زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : محمدمهدی مقدم ، کارشناس فرهنگی، مذهبی

تحریریه زندگی آنلاین : اکثر پدر و مادرها در مواجهه با پرسش «دوست دارید فرزند شما چه کاره شود؟» به پاسخی روی می‌آورند که اگر به درستی مورد واکاوی قرار گیرد، ریشه در آرزوها و گاه ناکامی‌های گذشته خودشان دارد. آنچه خود از دست‌یابی به آن عاجز بوده و یا با موانع گوناگون خانوادگی و اجتماعی روبرو شده بودند، عمدتا علت بیشتر آرزوهایی است که در خصوص فرزندان خود به عنوان شغل و پیشه آینده کودک‌شان عنوان می‌نمایند.

شاید برخی از والدین نیز با توجه به نیازها و یا زمینه‌های موفق و پُرسود مالی و اجتماعی، آرزومندی‌های خویش را نسبت به فردای فرزندان، ترسیم نمایند؛ و حتی دور از ذهن نیست که کودک خویش را در قد و قامت کسانی بپسندند که عمری عمیقا مشتاق جایگاه اقتصادی، اجتماعی، هنری و... ایشان هستند و بر آن موقعیت، رشک‌ها می‌برند و غبطه‌ها می‌خورند!

اما حقیقتا آنچه عمدتا نسبت مستقیمی با مقام علمی و عملی آینده کودک دارد، چیزی نیست جز توانایی‌های درونی و بیرونی وی.

یعنی انسان از بدو تولد خود، همراه با ظرفیت‌های درونی، گام در عرصه ظرفیت‌های بیرونی می‌نهد.

هر فرد، برای هدفی مشخص خلق شده و قرار است نقش‌های روشنی را در گستره خلقت ایفا کند.

اگرچه آدمی، سرشار از توانایی‌های بالقوه است و این امکان را به وی می‌دهد تا در امور گوناگون، قابلیت درک و مداخله داشته باشد، اما عموما در عرصه‌های خاص و محدودی خواهد توانست به رشد چشمگیر و موفقیت‌آمیزی دست یابد.

نه عمر انسان کفاف ورود و تبحر یافتن در همه رشته‌ها و زمینه‌ها را می‌کند و نه اساسا گسترش روزافزون علوم و تخصصی شدن شاخه‌های مختلف فن و هنر، اجازه پرداختن به موارد بسیاری را به آدمی می‌دهد.

بیشتربخوانید:

راهکارهای تقویت حس ارزشمندی در کودک

هر کسی را سیرتی بنهاده است

خداوند حکیم در قرآن کریم می‌فرماید: «هر كس به حسب شاکله وجودی و ساختار روحی و جسمی خود عمل مى‌كند» (اسراء/84).

عمل هر كس در گرو طبایع، تربیت، انگيزه‌ها، خلق و خوى، طرز فکر، عادات و بافت فكرى و خانوادگى و اجتماعی او است. رفتار و انتخاب انسان برگرفته از شخصيّت فكرى و روحى و اخلاقى وی می‌باشد. رفتارها ريشه در حالات و عادات و باورها دارد، و به شدت وابسته به نیّات، انگيزه‌ها، استعدادها و خوگرفتن‌های آدمی است.

استعداد و امکان فهم و میل به خوبی‌ها و زیبایی‌ها یا بدی‌ها و زشتی‌ها نیز در بشر، قرار داده شده است: «سپس پليدكارى و پرهيزگارى‌اش را به او الهام كرد» (شمس/8).

همین ظرفیت، وجود امتحانات را ممکن ساخته و سربلندی و سعادت یا سرنگونی و شقاوت آدمی را فراهم می‌سازد: «آیا مردم گمان کرده‌اند رها می‌شوند و به‌وسیله ظرفیت‌های درونی و بیرونی‌شان، مورد امتحان و آزمایش قرار نمی‌گیرند؟» (عنکبوت/٢).

و در این مسیر، به انسان، قدرت و اختیار برگزیدن خیر و شر داده شده، و اجبار و اکراه در انتخاب وی، شدیدا مطرود و ناپسند قلمداد گردیده است: «کارِ دین به اجبار نیست» (بقره/۲۵۶).

خداوند بر هر کس به قدر توان و ظرفیت‌های درونی و بیرونی وی تکلیف مقرر فرمود: «خدا هیچ‌کس را جز به اندازه توانایی‌اش تکلیف نمی‌کند» (بقره/286).

سود و زیان آنچه انسان بر اساس استعدادهایش مرتکب آن می‌شود نیز به خودش بر می‌گردد و در نهایت این او است که سر سفره نتیجه امکانی می‌نشیند که در درون و بیرون خود داشته و در مسیر انبساط یا انهدام آن امکان مثبت یا منفی گام بر می‌دارد: «نيكي‌ها و درستی‌های هر كس از آنِ خود او است، و بدي‌‌ها و نادرستی‌هایش نیز از آنِ خود او است» (بقره/286).

چراکه هرچه کنی به خود کنی، گر همه نیک و بد کنی: «اگر نیکی و احسان کردید به خود کرده‌اید و اگر بدی و ستم کردید باز هم به خود کرده‌اید» (اسراء/7).

که آدمی در گرو اعمال خویشتن است: «هر كس در گرو دستاورد خويش است» (مدثر/38).

بیشتربخوانید:

چرایی گوشه‌گیری در کودکان

تولید کودک مستعد

از آنچه به اجمال عنوان گردید معلوم شد هر فرد را شاکله‌ای است که در بدو امر، بر اساس آن ساخته شده و سپس، خود، خانواده و جامعه‌اش در تکمیل و جهت‌بخشی به این ساخت‌وسازِ همواره ادامه‌دار، نقش‌آفرینی می‌نمایند.

ساخت‌وسازی که مربیان، به‌خصوص والدین، در مقام اولین و موثرترین مهندسین آن، و راه و روش تعلیم و تربیت، به عنوان نقشه، اصول و سازوکار این معماری حیاتی، به شمار می‌آیند.  اینکه قبل از تولید مثل، به فکر تولید ویژگی‌های توانی و روانی خاص، و هوش و نبوغ و استعداد منحصر به فرد در فرزندی باشیم که آرزوی داشتنش را داریم، موضوعی پیچیده و بلندپروازانه نیست.

اولین و مهم‌ترین قدم در شکل‌گیری ظرفیت‌های مطلوب روح و جسم کودک، رعایت تمامی نکاتی است که در بسیاری از آموزه‌های اخلاقی و دینی و طبّی به آن اشاره شده است که برخی از آنها عبارتند از:

تربیت و اصلاح افکار و کردار خود، تصحیح و ارتقای روابط زن و شوهر، ایجاد فضای معنوی و مادی مطلوب و معقول در فضای خانه و خانواده، توجه ویژه به غذای روح و جسم، اصلاح طبع و بر طرف نمودن مشکلات و بیماری‌های جسمی و روحی قابل سرایت و انتقال به فرزند، استفاده از خوراکی‌های مفید در شکل‌گیری مطلوب فرزند، توجه به آثار ساعات و حالات در انعقاد نطفه، انتخاب زمان و مکان و شرایط مناسب برای عمل لقاح و زناشویی، رعایت نکات متعدد روحی و جسمی و عاطفی و تغذیه‌ای و ... در زمان بارداری و شیردهی، و ... .

مرحله بعد، دوران پس از تولد کودک و خصوصا آغاز دوره است که او شروع به کشف و انتخاب می‌کند. کنجکاوانه به دنبال شناخت بیشتر از دنیای پیرامون خویش می‌رود. و درست در میان همین کنجکاوی‌هاست که باید اولا، ریزبینانه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و استعدادها و علایق درونی‌اش شناسایی شود، ثانیا به صورتی نرم و غیر اجباری، به سمت و سویی مفید و مطلوب، و صد البته در انطباق و هماهنگ با علایق و توانایی‌هایش، هدایت گردد. کشف هر یک از استعدادها و علاقه‌ها در خلال بازی‌ها، گفتارها، رفتارها و واکنش‌های کودک، کاری حساب شده است که والدین و مربیان را به درک دقیق‌تری از ظرفیت‌ها و اشتیاق‌ها و خواسته‌های وی رهنمون می‌سازد.

انکشاف‌هایی از قبیل: مهارت تفکر منطقي، استعداد ورزشي، استعداد هنری، مهارت‌هاي علمي و فني، مهارت تجسم فضايي، مهارت گفتاری و داستان‌پردازی و شعر و نویسندگی، مهارت تعامل و مددکاری اجتماعي، مهارت‌های مبتنی بر رایانه و فضای مجازی و ... .

بی‌گمان، رابطه سالم، مهرورزانه، صبورانه و به دور از هرگونه اجبار و فشار میان والدین و کودک که همواره در فضایی دورادور کنترل شده، به کودک اجازه اشتباه و کسب تجربه‌های لازم را می‌دهد، در کنار تحسین و تشویق هماره موفقیت‌های کسب شده توسط فرزندان، سنجش هوش، ترغیب روحیه تلاشگری و خستگی‌ناپذیری و امیدواری و عبرت‌پذیری، و کمک به یافتن و پذیرفتن الگوهای متناسب با ظرفیت‌های درونی و بیرونی کودک، از جمله امور دیگری است که می‌تواند در مسیر تولید و تعالی کودک مستعد، تاثیر بسزایی داشته باشد.

بیشتربخوانید:

چگونه پسر خوبی تربیت کنیم؟

فلسفه خلقت خویش را بخواهیم و بسازیم

چه نیکو است که در ضمن تلاش همیشگی و همه جانبه در راه شناخت و پرورش ظرفیت‌های درونی و بیرونی خود و کودکان خویش، دعای زیبای حضرت زهرا سلام ا... علیها را ملکه فکر و فعل خویشتن سازیم: «اللَّهُمَّ فَرِّغْنِی لِمَا خَلَقْتَنِی لَهُ» خداوندا مرا به جهت هر امری که بخاطر آن آفریده شده‌ام، آماده و فارغ بال و آسوده خاطر ساز (مهج الدعوات، ص 141).

و برای داشتن فرزندانی که از صالحین و وارثین و بقا یافتگان در راست‌ترین و درست‌ترین استعدادها و نبوغ مادی و معنوی باشند، دست نیاز به درگاه بی‌نیاز بلند نماییم که: «پروردگارا! مرا فرزندى‌ که از شايستگان و صالحان باشد عطا فرما» (صافات/100).