كودكان گروهي از افراد جامعه را تشكيل مي‌دهند كه سلامت و تغذيه‌شان از اهميت خاصي برخوردار است. اين گروه سني خاص، معمولا آسيب‌پذيرتر از بزرگسالان هستند و سريع‌تر مبتلا به بيماري (بخصوص بيماري‌هاي عفوني) مي‌شوند. هر نوع اختلالي كه در سلامت كودكان رخ دهد مي‌تواند تا آخر عمر گريبانگير او باشد و عوارض ناگوار و گاه علاج ناپذيري را در او بجا گذارد.
معضل چاقي كودكان
يكي از اختلالاتي كه ممكن است كودكان را مورد تهديد قرار دهد، چاقي است چاقي ممكن است به ظاهر عارضة قابل اهميتي به نظر نرسد، اما منشأ بسياري از اختلالات مهم و خطرناك در آينده شخص مي‌باشد. افزايش چربي‌هاي نامطلوب خون، افزايش فشارخون، اختلالات قلبي – عروقي و سكته،ديابت، افزايش احتمال ابتلاء‌به سرطان، اختلالات مفاصل و بسياري عوارض ناگوار و خطرناك ديگر ارمغان چاقي (بخصوص در دوران اوليه زندگي) مي‌باشد، پس لازم است كه ابتداي كودكي با اين عارضه مهم و ناگوار مبارزه كرد.به وزن كودكان‌مان بيشتر توجه كنيم و به محض مشاهده افزايش وزن در آنان كه نشانه مهمي از نامناسب بودن تغذيه آنها است به مقابله و رفع اين اختلال، از طريق مراجعه به رژيم شناس و پيروي كودك از برنامه غذائي كافي، مناسب و متعادل اقدام نماييم بسياري از افراد تصور مي‌كنند كه رژيم لاغري براي كودكان و نوجوانان مضر است و به رشد و سلامت آنان لطمه مي‌زند، اين باور به هيچ‌وجه صحيح نيست. رژيم كاهش وزن چنانچه به طور خودسرانه يا به توصيه افراد فاقد صلاحيت تغذيه‌اي پيروي شود مسلما بسيار زيان‌آور و حتي خطرناك است، ولي اگر برنامه غذائي لاغري توسط متخصص تغذيه و رژيم‌شناس توصيه گردد نه تنها لطمه‌اي به كودك نمي‌‌زند بلكه در سرعت رشد، حفظ سلامت و افزايش مقاومت در برابر بيماريها نيز بسيار موثر است.لازم به ذكر است كه اگر در سنين پائين عمر و سالهاي اوليه زندگي با چاقي مبارزه و آن را برطرف كنيم، بعلت آنكه سلو‌هاي اضافي چربي از بين مي‌روند احتمال ابتلاء به اين عارضه، در بزرگسالي بسيار كاهش مي‌يابد (مگر در صورت پرخوري و بدخوري شديد) ولي اقدام به كاهش وزن در بزرگسالي با وجود آنكه بسيار مفيد است اما كارآئي كمتري در ابتلاء‌به چاقي در سنين بالاتر دارد زيرا در اين حالت، سلول‌هاي اضافي چربي فقط كوچك مي‌شوند ولي از بين نمي‌روند.
چاقي علل مختلف دارد از جمله ارث، اختلالات هورموني، كمبود تحرك، ولي مهمترين علت چاقي، پرخوري، يا بدخوري يعني در واقع تغذيه نامناسب است.توجه به اين نكته ضروري است:
1) پرخوري يكي از عوامل موثر در بروز چاقي مي‌باشد ولي گاهي اوقات ممكن است شخص چاق بيش از حد غذا نخورد ولي مواد غذائي مورد استفاده خود را از بين مواد چاق كننده كه مقدار زيادي كالري به بدن مي‌رسانند، انتخاب نمايد و اين موضوع در مورد كودكان بيشتر صدق مي‌كند.2) رژيم كاهش وزن براي كودكان، بسيار حساس و مهم است و چنانچه صحيح و تحت نظر رژيم‌شناس نباشد مي‌تواند حتي مخاطره‌انگيز باشد و عوارضي از قبيل: اختلال در رشد كاهش قدرت يادگيري، حافظه و تمركز – كمبود مقاومت در برابر بيماريها و عوارض و اختلالات مهم ديگر در آنان ايجاد نمايد.اين اختلالات بعلت ناكافي بودن برنامه غذايي از نظر تغذيه‌اي و تامين نشدن نيازهاي بدن بروز مي‌كند.علاوه بر آن رژيم‌هاي لاغري غلط در كودكان باعث ايجاد حرص و ولع زياد نسبت به خوردن غذا و بروز پرخوري عصبي در آنان مي‌شود ضمناً رژيم‌هاي سخت و ناكافي بخصوص در افراد در سنين پائين عمر، موجب مي‌شود كه اين گروه سني نسبت به رژيم كاهش وزن و اصولا هر نوع تحريم غذايي ولو مواد فاقد ارزش تغذيه‌اي و بسيار مضر براي سلامت، حساس و دلزده بشوند و در برابر برنامه صحيح كاهش وزن خود مقاومت نشان دهند. بسياري از مادران تصور مي‌كنند چنانچه كودك خود را كنترل كرده و برنامه غذائي آنان را تحت نظم خاصي به مرحله اجرا درآورند، موفق به برقراري عادات غذائي صحيح در فرزند خود خواهند شد. مسلماً كنترل غذائي كودك تحت نظر مادر اهميت زيادي در حفظ سلامت او به عهده دارد، اما مهمترين و اساسي‌ترين گام جهت تغيير عادات غذائي اين گروه سني حساس، تشويق و ترغيب آنان به پيروي از رژيم كاهش وزن است، به اين ترتيب كه لازم است ترفندي به كار برده شود كه كودكان با ميل و رغبت و با انتخاب خود براي پيروي از رژيم پيشقدم شوند.
چگونه مي‌توانيم در فرزندان چاق خود رغبت پيروي از رژيم كاهش وزن را ايجاد كنيم؟
فراموش نكنيم كه لذت بردن از غذا براي همه افراد بخصوص گروه كودك و نوجوانان اولويت اول را دارد. بنابراين هرگز لذت غذاخوردن را فداي خواص تغذيه‌اي آن نكنيم. اين بدان معنا نيست كه به ارزش تغذيه‌اي غذا توجه ننمائيم. خواصي تغذيه‌اي غذا براي همه افراد بخصوص گروه كودكان و نوجوانان كه در حال رشد سريع هستند و داراي فعاليت جسمي و فكري شديد مي‌باشند، اهميت ويژه دارد، اما لازم است به صرف غذا در محيطي آرام، دلچسب و شاد نيز توجه خاص و مبذول شود.
به علائق و سليقه غذائي فرزندانمان توجه كنيم و هرگز غذاها و مواد غذائي را كه آنها دوست ندارد وارد برنامه غذائي‌شان ننمائيم. زيرا نه تنها آن غذاها را مصرف نمي‌كنند بلكه ممكن است اصولا نسبت به غذاخوردن در خانه و نشستن بر سر سفره خانواده، حساس و دلزده شوند و غذاهاي خارج از خانه (فست‌فودها) را به غذاهاي خانگي ترجيح دهند.
حال چنانچه فرزندانمان علاقه و تمايل زياد به مصرف غذاهاي مضر و فاقد ارزش تغذيه‌اي داشته باشند چه كنيم؟
اين قبيل مواد يا غذاهاي مضر را به يكباره از برنامه غذائي آنان حذف نكنيم بلكه به تدريج مقدار و دفعات مصرف آنان را در الگوي غذائي كودكان كاهش دهيم تا تدريجاً از الگوي غذائي آنان حذف گردد.
مواد مفيد را در ابتدا به مقدار خيلي كم و تدريجي وارد برنامه غذائي آنها بنمائيد.
چنانچه مورد پذيرش فرزندانمان قرار گرفت اين مواد مفيد را به مقدار كم و يا با تغيير شكل به همراه مواد مورد علاقه آنان در برنامه غذائي آنها بگنجانيد.
غذا تا حدامكان داراي ظاهر مناسب،خوش رنگ و بو و اشتها برانگيز باشد.
محيط صرف غذا بايد آرامش‌بخش، دوستانه و از نظر كودك، لذت‌بخش باشد و كودك به هنگام صرف غذا، احساس آرامش و شادي بنمايد.
بسياري از افراد بر اين باورند كه غذاهاي رژيمي بهتر است مورد علاقه و پسند شخص نباشد تا كمتر مصرف گردد و به اين ترتيب شخص سريع‌تر لاغر شود. اين باور به هيچ وجه صحيح نيست، برعكس فردي كه از رژيم لاغري پيروي مي‌كند بايستي برنامه غذائي خود را دوست داشته باشد و غذايش را با لذت و رغبت ميل نمايد تا بدنش بتواند از مواد غذائي مصرفي، نهايت استفاده را بكند و ضمناً شخص قادر به ادامه رژيم براي هميشه باشد.
چنانچه فردي كه تحت رژيم كاهش وزن قرار دارد؛ از غذاي خود لذت نبرد و آن را دوست نداشته باشد اين امر در او ايجاد استرس مي‌نمايد و استرس موجب مي‌شود اختلالات زيادي در بدن بروز كند كه اين اختلالات باعث مي‌شود عمل هضم، جذب و متابوليسم مواد غذائي در بدن بخوبي انجام نشود كه نتيجه آن عدم استفاده كامل از غذا و بروز كمبودهاي تغذيه‌اي و سوء‌تغذيه است.علاوه بر آن دوست نداشتن و لذت نبردن از غذا موجب مي‌شود كه شخص نتواند برنامه غذائي خود را ادامه دهد و حرص و ولع بيشتري نسبت به مصرف غذاهاي پركالري و فاقد ارزش تغذيه‌اي پيدا كند.
جانشين كردن برخي مواد غذايي مورد علاقه كودك كه داراي خواص تغذيه‌اي مشابه موادي هستند كه كودك آنها را دوست ندارد، مفيد است، مثلا مصرف ماست، پنير يا دوغ به جاي شير و يا مرغ و ماهي بجاي گوشت قرمز يا آجيل بدون نمك به جاي حبوبات و...
مهمترين گام جهت تغيير عادات غذائي كودكان، آشنا كردن آنان با نيازهاي تغذيه‌اي خود و تاثير مواد غذائي با ارزش تغذيه‌اي بالا در رشد فعاليت فكري، مقاومت در برابر بيماريها و بطور كلي حفظ سلامت آنان است.
دادن آگاهي به آنان در ارتباط با مضرات مواد غذائي مضر و نقش اين مواد خوراكي و غذاها (از قبيل فست‌فودها و ميان وعده‌هائي مانند چيپس، پفك، نوشابه و...) در بروز و افزايش چاقي و بروز ساير اختلالات و بيماريها در آنان، نيز بسيار مهم است.
گام مهم ديگر در تشويق گروه كودك و نوجوان به پيروي از برنامه غذائي صحيح و مفيد، شركت دادن آنها در تمام مراحل خريد، آماده‌سازي، برنامه‌ريزي تغذيه‌اي و تهيه و طبخ غذا است.
در اين ارتباط لازم است در تنظيم برنامه غذائي هفتگي، نظر آنان را جويا شويم (با يادآوري نقش تغذيه صحيح در حفظ سلامت اين گروه سني)
به هنگام خريد مواد خوراكي آنان را در خريد شركت دهيم و اجازه دهيم مواد غذائي را خودشان انتخاب كنند (البته تحت نظر مادر) و حتي پول جهت خريد مواد غذائي، در اختيارشان قرار دهيم تا خودشان امر خريد را بعهده گيرند و آنها را به خاطر خريد مواد خوراكي با خواص تغذيه مناسب، مورد تشويق قرار دهيم.
