از آنجا که نشانه های بیش فعالی کودکان به خودی خود با رشد سنی کودک بهبود نمی یابد، در تمامی مراحل زندگی و بزرگسالی فرد بیمار ممکن است آسیب های بسیار زیادی مانند ترد شدن، اختلال خواب، اختلالات یادگیری، اخراج از کلاس درس و اعتیاد به مواد مخدر را متحمل شود.
علائم بیش فعالی در کودکان می تواند در هر کوذک به شکلی متفاوت ظاهر شوند اما بطور کلی 14 مورد اصلی وجود دارد که با دیدن این موارد در کودک خود باید کمی نگران شده و به یک متخصص مراجعه کرد.
یکی از بیشترین سوالاتی که والدین و اطرافیان کودک می پرسند این است که آیا کودک ما دچار اختلال بیش فعالی است و در حقیقت علائم و نشانه های بیش فعالی در کودکان چیست؟
باید بدانید که برخی بیماری ها مانند اضطراب و افسردگی می توانند نشانه های مشابهی با علائم بیش فعالی در کودکان را داشته باشند. تصمیم گیری در مورد کودک مبتلا به بیش فعالی روندی گام به گام و چند مرحله ای است و هیچ روش یکسانی مانند آزمایش خون و … در تعیین بیش فعالی کودکان وجود ندارد و پزشک متخصص با مطالعه شواهد و رفتار های کودک در تعامل با خود و دیگران به دنبال علائم این بیماری در کودک می گردد.
بنابراین تشخیص وجود علائم بیش فعالی در کودکان بر عهده پزشک متخصص و متبحر این حوزه می باشد. حال به توضیح 14 مورد اصلی از نشانه های اصلی این اختلال خواهیم پرداخت.
14 نوع از علائم بیش فعالی در کودکان
کودک دچار این اختلال حداقل می بایست 6 مورد از این علائم بیش فعالی را برای مدت حداقل 6 ماه و در تمامی مکان ها اعم از مهد کودک، خانه، مدرسه و … از خود بروز دهد تا از این علایم به عنوان علائم بیش فعالی در کودکان یاد نمود. حال به بررسی هریک از این نشانه ها خواهیم پرداخت:
۱. رفتار متمرکز بر خود
یکی از اصلی ترین موارد علائم بیش فعالی در کودکان رفتار متمرکز کودک بر خود است. در این نوع رفتار به نظر میرسد کودک بیمار در شناخت نیاز ها و خواسته های اطرافیان خود ناتوان بوده و اغلب تمامی نیاز های خود را در نظر می گیرد. از این رو، این کودک در انتظار نوبت خود رسیدن در هنگام بازی با م سن و سال های خود مشکل داشته و فعالیت های کودکان دیگر را قطع می نماید تا خود او به انجام آن ها بپردازد. بنابراین از رفتار متمرکز بر خود کودک می توانید دو نشانه زیر را مشاهده کنید:
قطع کردن فعالیت،بازی ،گفتگو و کار دیگران
مشکل در انتظار نوبت خود
۲. قطع کردن فعالیت های دیگران
همان طور که در بالا اشاره شد رفتار متمرکز بر خود کودک باعث می شود کودک در فعالیت یا گفتمان و یا بازی هایی که در آن عضو نیست به یکباره وارد شده و فعالیت دیگران را دچار اختلال نماید. از این رو، این رفتار باعث بروز اعتراض دیگران و برخورد با وی شده و نهایتا منجر به احتمال ترد شدن کودک از اجتماعات دیگر می گردد. از این رو از این نشانه نیز میتوان به عنوان یکی از علائم بیش فعالی در کودکان نام برد.
۳. مشکل در انتظار نوبت آن ها
یکی دیگر از نشانه های بیش فعالی کودکان این است که کودک مبتلا به این اختلال از آنجا که در درک خواسته های اطرافیان ناتوان می باشد، بنابراین دلیلی بر خود نمی بیند که به رعایت صف و نوبت در کارهای مختلف بپردازد و این کودک در هنگام بازی با کودکان دیگر غالبا نوبت را رعایت نمی کند.
۴. آشفتگی عاطفی یکی دیگر از علائم بیش فعالی کودکان
کودکان دچار اختلال بیش فعالی ممکن است در کنترل احساسات و هیجانات خود دچار مشکل بوده و برخی مواقع بی دلیل به شدت خوشحال و یا عصبانی شوند. این نوع رفتارها و عدم کنترل احساسات و هیجانات در کودکان بیش فعال بسیار بیشتر از کودکان معمولی می باشد و بروز این رفتارها مختص جا و مکان مشخصی نیست و اغلب در تمامی مکان های زندگی کودک از جمله مدرسه و منزل این رفتارهای نامناسب را در کنترل احساسات می توان از وی مشاهده نمود.
۵. فیجینگ یا نا آرامی
یکی دیگر از علایم بیش فعالی در کودکان فیجینگ است. کودکان دارای این علائم اغلب نمی توانند برای مدت زیادی به آرامی بنشینند و وقتی مجبور به نشستن در صندلی هستند، امکان دارد صندلی خود را بشکنند. این کودکان سعی در بلند شدن و دویدن و تکان خوردن بیش از اندازه و بیشتر از کودکان دیگر دارند.
۶. انجام بازی به صورت پر سر و صدا یکی دیگر از علائم بیش فعالی کودکان
به علت وجود پریشانی در کودکان دچار این اختلال، بسیار دشوار است که در انجام بازی های خود فعالیت ای آرام و بی سر و صدا را انجام دهند. از این رو این کودکان تمایل بسیار بیشتری بر انجام فعالیت ها و بازی ها با صدای بلند و ناهنجار دارند.
علائم بیش فعالی در کودکان در دختران بطور متفاوتی خود را نشان می دهند. بنابراین پیشنهاد می دهیم برای بررسی این مورد به مقاله ” بیش فعالی دختران ” مراجعه فرمائید.
۷. کارها را ناتمام رها می کنند
کودکان مبتلا به بیش فعالی ممکن است به انجام کارها و امور زیادی علاقه نشان دهند. از این رو قبل از پایان یک کار، کاری دیگر که برای آن ها جذاب می باشد را شروع می کنند و در حقیقت در به اتمام رساندن وظایف و امور خود ناتوان و کم علاقه هستند. به عنوان مثال ، آن ها ممکن است پروژه ها، کارهای خانه یا مشق شب را شروع کنند، اما قبل از اتمام به سراغ مورد بعدی می روند که مورد توجه آن ها قرار گیرد.
۸ . عدم تمرکز یکی دیگر از علائم بیش فعالی در کودکان
عدم تمرکز نیز یکی دیگر از علایم و نشانه های بیش فعالی در کودکان است . کودکان دچار اختلال عدم تمرکز حتی ممکن است در مکالمه مستقیم با شما و در حالی که اذعان می دارند کلام شما را به درستی شنیده اند، نتوانند تمرکز کافی را داشته و نتوانند جملات شما را تکرار نمایند. این کودکان اغلب در برقراری ارتباط دایم چشمی نیز دچار مشکل بوده و به راحتی نمی توانند ارتباط چشمی طولانی مدت با مخاطب خود برقرار سازند و دائم به مخاطب خود حس عدم تمرکز خود را با اعمالشان نشان می دهند. عدم توانایی کودکان دچار این اختلال باعث عدم موفقیت ایشان در انجام تکالیف و وظایف ایشان می گردد.
۹. پرهیز از انجام کارهایی که به تلاش ذهنی طولانی نیاز دارند
یکی دیگر از علائم و نشانه های بیش فعالی کودکان تمایل و پرهیز آن ها از انجام امور و فعالیت های ذهنی طولانی مدت است. از این رو، این کودکان به دلیل عدم تمرکز در انجام فعالیت هایی که به تلاش ذهنی پایدار و مداوم نیازمند است ناتوان بوده و از انجام آن امور اجتناب می نمایند و بر اساس همین موضوع است که اغلب این کودکان در انجام تکالیف درسی و توجه به معلم و کلاس دارای مشکلات فراوانی می باشند. بنابراین عدم درمان کودک بیش فعال می تواند باعث افت تحصیلی و ایجاد احساس ضعف در یادگیری و اعتماد به نفس شخص گردد.
۱۰. اشتباهات و عدم پیروی از دستورالعمل ها
کودک بیمار به دلیل عدم تمرکز در انجام امور ممکن است در اجرای دقیق یک برنامه با مشکل جدی روبرو شود. این عدم توانایی باعث بروز اشتباهاتی در انجام امور محوله به کودک می شود و در نگاه اول والدین و اطرافیان کودک این اشتباهات را ناشی از تنبلی و یا کمبود هوش در او می دانند. در صورتی که این مطلب درست نیست و وجود اختلال بیش فعالی در کودک باعث بروز اینگونه مسائل می گردد.
۱۱. خیال پردازی یکی دیگر از علائم بیش فعالی در کودکان
بر خلاف تصور عموم ، کودکان دچار این اختلال همیشه پر سر و صدا نبوده و گاهی نیز بیش از سایر کودکان کم حرف بوده و بیشتر اوقات خود را در خیال پردازی گذر می کنند. این کودکان گویی در جایی به غیر از زمان حال در حال زندگی هستند. جایی فراتر از زندگی واقعی و در شهر رویاهای خود. از این رو اغلب این گروه کم حرف بوده و درگیری کمتری نسبت با سایر کودکان دارند. کودکان این گروه از آنجا که به خیال پردازی بیش از حد میپردازند نسبت به فضای و محیط پیرامون خود بی تفاوت بوده و آنچه دراطراف او میگذرد را نادیده می انگارند و غالبا به یک نقطه خیره میشوند.
۱۲. مشکل در سازماندهی
از دیگر نشانه های بیش فعالی کودکان می توان از مشکل آن ها در سازماندهی امور نام برد. کودک مبتلا به بیش فعالی ممکن است در پیگیری وظایف و فعالیت ها مشکل داشته باشد. این مسئله می تواند در مدرسه مشکلاتی را ایجاد کند. زیرا اولویت بندی مشق شب، پروژه های مدرسه و سایر وظایف را برایشان دشوار می کند.
۱۳. فراموشی یکی دیگر از نشانه های بیش فعالی در کودکان
یکی دیگر از علایم بیش فعالی در کودکان فراموشکار بودن آن ها می باشد. این کودکان ممکن است در انجام کارهای روزمره با مشکل فراموشکاری روبرو شوند. گاهی انجام تکالیف و مشق شب خود را فراموش می کنند و گاهی نیز توصیه های جدی والدین خود را در انجام امور منزل به یاد نمی آورند. ممکن است اغلب اسباب بازی ها و لوازم فعالیت های خود را در مکان دیگر جا بگذارند و از دست بدهند. این علایم در صورتی که به صورت معنی دار بیش از سایر کودکان در کودکی مشاهده شوند، می تواند یکی دیگر از نشانه های بیش فعالی در کودکان باشد .
۱۴. علائم بیش فعالی در کودکان در محیط های مختلف ظهور پیدا میکند.
کودک مبتلا به این اختلال، علائم این بیماری را در بیش از یک محیط از خود نشان می دهد. به عنوان مثال این کودک هم در انجام کارهای منزل و هم در انجام تکالیف مدرسه دچار عدم توجه است. اگر کودکی در یک محیط خاص فقط از خود علائم بیش فعالی را بروز دهد، می تواند دلایل مختلفی همچون استرس و اضطراب ناشی از محیط باشد.
آیا علائم بیش فعالی در کودکان با افزایش سن کمتر می شوند؟
همان طور که در مقالات گذشته عنوان گردید، بیش فعالی با بزرگتر شدن فرد به خودی خود درمان نمی شود و این بیماری همراه کودک در تمامی رده های سنی تا درمان قطعی باقی می ماند. به دلیل مشکلاتی که در فوق به آن اشاره گردید، غالبا کودکان دچار اختلال بیش فعالی نسبت به هم سن های خود در انجام امور ضعیف تر بوده و بیشتر مورد اعتراض اطرافیان و والدین و همکلاسیان خود قرار می گیرند، از این رو اعتماد به نفس کمتری نسبت به سایرین دارند. با بزرگتر شدن کودک و در سن نوجوانی گاهی والدین کودک بیمار در مقایسه ایشان همسالان کودک خود، ایشان را نابالغ تر می دانند. در حالی که اینگونه نیست.
کودک بیش فعال در نوجوانی برخلاف دیگر همسالان خود در انجام برخی کارهای روزانه با مشکل مواجه هستند در حالی که انجام این امور برای همسالان ایشان کاری بسیار سهل می باشد. از مشکل بودن انجام امور زیر نیز می توان به عنوان علائم بیش فعالی در کودکان بزرگ تر و نوجوانان یاد کرد. برخی از کارهای روزانه که نوجوانان مبتلا به بیش فعالی ممکن است در انجام آن با مشکل روبرو شوند، شامل موارد زیر است:
تمرکز بر کارهای مدرسه و تکالیف
خواندن نشانه های اجتماعی
سازش با همسالان
حفظ بهداشت شخصی
کمک به کارهای خانه
مدیریت زمان
رانندگی با خیال راحت
مشتاقانه منتظر است
منبع: مرکز علوم اعصاب و روانشناسی سایبر
