دكتر ایرج حق‌شناس متخصص كودكان و فوق‌‌تخصص نوزادان
فنون مراقبت از نوزادان در منزل
1- نوزاد از بدو تولد تا شش ماهگی باید به طور انحصاری از شیر مادر تغذیه شود. شیر در روزهای اول كم است كه آغوز نامیده می‌شود و برای نوزاد كافی است. به تدریج كه نیاز نوزاد بیشتر می‌شود، مقدار شیر هم زیادتر می‌شود.
2- از آب جوشیده، آب قند و گلوكز، شیشه و پستانك استفاده نكنید.
3- شیردهی باید براساس میل و نیاز نوزاد در شرایط مناسب باشد.
4- قبل از هر شیردهی دست‌های خود را بشویید.
5- 1 تا 20 دقیقه بعد از شیر خوردن، آروغ نوزاد را بگیرید. در صورتی كه نوزاد زیر سینه به خواب برود، احتیاج به بیدار كردن و گرفتن آروغ ندارد، او را به روی پهلوی راست بخوابانید تا در صورت استفراغ، شیر به ریه برنگردد و از عوارض آن جلوگیری شود. مدتی كه گذشت، او را به پهلوی چپ بخوابانید.
6- جهت جلوگیری از ترك و زخم سینه در موقع شیردهی، باید تمامی هاله سینه (قسمت قهوه‌ای رنگ) داخل دهان نوزاد باشد؛ یعنی چانه نوزاد روی سینه مادر باشد و پس از پایان شیردهی در صورت زخم بودن سینه مقداری از شیر خود را به سینه بمالید.
7- نوزاد را در نزدیكی پنجره و بخاری نخوابانید.
8- از گرم نگه داشتن بیش از حد نوزاد خودداری كنید و طوری به او لباس بپوشانید كه عرق نكند. بهترین دمای بدن نوزاد در زیر بغل 5/36 ، بهترین دمای اتاق 24 الی 25 درجه و بهترین درجه رطوبت 40 الی 45 است. دمای اتاق برای نوزاد زیر دو كیلوگرم، 26 الی 27 درجه می‌باشد.
9- از تشك و كیسه خواب پشم شیشه (الیاف صنعتی) به علت گرم كردن بیش از حد نوزاد و حساسیت‌زا بودن، كمتر استفاده كنید.
10- از گذاشتن بالش زیر سر نوزاد شیرخوار بپرهیزید.
11- در اتاق و هوای مناسب، نوزاد احتیاج به كلاه و جوراب و لباس سراسری ندارد.
12- تا زمانی كه بند ناف وجود دارد، از حمام كردن نوزاد خودداری كنید. بعد از افتادن بند ناف، نوزاد هفته‌ای دو بار در اتاق حمام شود. در صورت شستشو در حمام، درب حمام نیمه باز باشد تا از گرمازدگی نوزاد جلوگیری شود.
13- هیچ نوع ماده ضدعفونی كننده، از قبیل الكل سفید، بتادین و ... برای ناف استفاده نكنید. همچنین از قرار دادن ناف درون پوشك و از استفاده ناف بند خودداری و با آب خیس نشود كنید.
14- اطاق نوزاد بایستی روشن باشد؛ ولی نور مستقیم خورشید مضر است.
15- به منظور سلامتی نوزادان و شیرخواران از دود كردن اسپند، استفاده از پودرهای آرایشی، عطر، ادكلن، سیگار و گل‌های معطر، به خصوص گل مریم، اجتناب كنید.
16- بزاق شیرخواران از 3 ماهگی جاری می‌شود و حدوداً در یكسالگی می‌توانند آب دهان را قورت دهند.
17- عطسه و گرفتگی بینی در روزهای اول طبیعی است و علامت سرماخوردگی نیست. مدفوع نوزادی كه شیر مادر می‌خورد، آبكی و بلغمی و تعداد دفعات آن نسبتاً زیاد است (شبیه مدفوع اسهالی) ولی چنانچه حال عمومی نوزاد خوب و وزن‌گیری مناسب باشد، اسهال نیست.
18- جهت جلوگیری از خشكی و سوختگی پوست بدن از روغن بادام شیرین یا وازلین استفاده كرده و به هیچ عنوان از پودر استفاده نكنید.
19- برای تمیز كردن بینی نوزاد از یك قطره كلرور سدیم (آب نمك) استفاده كرده و موقع ریختن قطره او را به پهلو بخوابانید.
20- هنگام پریدن شیر در حلق نوزاد آرامش خود را حفظ كنید و یك تا دو ضربه به كف پای او بزنید تا گریه كند و شیر از دهانش خارج شود.
21- هر چه نوزاد ملاقاتی كمتر داشته باشد، سالم‌تر است؛ خصوصاً افرادی كه سرفه و عطسه می‌كنند، سیگاری هستند یا راهنمایی‌‌های نادرست می‌كنند.
22- اگر نوزاد در روزهای سوم و چهارم تولد زرد شد، حتماً به پزشك مراجعه كنید.
23- مادران شیرده از خوردن بیش از دو لیوان شیر در روز، پیاز، سیر، شكلات، كاكائو، نسكافه، خیار سبز و خیارشور خودداری كنند.
توجه
الف) از مصرف شربت‌های مولتی ویتامین گرانقیمت برای شیرخواران و اطفال به علت هزینه زیاد و ارزش درمانی كم اجتناب شود.
ب) به شیرخواران زیر یكسال عسل، سفیده تخم‌مرغ، غذای ترش، شیرین و ادویه‌دار و شیر پاستوریزه داده نشود.
پ) استفاده از لاك به علت داشتن سرب و ارسنیك و پاك كردن آن با استن كه در تماس با پوست جذب می‌شود، برای اطفال مضر است.
ت) به منظور وزن‌گیری بهتر اطفال و شیرخواران از دادن موز، خیار سبز، چای، بیسكوئیت، پفك، چیپس، شكلات، آدامس، آجیل، پسته، هویج اصفهان (به علت آبیاری با آب زاینده‌رود)، سوسیس، كالباس، نوشابه، ساندیس، شیر كاكائو، بستنی، یخمك، لواشك و مشابه آن خودداری شود.
ث) مناسب‌ترین غذا برای كودكان دو سال به بالا شیر نصف لیوان روزی دو تا سه مرتبه، میوه روزی یك مرتبه، یك روز در میان یك عدد تخم‌مرغ، غذای سفره (در صورتی كه یك وعده غذای پختنی باشد، برای دفعه بعد نگهداری شود)، عصرانه نان، پنیر، گردو، كره، مربا و امثال آن است.
