شستشو داد و سپس آبکشی نمود. البته از آنجایی که میوه‌های تابستانی اغلب با پوست خورده می‌شوند، باید در شستشوی آنها نهایت دقت را بکار برد.
