اعظم صالحی؛ کارشناس علوم تربیتی
عطر شکوفه‌ها و گل‌های بنفشه و لاله، جیک جیک پرندگان، سفره هفت سین با عطر سنبل و زیبایی تخم‌مرغ‌های رنگ شده، دید و بازدید و رفتن به خانه پدربزرگ و مادربزرگ و گرفتن عیدی از دست آنها و بسیاری از آداب و رسوم دیگر رنگ دیگری به زندگی کودک می‌دهد و نه تنها خاطره خوش را در ذهن او ماندگار می‌سازد، در رشد عاطفی و اجتماعی او تاثیر بسزایی دارد.
نوروز و آداب ورسوم وآیین‌های نوروزی می‌تواند فرصتی باشد برای آموزش آیین‌های ملی و احترام به طبیعت (گل، گیاه، جانوران و کره زمین)، صلح، انسان دوستی، آموزش ارزش‌های انسانی مانند احترام به بزرگترها و پیشکسوت‌ها به ویژه در این عصر فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی که از بسیاری از ارزش‌های انسانی‌مان فاصله گرفته ایم.
1- مشارکت خانگی و اجتماعی در کارهای نوروز
1- بهتر هست برای فرایند اجتماعی شدن بچه‌ها در روزهای منتهی به سال نو و نوروز و خانه‌تکانی، بچه‌ها را هم وارد مسولیت کنیم، اما مسولیت‌هایی که به بچه‌ها می‌دهیم به گونه‌ای باشد که متناسب با سن و توانایی آنها باشد تا احساس دلزدگی و دلسردی برای انجام دادن کارهای منزل برای آنها به وجود نیایید.
2- به فرض مثال برخی مادرها شیرینی عید را خودشان تهیه می‌کنند و می‌پزند، می‌توانند از کودکان خود بخواهند که در آوردن وسایل شیرینی مثلا ازکابینت به آنها کمک کنند یا قالب‌های فانتزی شیرینی را کودکان روی خمیر بزنند و در ظرف قرار بدهند یا در درست کردن هفت سین کمک کنند.
3- در کارهای باغبانی و چیدن و هرس گل و گیاهان چه در آپارتمان و چه در حیاط از کودکان کمک بگیرید، کارهای ساده که آنها از عهده آن بر می‌آیند، ضمن آن می‌توانید، قلمه زدن، نام گل‌ها و گیاهان و نحوه مراقبت از گل‌ها و گیاهان را برای پذیرش مسولیت‌های بیشتر اجتماعی به آنها آموزش دهید.
4- شما می‌توانید در خریدهای عید از کودکان کمک بگیرید، خریدهای عید را با کمک آنها لیست کنید مثلا بپرسید اشکان یا لیلا بنظرت برای عید چه چیزهایی را لازم داریم بیا آنها را روی کاغذ بنویسیم، یا در فروشگاه برای تقویت مهارت‌های کلامی کودک از کودک بخواهید که پول را بدهد یا با فروشنده درباره لوازم و مواد موردنیاز صحبت کند.
5- می‌توانید با کمک بچه‌ها تخم مرغ‌های عید را رنگ کرده حتی تخم مرغ‌های بیشتری را رنگ کرده و به کودک بگویید که تخم‌مرغ‌های اضافی برای دوستان کودک هست که به منزل شما برای عید دیدنی می‌آیند یا تازه عروس خانم‌های فامیل که به تازگی ازدواج کرده‌اند تا شور و هیجانی برای آنها ایجاد شود و بدین ترتیب شراکت را در زندگی می‌آموزند.
می‌توانید آداب و آیین نوروز را به زبان ساده برای کودکان توضیح دهید
2- چهارشنبه سوری
سور: به کودکان توضیح دهید که چهارشنبه سوری یکی از جشن‌های کهن ما ایرانیان هست، و سور یعنی جشن و میهمانی که این جشن در شب برگزار می‌شود، شب چهارشنبه آخر سال و به‌خاطر اینکه سال پایان می‌گیرد و از تاریکی به روشنایی می‌رویم و از طرف زمستان که سرد بوده به سمت بهار که همراه شادی و جشن و طراوات و گل وشادی و گرما هست می‌رویم، جشن می‌گیریم، پس چه بهتر که همراه با شعله‌های آتش باشد که باعث شادی ما باشد.
و در شب چهارشنبه سوری می‌توانیم بوته‌های خار را که نشانه خداحافظی ما با سرمای زمستان هست آتش‌زده – حتی می‌توانیم میوه‌های کاج را که در برخورد با آتش بیشتر جرقه می‌زند، آتش زده و شادی کنیم.
و باید بوته‌های خار از ابتدای شب در محله‌ها و کوچه‌ها آتش زده شود و مردم با خوشحالی از روی آن بپرند و ازآمدن بهار شاد باشند.
نامگذاری چهارشنبه سوری: می‌توانید برای کودکان خود توضیح دهید که خیام یکی از دانشمندان ایرانی بود که هزار سال پیش برای اولین بار این تقویم ایرانی که چهارشنبه سوری برای آن وجود داشته باشد به وجود آورد و بخاطر آنکه اولین شب نوروز سه شنبه بود و فردای آن چهارشنبه، به عنوان شب سال نو جشن می‌گرفتند و به آن شب چهارشنبه سوری می‌گفتند و جشن می‌گرفتند و برای همین همیشه شب سه شنبه آخر سال را چهارشنبه سوری می‌نامند.
و برای پیشگیری از آسیب‌های مواد خطرناک چهارشنبه سوری بهتر هست از میوه‌های درخت کاج که بادامک‌هایش در برخورد با آتش همچون ترقه بیشتر می‌ترکد و از یک سو خطر ندارند و از سوی دیگر صدای گوش نوازی دارند، استفاده کنیم. و بدانیم گذشتگان و نیاکان‌مان ما هم چنین می‌کردند.
۳- عمو نوروز
عمو نوروز اومده – شاد و پیروز اومده
می‌توانید فلسفه عمو نوروز را به‌صورت ساده برای کودکان توضیح دهید؛ عمو نوروز سالی یک مرتبه روز اول بهار از سرکوه با شال و کمربندی که بسته بود و گیوه‌هایی که پوشیده بود به دروازه شهر می‌رسید – از آن طرف باغچه ای بود پر از دار و درخت و شکوفه بود و گل‌های نرگس، بنفشه، بهار، زنبق، لاله، نیلوفر و همیشه بهار صاحب باغچه پیرزنی بود به نام ننه پیرزن که عمو نوروز را دوست داشت و ایوان را برای آمدن عمو نوروز آب و جارو می‌زد و هفت‌سین می‌چید و منقل آتش می‌کرد اما کنار آتش پلک‌هایش سنگین می‌شد و خوابش می‌برد و وقتی عمو نوروز می‌آمد و می‌دید ننه پیرزن خوابش برده دلش نمی‌آمد او را بیدار کند، گل همیشه بهاری می‌چید و بر سر ننه پیرزن می‌گذاشت و می‌رفت و وقتی ننه پیرزن بیدار می‌شد و می‌دید که عمو نوروز رفته می‌گفت ای داد و بیداد و تمام سال منتظر آمدن عمو نوروز می‌ماند و همه ساله برای روز نوروز تدارک می‌دید و هرسال هنگام دیدن عمو نوروز خوابش می‌برد و این داستان تکرار می‌شد.
4- حاجی فیروز
حاجی فیروزه، بله- سالی یه روزه، بله
همه می‌دونند، بله- من هم می‌دونم، بله
تو هم می‌دونی، بله- عید نوروزه، بله
سالی یه روزه، بله- حاجی فیروزه، بله
می‌توانید این شعر‌ها را برای بچه‌ها بخوانید، و با هم و با دوستانش و دیگران شادی کنید و درباره حاجی فیروز هم به بچه‌ها توضیح دهید؛
حاجی فیروز به مردی گفته می‌شود که:
1- چهره خود را سیاه می‌کند، البته نه برای مسخره کردن انسان‌های رنگین پوست - که از اینجا مفهوم احترام گذاشتن به تفاوت را به بچه‌ها آموزش می‌دهید.
2- حاجی فیروز لباس قرمز به رنگ عشق و شادی به تن می‌کند.
3- به مچ پای خود، زنگوله می‌بندد.
4- کلاه مخروطی شکل بر سر می‌گذارد.
یک یا چند نفر چند روز پیش از عید نوروز در کوچه‌ها و محله‌ها با رقص و ساز موجبات شادی و نشاط مردم را فراهم می‌آوردند و فرا رسیدن بهار و عید را تبریک می‌گویند و اگر ما دوست داشتیم به این دلیل می‌توانیم به آنها هدیه و پولی همراه بچه‌ها بدهیم، که فرهنگ نوع دوستی را آموزش بببنند.
به بچه‌ها توضیح بدهید که حاجی فیروز با زنگوله‌ای که در دست دارد و رقص (حرکات موزونی) که انجام می‌دهد به ما نشان می‌دهدکه برای رسیدن به هدف‌هایمان در سال جدید باید تلاش کنیم و فقط آرزو داشتن کافی نیست و باید همیشه حرکت و کار و تلاش کرد.
5- هفت‌سین ایرانی
مهم‌ترین پیام نوروز که می‌توانیم به کودکان در جهان پر از اضطراب و تنش امروزی انتقال بدهیم، صلح و آرامش با استفاده از عناصری هست که برای هفت‌سین و نوروز استفاده می‌کنیم. برای هفت‌سین باید هفت مورد را استفاده کنیم که ویژگی‌هایی زیر را داشته باشند؛
1- خوراکی باشند.
2- ریشه گیاهی داشته باشند.
3- با ((سین)) شروع شوند.
4- برای رشد مغز، مفید باشند.
5- برای سلامتی بدن سودمند باشند.
6- اسم ترکیبی نباشند (تک‌واژه‌ای باشند).
7- پارسی باشند (ریشه عربی، ترکی و مغولی نداشته باشند).
پس سین‌های که این ویژگی‌ها را دارند موارد زیر هستند
1- سیب: نماد تندرستی و زیبایی هست، و بهتر هست پدربزرگ یا مادربزرگ آن را سر سفره هفت‌سین بگذارند، که همگی ما شاهد این هستیم نگران و دلواپس سلامتی اعضای خانواده هستند. همچنین سیب نشان دوری از آسیب‌ها هم هست.
2- سیر: نماد پاکیزگی محیط زیست و سلامت بدن هست و همچنین سیر نشان آن هست که انسان باید در زندگی قانع باشد که بزرگترها به آن مناعت طبع می‌گویند.
3- سرکه: سرکه هم نماد ازبین بردن آلودگی‌ها و پاکی محیط هست.
4- سنجد: نمادی از دوست داشتن و عشق و مهر انسان‌ها بهم دیگر است. سنجد را نشانه عقل و فرزانگی هم دانسته اند و این که اگر در سال جدید با خود عهدی بستیم، به آن عمل کنیم.
5- سمنو: نمادی برای باروری و زایش گیاهان هست و از جوانه‌های تازه رسیده گندم تهیه می‌شود. همچنین سمنو نماد خیر و برکت و صبر هم هست.
6- سماق: رنگ طلوع آفتاب و نماد صبر و بردباری هست و معنی شروع و آغاز و طلوع را می‌دهد.
7- سبزه: نمادی از شادابی و سرسبزی و اینکه طبیعت را دوست داریم و با آن پیوند داریم و نماد آرامش هم می‌تواند باشد.
