زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

شاخص‌های شير‌دهی در مادران چيست؟!

شکل ظاهری پستان

اندازه پستان

اندازه پستان شاخص موفقیت شیردهی نیست زیرا بیشتر بافت پستان از چربی تشکیل شده نه بافت غددی، حتی پستان های کوچک می‌‌توانند به اندازه کافی بافت غددی داشته باشند که شیرکافی تولید کنند . به هر حال ممکن است پستان های کوچک حجم کمتری از شیر را ذخیره کنند که لازم است تکرر شیردهی بیشتر باشد تا شیرخوار شیرکافی دریافت نماید.

پستان‌های هیپوپلاستیک / توبولر

اگر چه این نوع پستان‌‌ها شایع نیستند ولی معمولاً عدم تکامل پستان گاهی به شکل پستان توبولر تظاهر می‌‌کند که همراه با تولید ناکافی شیر است.

بزرگ شدن پستان در طی دوران بارداری

بزرگ شدن پستان در طی دوران بارداری مهم‌ترین فاکتور در موفقیت شیردهی است اگر پستان در دوران بارداری بزرگ نشود تولید شیر ممکن است اتفاق نیفتد و تغذیه انحصاری با شیرمادر موفقیت‌آمیز نباشد.

علت این موضوع عوامل هورمونی یا آناتومیک است. صرفنظر از علت آن، شیرخوردن به ویژه دریافت کافی شیر توسط شیرخوار باید مرتب پایش شود.

صدمه به پستان و جراحی پستان

ماموپلاستی، کاشت پستان  یا برداشت یک توده از پستان در نتیجه ضربه و صدمه به پستان یا جراحی آن ممکن است دلیلی برای مشکلات شیردهی باشد ولی به طور کلی، شیردادن باید توصیه و تشویق شود . سایر کمک‌‌ها عبارتند از پایش، حمایت و تشویق به ویژه در چندین روز اول تولد و پس از آن، تا ازبرقراری تولید و تداوم شیر اطمینان حاصل شود این احتمال که شاید برقراری شیر دچار مشکل شود را باید با مادر درمیان گذاشت . این مادران باید به افراد خبره و دارای گواهی نامه در مشاوره شیردهیCLC ،     دسترسی داشته و از تشویق و حمایت آنان برخوردار باشند.

ماموپلاستی برای کوچک کردن پستان

خانم هایی که ماموپلاستی می‌‌کنند و بخشی از بافت پستان آنان برداشته می‌‌شود و نیپل و آرئول تغییر وضعیت می‌‌دهند اغلب در تولید شیر کافی دچار مشکل می‌‌شوند . اگر برش جراحی در اطراف هاله باشد ممکن است سبب قطع جریان شیر به طرف مجاری شیر واقع در نیپل شود . امکان دارد در اثر رکانالیزه شدن (دوباره ساخته شدن مجاری شیر ) مادر قادر به تولید مقداری شیر باشد ولی به هر حال تغذیه انحصاری با شیرمادر به ندرت امکان پذیر خواهد بود . در صورتی که نیپل و هاله در طی عمل جراحی در محل خود باقی بمانند پیش آگهی موفقیت در شیردهی یشتر است.

ماموپلاستی با گذاشتن پروتز

جراحی به منظور بزرگ کردن پستان با شیردهی موفقیت آمیز سازگار است به ویژه اگر ایمپلمنت

(کاشت) در پشت عضله پکتورال باشد ولی اگر ایمپلمنت خیلی بزرگ باشد ممکن است سبب بزرگ شدن پستان در دوران شیردهی شده و در نتیجه حجم شیری را که مادر می‌‌تواند در پستانش ذخیره کند محدود نماید همچنین چون جریان خون به بافت غددی پستان نیز محدود می‌‌شود در نتیجه تولید شیر نیز محدود خواهد بود بزرگ کردن پستان بهتر است به دلایل موجه انجام شود مثلاً در مواقعی که شکل پستان غیر طبیعی است و یا پستان‌‌ها غیر قرینه هستند. در این مادران، تغییرات پستان در دوران بارداری و تولید شیر در چند روز اول پس از زایمان باید مرتباً پایش شود.

برداشتن پستان

حین برداشتن توده ای از پستان، اگر اعصاب و مجاری خاصیبرداشته شوند ممکن است بر شیردهی اثر بگذارد‌. در مورد برش دورتادور هاله، تولید شیر و وزن گرفتن شیرخوار باید مرتباً ( با فواصل نزدیک ) پایش شود.

درمان قبلی سرطان پستان

گزارشی وجود ندارد که نشان دهد بارداری بعد از درمان کانسر پستان عود بیماری را افزایش دهد . پیشنهاد می‌‌شود که خانم‌‌ها بعد از درمان کانسر پستان 5 سال صبر کنند، سپس برای باردار شدن اقدام نمایند. اگر خانمی زودتر از این زمان باردار شد می‌‌تواند از پستان دیگر که سالم است شیر بدهد و در برخی موارد از هر دو پستان به شرطی که جراحی یا پرتودرمانی تداخلی با آن نداشته باشد. پرتودرمانی بعد از لامپکتومی ممکن است سبب شیردهی ناکافی در پستانی که آسیب دیده است شود.

ضربه و سوختگی

اثر ضربه و سوختگی پستان بر فرآیند شیردهی متفاوت بوده و بستگی دارد که چه مقدار از بافت غددی پستان و مجاری شیر مستقیماً آسیب دیده باشند. حتی خانم هایی که دچار سوختگی شدید قفسه سینه در دوران کودکی خود بوده‌اند که نیاز به پیوند های پوستی وسیع داشته، در شیردهی موفق بوده‌اند.

گذاشتن حلقه های تزئینی روی نوک پستان

گذاشتن این حلقه‌‌ها با مشکل شیردهی همراه نیست، مگر این که عفونت کرده و یا جای زخم باقی مانده باشد  . این حلقه‌‌ها را باید قبل از شیردادن برداشت تا از خطر خفگی شیرخوار اجتناب می‌‌شود. 

نتیجه: در همه موارد فوق مادر می‌‌تواند شیر بدهد.

موارد مطلق یا نسبی منع شیردهی :

1) عفونت‌ها

انتقال میکرو ارگانیسم‌‌ها از طریق شیرمادر به شیرخوار در برخی اوقات اتفاق می‌‌افتد و درجه خطر برای شیرخوار متفاوت است. در امریکا مادران مبتلا به HIV و ویروس T_ Cell Lymphotropic(HTLV 1,2) نباید شیر بدهند چون خطر انتقال ویروس از طریق شیر مادر به شیرخوار وجود دارد. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌‌ها (CDC) هم می‌‌گوید، حتی مادرانی که داروی آنتی ویروس می‌‌گیرند نباید شیر بدهند . در کشورهای درحال توسعه که علل عمده مرگ و میر شیرخواران بیماری‌های عفونی و سوء تغذیه هستند، بایستی خطر شیرندادن بر سلامت شیرخوار با خطر ابتلاء او به HIV سنجیده شود.در سال 2010 سازمان جهانی بهداشت توصیه‌های خود در مورد شیردهی توسط مادران HIV مثبت را به روز رسانی کرد. صاحب نظران در امر سلامت معتقدند که با این گونه مادران باید مشاوره انجام شود که یا در حین شیردهی از داروی ضد رتروویروس استفاده کنند ویا به شیرخوار خودشیر ندهند. حتی اگر هم این داروها در دسترس نباشند باید خانم‌‌ها به تغذیه انحصاری با شیرمادر به مدت 6 ماه و تداوم آن تشویق شوند، مگر اینکه عوامل اجتماعی و محیطی برای انتخاب یک جایگزین برای شیر مادر، مناسب

باشد.

2) سل ریوی

به علت نگرانی از سرایت سل از طریق تماس نزدیک با مادر، زنانی که سل فعال ریوی دارند تا دو هفته پس از شروع درمان آنتی بیوتیکی مؤثر، نباید خودشان به بچه شیر بدهند ولی چون با سیل سل وارد شیر مادر نمی‌‌شود تغذیه شیرخوار با شیر دوشیده شده مادر منعی ندارد. پس از دو هفته اگر پزشک تشخیص داد که مادر، بیمار نیست مادر می‌‌تواند مستقیماً از پستان خود به شیرخوار، شیر بدهد.

3) آبله مرغان( واریسلا زوستر)

اگر مادر 5 روز قبل  تا 2 روز بعد از زایمان به این بیماری مبتلا شود، باید به نوزاد VZIG( ایمیونوگلوبولین واریسلا زوستر) تزریق شود. می‌‌توان به مادری که در خطر بالایی از جهت مواجهه با این بیماری قرار دارد واکسن تزریق کرد . مشخص نیستکه ویروس در شیر هم وارد می‌‌شود یا نه. بعضی از پزشکان تغذیه با شیر مادر را فقط بعد از تزریق Ig توصیه می‌‌کنند. شیرخوار نباید با ضایعات پوستی آبله مرغان در مرحله‌ای که هنوز کراست نبسته (‌خشک نشده) تماس داشته باشد.

4)ویروس تبخال

مادران مبتلا به تبخال پستان نباید از پستان مبتلا شیر بدهند و باید ضایعه را بپوشانند تا شیرخوار با آن تماس نداشته باشد. مادران مبتلا به تبخال ژنیتال، با رعایت موازین بهداشتی و شست‌وشوی دست‌‌ها می‌‌توانند شیر بدهند.

5)ویروس سایتومگال (CMV)

این ویروس ممکن است در شیر مادر سروپوزیتیو پیدا شود. در شیرخوار ترم سالم، بیماری علامت  دار CMV که از طریق شیر مادر منتقل شده باشد، شایع نیست. ولی در مورد شیرخواران نارس این نگرانی وجود دارد که بیماری علامت دار به صورت «سندرم شبه سپسیس» (Sepsis _ like  syndrome ) ظهور کند

فریز کردن شیر در دمای منفی 20 درجه، ممکن است بیماری زایی ویروس CMV را کاهش می‌‌دهد.پزشکانباید در مورد نوزادان نارس متولد شده از مادران آلوده به CMV  یا مادران سرو کانورت(مادرانی که قبلاً سرونگاتیو بوده ولی دوران شیردهی سروپوزیتیو شده‌اند) مزایای شیر مادر را در مقابل خطر انتقال CMV بسنجند.

6)هپاتیت B

شیرخوار متولد شده از مادر HBsAgمثبت ( مادری که به ویروس هپاتیت B آلوده شده و سیستم ایمنی او نسبت به آن واکنش نشان داده است) باید واکسن و ایمونوگلوبولین دریافت کند. نیازیبه تأخیر در شروع شیردهی به منظور ایمن سازی شیرخوار نیست، چرا که شیردادن، حتی قبل از این که واکسن آن در دسترس باشد، ممنوعیتی نداشته است.

7)هپاتیت C

گرچه ویروس هپاتیتC  و آنتی بادی آن در شیر انسان یافت شده است ولی گزارشی از انتقال ویروس از طریق شیر مادر ارائه نشده، بنابراین ابتلا مادر به  هپاتیت C  ممنوعیتی برای شیردهی محسوب نمی‌‌شود.

8) آنفلوآنزای H1N1 (آنفلوآنزای خوکی)

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌‌ها ی امریکا پیشنهاد می‌‌کند که مادرمبتلا به آنفلوآنزای خوکی، می‌‌تواند شیرش را بدوشد وشخص دیگری که بیمار نیست آن را به شیرخوار بدهد . اگر مادر با داروی ضد ویروس درمان می‌‌شود شیردهی منعی ندارد. به مادرانی که به منظور پیشگیری از ابتلا به آنفلوآنزا دارو می‌‌گیرند توصیه می‌‌شود که شیردهی از پستان را تا زمانی که علایم آنفلوآنزا ( تب، سرفه و گلودرد ) را نداشته باشند، ادامه دهند.

درمان سرطان

 مادران مبتلا به سرطان پستان نباید در درمان خود تأخیر کنند تا بتوانند شیردهی هم داشته باشند . بسته به نوع درمان، زنانی که  شیمی درمانی با آنتی متابولیت‌‌ها را انجام می‌‌دهند ممکن است بعد از هر دوره  درمان، تا زمانی که دارو از بدن پاک شود شیر خود را دوشیده و دور بریزند.  پرتودرمانی پستان ممکن است به بافت حساس پستان آسیب برساند لذا در بارداری بعدی  شیردهی  از پستان اشعه دیده مشکل‌ساز خواهد بود.

بیماری‌های شیرخوار و ممنوعیت شیردهی

گالاکتوزمی

شیرخوار مبتلا به گالاکتوزمی کلاسیک ( کمبود گالاکتوز 1 فسفات یوریدیل ترانسفراز) نمی‌‌تواند شیر حاوی لاکتوز را هضم کند و چون لاکتوزکربوهیدرات اصلی شیر مادر و شیر گاو است این شیرخواران نباید از شیرمادر و شیر گاو دارای لاکتوز استفاده کنند . اما در برخی فرم‌های خفیف ژنتیک گالاکتوزمی، تغذیه با شیر مادر به صورت نسبی امکان پذیر است.

اختلالات متابولیک

 شیرخواران مبتلا به سایر اختلالات متابولیک ممکن است شیر انسان را تا حدی تحمل کنند. ولی این توصیه به دریافت پروتئین مورد نیاز و سایر فاکتورها نیز بستگی دارد . PKU  را می‌‌توان با ترکیبی از تغذیه نسبی با شیر مادر و شیر مصنوعی ( فرمولا ) بدون فنیل آلانین، درمان کرد.شیر انسان در مقایسه با شیر مصنوعی فنیل آلانین کمتری دارد.