از يك سالگي تا زمان بلوغ اغلب به عنوان دوران خاموش و پنهان رشد تعبير ميشود. اين پديده در مقابل تغييرات عمده و آشكاري است كه در دوران نوزادي و بلوغ رخ ميدهد. در حالي كه نوزادان براي تغذيه كاملا ًوابسته به والدين ميباشند، كودكان ميآموزند كه به تنهايي غذا بخورند و ميتوانند غذاهايي را دوست داشته و يا از بعضي متنفر باشند. رشد فيزيكي در اين دوران كند است مثلا ًقد زمان تولد در سال اول زندگي 50 درصد افزايش مييابد اما تا سن 4 سالگي تقريباً 2 برابر ميشود . از يك سالگي تا زمان بلوغ سالانه به طور متوسط 3 - 2 كيلوگرم به وزن كودك اضافه ميشود. از 2 سالگي به بعد نيز قد كودك هر سال 8-6 سانتيمترافزايش مييابد كه اين افزايش در دوران بلوغ سرعت و شدت بيشتري دارد.
مادران اغلب بيان مي کنند:«کودک من به همان اندازه قبل غذا نمي خورد. وقتي او کوچک تر بود بيشتر غذا مي خورد».
در پاسخ به اين مادران مي توان گفت، اين مسئله طبيعي است سرعت رشد در دوران کودکي آرام شده، کودک به غذاي خيلي زيادي نياز ندارد. والدين بايد بدانند که نبايد از يک کودک 3 ساله انتظار داشته باشند که به اندازه يک نوزاد غذا بخورد و نيز نبايد انتظار داشته باشند که به اندازه يک فرد بزرگ سال اشتها داشته باشد. در يكسالگي نوزادان يك سوم تا نصف ميزاني كه يك بزرگسال به طور معمول مصرف ميكند، غذا ميخورد اين نسبت زماني كه كودك 3 ساله ميشود به نصف ميزان مصرف يك بزرگسال و در 6 سالگي به دو سوم ميرسد. نسبت مناسب دريافت درشت مغذي ها در سن 3-1 ساله 45 درصد تا 65 درصد کربوهیدرات، 30 درصد تا 40 درصد چربی، و5 درصد تا 20 درصد پروتئین و در سن 18-4 سالگي کربوهيدرات 65-45 درصد ، چربي 35-25 درصد و پروتئين 30-10 درصد است.
جدول راهنماي تغذيه روزانه كودكان بزرگتر از 2 سال و پيش دبستاني
گروههاي غذايي
|
2 تا 3 ساله ها
|
4 تا 6 سالهها
|
ملاحظات
|
||
اندازه واحد
|
تعداد واحدها
|
اندازه واحد
|
تعداد واحدها
|
||
شير و محصولات لبني
|
1/2ليوان (120 گرم) |
5-4
|
1/2-تا 3/4 ليوان (180-120 گرم) |
4-3
|
به جاي نصف ليوان شير ميتوان از 15 تا 25 گرم پنير، نصف ليوان ماست يا دو و نيم قاشق شير خشك بدون چربي استفاده كرد
|
گوشت قرمز، ماهي، ماكيان و يا جانشينهاي آن
|
60-30 گرم
|
2
|
60-30 گرم
|
2
|
به جاي 30 گرم گوشت قرمز، ماهي يا ماكيان ميتوان از يك عدد تخم مرغ، 2 قاشق كره بادام زميني و 4 تا 5 قاشق حبوبات پخته استفاده كرد
|
سبزي:
|
شامل يك سبزي با برگ سبز تيره، تيره يا زرد براي تامين ويتامين A كه شامل اسفناج، هويج، براكلي، كدو و ... ميشود
|
||||
سبزي هاي پخته
|
2-3 قاشق غذاخوري
|
5-4
|
4-3 قاشق غذاخوري |
5-4
|
|
سبزيهاي خام
|
چند قطعه
|
چند قطعه
|
|||
ميوه خام:
|
1/2-1 كوچك
|
1/2-1 كوچك
|
ميوه شامل ميوهها و يا آب ميوههاي غني از ويتامين C مانند آب پرتقال، گريپ فورت، توت فرنگي، ليمو، گوجه فرنگي و براكلي
|
||
كمپوت ميوه
|
4-2 قاشق غذاخوري
|
4-2 قاشق غذاخوري
|
|||
آب ميوه
|
120-90 گرم
|
120 گرم
|
|||
نان و محصولات غلات:
|
به جاي يك برش نان ميتوان موارد زير را جانشين كرد: نصف ليوان ماكاروني يا برنج، 5 عدد بيسكويت ساده |
||||
غلات كامل يا نان غني شده
|
1/2-1 برش
|
3
|
1 برش
|
3
|
|
غلات پخته
|
1/2 ليوان
|
1/2 ليوان
|
|||
غلات آماده خشك (برشتوك)
|
1/4 ليوان
|
1/3 ليوان
|
راهنماهاي تغذيهاي
راهنماهاي تغذيهاي حاوي توصيههايي كليدي براي گروههاي مختلف سني از جمله كودكان است، از جمله اين توصيهها ميتوان به موارد زير اشاره كرد:
1- استفاده كودكان از غذاهاي متنوع شامل غلات (حداقل نيمي از آن بايد به صورت غلات كامل باشد) سبزيجات، ميوههاي كامل و لبنيات كم چرب.
2- كاهش ميزان شكر و نمک افزوده به غذاي كودكان.
3- مصرف روزانه 2 ليوان شير كم چرب و يا جانشينهاي آن براي كودكان 8-2 ساله.
4- انتخاب بيشتر چربي غذا از منابع PUFA و MUFA شامل: ماهي، مغز دانهها و روغنهاي گياهي و تاكيد بر اهميت مصرف روغن هاي حاوي اسيدهاي چرب ω3 .
افزودن حبوبات، گوشت لخم و ماكيان در مقادير مقتضي به رژيم غذايي كودكان. تاكيد بر اهميت انجام فعاليت بدني روزانه. تشويق كودكان از سوي والدين به انجام حداقل يك ساعت فعاليت بدني ترجيحا ًبه طور روزانه و يا در بيشتر روزهاي هفته و محدود كردن فعاليتهاي نشسته نظير تماشاي تلويزيون و بازيهاي كامپيوتري كه جايگزين فعاليت بدني ميشوند.
در پايان ميتوان گفت نقش والدين در رشد و سلامت كودكان خود، از طريق طرحريزي يك شيوه زندگي صحيح براي آنها كه شامل: رژيمي متنوع و فعاليت بدني منظم باشد بسيار حائز اهميت است. به اين منظور هرم راهنماي غذايي و فعاليت بدني براي اين گروه سني در دسترس است.
سحر میرزایی؛ کارشناس تغذیه و رژیم درمانی، مرکز تحقیقات تغذیه در بیماری های غدد درون ریز، پژوهشکده علوم غدد درون ریز و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
زير نظر: دكتر پروين ميرميران؛ متخصص تغذیه