زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكترفرزاد شیدفر؛ دانشیار دانشگاه علوم پزشكی ایران، دكتر حسن مظفری خسروی؛ دانشیار دانشگاه علوم پزشكی یزد

گاستروآنتریت حاد

فرم حادی از اسهال و استفراغ، معمولاً به یك بیماری ویروسی مربوط می‌شود که در طی دوران شیرخوارگی و اوایل کودکی شایع است. این بیماری به موکوس روده‌ای آسیب می‌رساند و سطح جذب را کاهش می‌دهد. لاکتاز (آنزیم مورد نیاز برای هضم قند لاکتوز موجود در شیر) که در لبه برسی موکوس روده وجود دارد، فعالیتش طی مراحل حاد گاستروآنتریت و دوره نقاهت کاهش می‌یابد.

علاوه بر این، به دلیل افزایش حرکات دستگاه گوارش در طی گاستروآنتریت، ممکن است زمان کافی برای جذب وجود نداشته باشد. غذاهای چرب اغلب اسهال را بدتر کرده و تخلیه معده را آهسته می‌کند، که ممکن است استفراغ را افزایش دهد. بنابراین بهتر است غذاهای کم چرب و دارای مقادیر بالای اولیگوساكارید، گلوکز و نشاسته در طی و بلافاصله بعد از آن داده شود.

مداخله و آموزش

مرکز کنترل و پیشگیری از دیابت بر اساس وجود و میزان دهیدراسیون (از دست دهی آب) توصیه‌های خاصی را درباره درمان گاستروآنتریت حاد در کودکان در ایالات متحده ارائه داده که در زیر خلاصه شده است. در مرحله رهیدراسیون( باز گرداندن آب از دست رفته بدن)، کمبود مایعات در یک دوره تقریباً 3 تا 4 ساعته جایگزین شده و وضعیت هیدراسیون کافی حاصل می‌شود. سپس مرحله حفظ دنبال می‌شود. زمانیکه حفظ مایعات و انرژی فراهم می‌گردد، تغذیه نباید محدود شود. تغذیه با شیر مادر باید حتی در طی رهیدراسیون، در تمام طول درمان ادامه یابد و تغذیه با بطری باید سریعاً با پایان رهیدراسیون از سر گرفته شود.

بیشتر شیرخواران تغذیه شده با بطری، فرمولای (شیر خشك) حاوی مقادیر بالای لاکتوز را تحمل می‌کنند، اگرچه شیرخواران دارای سوء تغذیه شدید، اسهال یا آنتروپاتی (بیماری مجرای گوارشی) ممکن است از فرمولای بدون لاکتوز سود ببرند.
کودکانی که غذاهای جامد یا نیمه جامد دریافت می‌کنند، باید به دریافت رژیم معمولی‌ خود در طی دوره‌های اسهال ادامه دهند.

از مصرف نوشیدنی‌های کربناته (گازدار)، آبمیوه، نوشابه‌های میوه‌ای، دسرهای ژلاتین و دیگر مایعات و غذاهای حاوی مقادیر بالای قندهای ساده باید اجتناب شود، زیرا ممکن است منجر به اسهال اسموتیک شود. اغلب توصیه می‌شود که دریافت چربی محدود شود، اما شواهد بالینی زیادی در مورد اثر محدودیت چربی بر كاهش اسهال وجود ندارد. رژیم‌های محدود مثل BRAT* (موز، برنج، سس سیب و نان تست) معمولاً توصیه می‌شود. این رژیم‌ها، محدودیت‌های زیادی دارند و ممکن است منجر به كمبودهای تغذیه‌ای شوند. خصوصاً اگر شیرخوار یا کودک از دوره‌های تکراری گاستروآنتریت رنج می‌برد.

کودکان دارای اسهال اما با حداقل دهیدراسیون یا بدون آن، باید به دریافت یک رژیم متناسب با سن به همراه مایعات بیشتر، به منظور جایگزینی مقادیر از دست رفته ادامه دهند. محلول رهیدراسیون خوراکی تجاری (ORS) برای جایگزین کردن مایعات ترجیح داده می‌شود. 

بعضی کودکان نسبت به طعم نمکی محلول ORS اعتراض دارند. اگر محلول‌ها بسیار خنك شوند، ممکن است بهتر پذیرفته شوند. بعضی از محلول‌های تجاری به منظور بهبود پذیرش، طعم دار می‌شوند.

بعضی شواهد وجود دارد که پره بیوتیک‌ها (عوامل غذایی نظیر اولیگوفروکتوز که رشد یا فعالیت باکتری غیر بیماریزا مثل بیفیدو باکتر و لاکتوباسیلی را در کولون تحریک می‌کند) و پروبیوتیک‌ها (میکرو ارگانیسم‌های زنده مثل لاکتوباسیل، بیفیدوباکتر و مخمر غیر بیماریزای ساکارومایسس بولاردی) می‌توانند برای ایجاد  میکروفلور مفید روده و بنابراین کاهش دوره بیماری‌های اسهالی استفاده شوند. هیچ توصیه خاصی برای استفاده درمانی از این مواد در این زمان وجود ندارد. با این حال، اسهال حاد در میان نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، شیوع کمتری دارد و این یک دلیل عالی برای پیشرفت تغذیه با شیر مادر است.

اسهال می‌تواند ناشی از سوء جذب سوربیتول و فروکتوز در آبمیوه باشد. اگر اسهال مزمن است، دریافت آبمیوه توسط کودک باید ارزیابی شود.

حساسیت غذایی

در نوزادان و کودکان کم سن، علائم حساسیت غذایی یا آلرژی (یک واکنش ایمنولوژیک نسبت به هضم غذا یا مواد افزوده شده به غذا) می‌تواند شامل آنافیلاکسی، نارسایی رشد، استفراغ، درد شکم، اسهال، گرفتگی بینی، سینوزیت، عفونت گوش میانی، سرفه، خس‌خس سینه، خارش، کهیر و درماتیت آتوپیک باشد. سفیده تخم مرغ، شیرگاو، بادام زمینی، مغزهای گیاهی و صدف، شایع‌ترین غذاهای آلرژی‌زا برای کودکان هستند.

مداخله و آموزش

مادری كه نوزادی را شیر می‌دهد و در معرض خطر بالای حساسیت غذایی است ممکن است لازم باشد در طی شیردهی از مصرف غذاهای آلرژی‌زا اجتناب کند. اجتناب از این غذاها برای مادری که نوزادی را شیر می‌دهد و در معرض کمتر خطر آلرژی است، نیازی نیست. مگر اینکه شواهد نشان دهد که شیرخوار او علائم آلرژی را نشان می‌دهد.

تعداد قابل توجهی از نوزادانی که به شیر گاو آلرژی دارند به سویا نیز آلرژی دارند و بنابراین ممکن است فرمولای سویا را تحمل نکنند. فرمولای پروتئین هیدرولیز شده (فرمی که پروتئین شکسته شده و بنابراین ملکول‌های بزرگ پروتئین وجود ندارد تا پاسخ آلرژیک را تحریک کند) نظیر نوترامین اغلب برای نوزادان دارای علائم آلرژیک به کار برده می‌شود. حدود 85 درصد کودکان دارای آلرژی به شیر، طی 3 سال اول زندگی دچار اختلال رشد می‌شوند. بازگرداندن شیر یا هر آلرژن احتمالی به رژیم، باید در کلینیک انجام شود، جایی که در آن اپی‌نفرین، مایعات داخل وریدی و احیاء تنفس قابل دسترس باشد.

نارسایی رشد

واژه نارسایی رشد در مورد نوزادانی به کار می‌رود که از دست دهی مداوم وزن داشته یا در افزایش وزن به میزان مناسب ناتوان هستند. این شرایط ناشی از فراهم شدن ناکافی غذا یا وجود بیماری در شیرخوار است.
تولید ناکافی شیر توسط مادران شیرده و سیستیک فیبروزیس در شیرخوار، دو نمونه از این شرایط هستند.