آذین کریم‌زاده؛ كارشناس ارشد تغذیه
عادات غذایی در دوران کودکی شکل گرفته و در تمام طول عمر همراه کودک شما خواهند بود. عاداتی که در عین سادگی می‌توانند تاثیری عمیق بر سلامت فرد داشته باشند؛ سن ابتلا به دیابت در ایران به 20 سال کاهش یافته است و بیماری‌های قلبی‌عروقی هر روز شیوع بیشتری می‌یابند، از سوی دیگر ابتلاء به سرطان و سایر بیماری‌های مزمن به نوع تغذیه فرد بستگی مستقیم دارد.
بنابراین تجدید نظر در عادات غذایی ایرانیان ضروری به نظر می‌رسد و بهتر است تعدیل و بهبود این عادات از کودکی آغاز شود. در ادامه به معرفی عادات نامناسب غذایی در کودکان، برخوردهای نامناسب والدین با این عادات و معرفی نحوه صحیح برخورد با عادات غذایی نامناسب کودکان خواهیم پرداخت.
صبحانه
بیشتر افراد به علت کمبود وقت در هنگام صبح، از صرف صبحانه خودداری می‌کنند اما این دلیل مناسبی برای حذف صبحانه نیست و با کمی برنامه‌ریزی این مشکل قابل حل است. دانش‌آموزان و والدین آنها می‌توانند زودتر از خواب بیدار شوند تا وقت كافی برای صرف صبحانه داشته باشند. مصرف مواد غذایی مانند نان، شیر، كره، پنیر، انواع میوه، تخم‌مرغ و خرما می‌تواند برای صبحانه مناسب باشد همچنین استفاده از شیر و لبنیات مانند ماست، پنیر و دوغ باعث رشد و تقویت استخوان‌ها می‌شود و پروتئین، كلسیم و فسفر مورد نیاز کودکان جهت رشد را تامین می‌کند.
كودكانی كه صبحانه می‌خورند كیفیت رژیم غذایی بهتری نسبت به سایر همسن و سالانی كه صبحانه نمی‌خورند، دارند و از نظر موادغذایی مورد نیاز برای رشد در وضعیت بهتری قرار دارند. یك صبحانه کامل باید یك سوم از نیاز مواد مغذی روزانه فرد را تامین كند. مطالعات متعدد نشان داده دانش‌آموزانی كه قبل از مدرسه صبحانه می‌خورند علاوه بر این كه در امتحانات نمرات بالاتری کسب می‌کنند از قدرت تمركز بهتری نیز برخوردارند، به یاد داشته باشید میوه، لقمه‌های سالم و ساده، خرما، گردو و خشكبار بهترین میان وعده برای مصرف كودكان در مدرسه است.
مقدار غذا و تعداد وعده‌ها
معده کودکان گنجایش بسیار کمی دارد و بهتر است روزانه 4 تا 5 وعده غذا بخورند. اما بهتر است سه وعده اصلی را حتما در كنار سایر اعضای خانواده میل كنند. توجه داشته باشید کودک شما در زمان مصرف غذا به تماشای تلویزیون نپردازد. بی‌اشتهایی گاهگاهی کودکتان را جدی نگیرید در مورد بچه‌ها کاملا طبیعی است که گاه کم‌اشتها شوند و گاهی پرخوری کنند.
بیزاری‌های غذایی
همه بچه‌ها یک یا چند ماده غذایی نامناسب و غیرمغذی را دوست دارند، شما می‌توانید هفته‌ای یک‌بار اجازه بدهید که کودک غذای مورد علاقه خودش را بخورد. وقتی کودک بداند هفته‌ای یک بار می‌تواند غذای مورد علاقه‌اش را بخورد، میانه‌روی را یاد می‌گیرد و خوراکی مورد علاقه اش را برای یک روز مشخص نگه می‌دارد.
گاهی برای تشویق کودک به مصرف غذایی که دوست ندارد اما برایش مفید است داستان‌هایی بسازید و خیال‌پردازی کنید. هنگام معرفی یک غذای جدید به کودک آن را با تنقلات محبوبش همراه کنید تا کودک تصویر و خاطره خوبی از غذا پیدا کند. شکل و تزئین غذا بر اشتهای کودک به غذا تاثیر مهمی دارد، بنابراین بشقاب غذای کودک را با اشکال و صورتک‌های کارتونی مورد علاقه‌اش تزئین کنید.
معرفی غذای جدید به کودک را به زمان گرسنگی او موکول کنید و هرگز در یک زمان دو یا چند غذای جدید را به کودک ارائه ندهید. هرگز از غذا به عنوان جایزه یا رشوه استفاده نکنید.کودک را وادار به خوردن چیزی نکنید. تنها با صبر و حوصله غذاهای سالم و مقوی را در دسترس کودک قرار دهید.
خوراکی‌های ناسالم را کمتر در منزل فراهم کنید. کابینت‌ها و یخچال را از غذاهای ناسالم عاری کرده و موادغذایی مفید را جایگزین کنید. شکلات و تنقلاتی که گاهی در پذیرایی‌ها استفاده می‌شوند را دور از دسترس کودک قرار دهید. با کودک نجنگید. تنها بگویید «شام/ناهار همین است، اگر گرسنه‌ای بخور و گرنه لازم نیست سر میز بنشینی.» اما مقداری غذا نگهدارید تا اگر یک ساعت بعد اعلام گرسنگی کرد، سراغ هله‌هوله نرود و شامش را میل کند. در پیاده کردن این قانون، جدی و سخت‌گیر باشید.
عادات غذایی مناسب
در خرید و پخت غذا از بچه‌ها کمک بخواهید و هنگام خرید مواد غذایی از آنها نظر بخواهید و در مورد ارزشمندی و کیفیت ماده غذایی با بچه‌ها صحبت کنید. برچسب مواد غذایی را با کودکتان بخوانید و همراه با او مواد مغذی غذاهای مختلف را با هم مقایسه کنید. همیشه مواد غذایی سالم در منزل داشته باشید تا وقتی کودک تنقلات درخواست کرد میان وعده‌های حاوی ریزمغذی‌ها و ویتامین‌های مختلف را در اختیارش قرار دهید و در حقیقت تنوع آنقدر زیاد باشد که کودک نتواند به سمت تنقلات ناسالم برود.
کودکان را به انجام فعالیت بدنی بیشتر تشویق کنید. کودکان کسل با اوقات فراغت زیاد، وقتشان را با خوردن پر می‌کنند. او را در یک تیم یا کلاس ورزشی ثبت نام کنید و یا از او بخواهید یک سرگرمی یا کاردستی یا هنری را شروع کند. كودك را عادت بدهید تا به آهستگی و در مدت 20 دقیقه غذا را بخورد و در حین غذا خوردن تمرکز و آرامش داشته باشد.
مصرف میوه و سبزی را در اولویت برنامه غذایی خانواده و کودکتان قرار دهید. خانواده‌هایی که به دلیل مشكلات اقتصادی قادر به تهیه گوشت نیستند، باید از موادغذایی جایگزین مانند تخم‌مرغ، حبوبات و مغزها استفاده كنند. كودكان را به نوشیدن آب كافی تشویق کنید؛ دریافت ناكافی آب در طول روز، باعث افت سوخت و ساز بدن و افزایش وزن می‌شود.
