رکسانا خوشابی : کارشناس ارشد مشاوره
تحریریه زندگی آنلاین : بعد از انتشار ویروس کرونا، برخی از مادر و پدرها نگران چاقی و اضافه وزن کودکان و نوجوانانشان شده‌اند. خصوصا که انتشار هر ویروسی، محدودیت‌هایی در زندگی ایجاد می‌کند که بسیاری از آن محدودیت‌ها مربوطند به تحرک و ورزش، ساعات خواب و بیداری و مشابه این‌ها. برنامه‌ریزی تغذیه و این که کودکان و نوجوانان چه مواد غذایی را باید بخورند یا نخورند به متخصصان تغذیه می‌سپاریم، اما از دیدگاه روانشناختی برخی رفتارها و عادات والدین هستند که به فرزندانشان هم منتقل می‌شوند و ما می‌خواهیم در اینجا در باره برخی از این رفتارها مثال‌هایی بیاوریم.
بیشتربخوانید:
افسردگی در کودکان را جدی بگیرید!
از سر زدن مدام به یخچال‌ها خودداری کنیم!
برخی مادر و پدرها مدام سر یخچال می‌روند و درب آن را باز می‌کنند و داخل یخچال را نگاه می‌کنند. اگر خوراکی مورد نظرشان را که معمولا خوراکی‌های خوشمزه را شامل می‌شوند بیابند که برمی‌دارند و اگر نه، با نوعی احساس ناکامی و ناراحتی درب یخچال را می‌بندند و چند دقیقه بعد همین کار تکرار می‌شود! پیامی که این والدین، خواسته یا ناخواسته به فرزندانشان می‌دهند این است: وقتی بی‌حوصله‌ای، وقتی بیکاری، وقتی کار مهمی نداری، باید چیزی بخوری!
در نتیجه کودکان و نوجوانان که از کودکی این صحنه‌ها را می‌بینند، همان را یاد می‌گیرند.
بقیه عادات بزرگ‌ترها هم به همین صورت به فرزندان آنها منتقل و آموزش داده می‌شود. اگر والدین در زمان بیکاری در بین کتاب‌هایشان بگردند تا کتابی برای خواندن پیدا کنند، فرزندان هم همان کار را یاد می‌گیرند. اگر تا بیکار می‌شوند تلویزیون را روشن کنند، فرزندان همان کار را یاد می‌گیرند و اگر به سراغ گوشی‌هایشان بروند، یا دست به تلفن شوند، فرزندانشان هم همان کار را به مرور انجام خواهند داد، بنابراین اولین قدم برای تربیت فرزندانمان این است: خودمان را تربیت کنیم.
آيا جسمم غذا می‌خواهد يا فقط هوسی ذهنی است؟
غذا هم مانند سيگار كشيدن و بعضي از داروها مي‌تواند اعتياد‌آور باشد و عامل اين اعتياد هم به ترشح هورمون‌هاي ايجادكننده لذت مربوط است. حالا شما فكر مي‌كنيد از بين مواد غذايي زير كدام يك بیشترین شباهت را به يك داروي اعتياد‌آور دارد؟
يك غذاي چرب با يك ليوان بزرگ نوشابه و يك كيك شكلاتي، بادام‌زميني، سيب‌زميني و غلات شيرين. بله، غذای چرب و نوشابه!
پزشكان مي‌گويند مي‌توان به اين تشخيص رسيد که آیا واقعا بدنمان نیاز به خوردن دارد یا صرفا دستخوش هوس شده‌ایم؟ يك پيشنهاد اين است كه يك دفتر مخصوص غذا تهيه كنيم و در آن هر چه را كه مي‌خوريم، همراه با علت آن خوردن، درج كنيم. با اين كار متوجه مي‌شويم كه در بعضي مواقع، وقتي گرسنه نيستيم غذا مي‌خوريم. وقتي مواقع خوردن‌هاي هيجاني خود را كشف كرديد به دنبال راهي باشيد كه جايگزيني برايشان پيدا كنيد. اگر از روي بيكاري و بي‌حوصلگي به غذا خوردن پناه برده‌‌ايد، سر خود را با كاري سرگرم كنيد و اگر استرس شما را به خوردن شيريني واداشته، سعي كنيد با يك پياده‌روي كوتاه، آن را برطرف كنيد.
بیشتربخوانید:
باکم رویی فرزندان خود چگونه مقابله کنیم؟
چیزهای خیلی سرد نخریم!
ما نمی‌توانیم غذاهای منجمد، بستنی و اسموتی‌های خیلی سرد را بخریم، اما به فرزندانمان ندهیم. حتما شنیده‌اید که کارشناسان تغذیه در استرالیا به این نتیجه رسیده‌اند که غذاهای منجمد و سرد باعث به وجود آمدن اختلالات قابل توجهی در سیستم ایمنی کودکان می‌شود .این نوع غذاها باعث بروز اختلالاتی همچون عفونت‌های روده‌ای می‌شوند. این بیماری به علت وجود باکتری است که سریعا در درجه حرارت زیر صفر درجه رشد می‌کند. این باکتری در نیمی از تشخیص‌های جدید بیماری‌های مربوط به التهاب روده‌ای دیده می‌شود. التهاب روده بیشتر بر روی بچه‌های دو ساله تأثیر می‌گذارد. این بیماری علاج‌ناپذیر بوده و می‌تواند رشد را متوقف کند و باعث اسهال، خستگی و بی‌حالی شود. اگر می‌خواهیم کودکانمان چیزهای سرد یا هر چیزی که فرآوری شده و دارای ضرر برای بدن است نخورند، راهش این است که آنها را نخریده و از برنامه غذایی خود حذف کنیم. بچه‌ها چیزهایی را خواهند خورد که ما می‌خوریم و در دسترس خانواده قرار می‌دهیم. انتخاب خوردنی‌ها، مهم‌ترین مرحله در تغذیه و سلامت بدن فرزندان ما و البته خود ما است. میوه بخورید، اما آب ننوشید! بچه‌ها معمولا بیشتر از بزرگسالان آب می‌نوشند، البته حجم بیشتری از بدن آنها از آب تشکیل شده است و نیاز به آب بیشتری دارند، اما اینکه چه زمانی آب می‌نوشند مهم است. مراقب باشید که خودتان، بعد از مصرف میوه، آب زیاد ننوشید. چون فرزندانتان هم همین کار را خواهند کرد! اما متاسفانه بر اساس بررسی‌های انجام شده، نوشیدن زیاد آب پس از صرف میوه باعث ایجاد عوارض حاد در دستگاه گوارش می‌شود. نفخ شدید معده و قسمت فوقانی روده از عوارض حاصل از این عمل است. احتمال خفگی، اختلال در عملکرد قلب، تب و اجابت مزاج مشکل و دردناک از دیگر عوارض نوشیدن آب پس از صرف میوه است. توجه داشته باشید که نوشیدن آب پس از صرف میوه‌های نارس بسیار خطرناک‌تر از میوه‌های رسیده است، زیرا در این حالت دستگاه گوارش به شدت تحریک شده و عوارض بیشتری بروز می‌دهد، البته خوردن میوه پس از نوشیدن آب مضر نیست، چرا که به این ترتیب آب به سرعت از معده خارج می‌شود و عوارضی شامل حال فرد نمی‌شود. قابل ذکر است که نوشیدن مقادیر کم آب پس از صرف میوه نيز صدمه‌ای به بدن نمی‌رساند. غذا یا چای داغ نخوریم! يكي از عادت‌هاي غلطي كه ما ايراني‌ها دچارش هستيم اين است كه معمولا وقتي سر سفره مي‌نشينيم، طاقت از كف داده و نمي‌توانيم صبر كنيم تا غذا سرد شود وآن را داغ‌داغ مي‌خوريم و يا شروع مي‌كنيم به فوت كردن آن كه انجام هر دو كار، بهداشت و سلامتي بدن ما را به خطر مي‌اندازد. این کار درباره نوشیدن چای یا قهوه داغ هم رایج است. غذاهاي داغ ممکن است از حيث طعم مطلوب باشند، ولي عادت روده‌اي فرد آسيب‌ديده را دستخوش تغيير مي‌کنند. بايد جدا از مصرف غذاهاي داغ خودداري کنيم. مواجهه دائم ميناي دندان با حرارت بيش از حد بالا يا پايين (مثلا زماني كه غذاهاي داغ يا آب يخ مي‌خوريم) موجب آسيب‌ديدگي و ترك دندان مي‌شود. تا جایی که حتی بزرگان دینی مذهبی ما نیز برای حذف این عادت غلط توصیه‌هایی فرموده‌اند . امام صادق(ع) نقل مي‌كنند روزي برای پیامبر (ص) غذایی بسیار داغ آوردند، ايشان فرمود: «چنین نیست که خداوند آتش را خوراکمان کرده باشد. آن را در جایی بگذارید تا سرد شود و (جوشش آن) آرام گیرد، چرا که غذای داغ، برکت ندارد و شیطان را در آن بهره‌ای است».
قاطی پاطی نخوریم!
يكي از مواردي كه متخصصين تغذيه ما را از انجام آن نهي مي‌كنند، خوردن بيش از اندازه غذاهاي مختلف و متنوع بر سر سفره است كه مشكلاتي چون رودل كردن و به هم خوردن وضعيت گوارش را به‌وجود مي‌آورد. متاسفانه، این کار هم جزء کارهایی است که خود ما آن را به فرزندانمان یاد می‌دهیم. فرزندانتان را عادت بدهید ساده و یک نوع غذا بخورند. سر سفره غذاهای مختلف نگذارید و حتی اگر در مهمانی‌ها سفره‌های رنگین و چند غذایی هست هم خودتان و هم کودکتان را عادت بدهید از یک نوع غذا بخورد. قاطی خوردن معمولا عوارض زیادی دارد، اما هر چه که باشد عوارضش برای بچه‌ها سخت‌تر است. اگر در جایی هستید که چندین نوع غذا وجود دارد، به فرزندانتان یاد بدهید که یا از یک نوع غذا به اندازه یک وعده بخورند یا اگر اصرار دارند چند نوع غذای قاطی را تجربه کنند، از آنها به اندازه نیم وعده بخورند! تا به سیستم گوارشی آنها فشار نیاید.
بیشتر بخوانید:
تاثیر عجیب رنگ در خواب شب کودکان
غذا خوردن مرا آرام می‌كند!
نکته آخر اینکه غذا، قرص مسکن نیست و این چیزی است که همه ما باید به یاد بسپاریم. آيا شما هم وقتي ناراحتيد ميل ناگهاني به خوردن پيدا مي‌كنيد؟ اگر اين طور است، دچار «خوردن هيجاني» هستيد كه طبق گفته روانشناسان، دليل بي‌نتيجه ماندن 95 درصد رژيم‌هاي غذايي است. روانشناسان مي‌گويند بدون درك علت تكانه‌هاي ذهني كه احساس گرسنگي را در ما ايجاد مي‌كنند، ورزش كردن و رژيم گرفتن كمك چنداني به كاهش وزن نخواهد كرد. براي اكثر ما خوردن غذا لذت‌بخش است؛ يعني چيزي بيش از رفع گرسنگي و دريافت مواد غذايي، اما اگر شما از آن دسته از افراد هستيد كه هنگام بي‌حوصلگي، خشم يا فشار، به خوردن رو مي‌آورند، بايد از خودتان بپرسيد «من واقعا گرسنة چه چيزي هستم»؟ جواب اين سؤال براي افراد مختلف، متفاوت است و يافتن آن به كند و كاو عميق‌تري نياز دارد، اما سعي در تشخيص تفاوت بين نياز جسمي و هيجاني، اولين قدم محسوب مي‌شود. خاطره‌اي كه از طعم خوب يك غذا بر ذهن حك مي‌شود، خود بخود خوردن را تبديل به عملي احساسي مي‌كند، اما مشكل زماني است كه اين كار تبديل به عادت شود. افراد در پاسخ به چرايي اين كار مي‌گويند: «غير از خوردن چه كار مي‌توانم بكنم»؟ اين افراد مشخصا از يك حس عجز و ناتواني در زندگي رنج مي‌برند. به همين دليل اگر بياموزند كه چگونه مي‌توانند قدرت از دست رفته خود را بازيابند، گرسنگي‌شان هم از بين خواهد رفت، بنابراین گاهی لازم است کشف کنیم در چه کارهایی توانمندی و استعداد داریم و آن کارها را دنبال کنیم و روح و روان خود را راضی نگه داریم، نه شکم‌مان را! موفق باشید.
