زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر پروانه صفایی مقدم؛ متخصص رو انشناسی بالینی

اختلال بیش فعالی – کمبود توجه و تمرکز به عنوان یکی از شایع‌ترین و جدی‌ترین اختلالات رایج در سنین کودکی و نوجوانی شناخته می‌شود.

این اختلال با بی‌توجهی، ناآرامی، كاهش بازدهی در مدرسه و مشكلات اخلاقی و رفتاری مشخص می‌شود.

خواب و خوراك این كودكان معمولا غیرعادی است، در منزل بسیار ناراحت و در مدرسه غیرقابل تحمل هستند.

علائم

در انجام دادن تكالیف تحصیلی نظم و ترتیب خاصی ندارند و به دشواری غذا می‌خورند؛ به علاوه به راحتی نمی‌توان آنها را حمام كرد، لباس پوشاند و خواباند.

حواس‌پرتی، منفی‌گری، لجبازی، عدم ثبات عاطفی و هیجان‌پذیری از مشخصات این كودكان است.

همچنین ناپایداری در آنها از ماه‌های اول زندگی به صورت حساسیت به نور، گریه زیاد و خواب كم، فرار از آغوش مادر، جیغ زدن و لگد زدن مشخص می‌شود.

این كودكان در مقابل انضباطی كه برایشان مقرر شده، عكس‌العمل شدیدی نشان می‌دهند و به كودكان سرکش نیز معروف هستند.

دارو درمانی 

در حالی كه تشخیص این بیماری بیشتر در كودكان و به‌خصوص پسرها متداول است.

اخیرا پزشكان این بیماری را در بزرگسالان هم تشخیص می‌دهند و برای آن دارو تجویز می‌كنند.

بنا به گزارش FDA در آمریكا، پزشكان هر ماه حدود یك میلیون نسخه دارو برای این بیماری در بزرگسالان و در حدود دو میلیون نسخه دارو برای كودكان تجویز می‌كنند.

در حال حاضر سه میلیون کودک در سراسر جهان برای مشکلات تمرکزشان از دارو استفاده می‌کنند.

استفاده از این داروها در کوتاه‌مدت به طور موقت به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا عملکرد بهتری در مدرسه داشته باشند.

با این حال استفاده طولانی‌مدت و بیش از اندازه این داروها نه تنها منجر به بهبود عملکرد تحصیلی نمی‌شود، بلکه مشکلات رفتاری کودکان را نیز افزایش داده و عوارض جبران‌ناپزیر خطرناکی برای این کودکان به همراه خواهد داشت.

البته شواهدی در زمینه حمایت از اثربخشی داروهای بیش‌فعالی- کم‌توجهی نیز وجود دارد. کودکان مبتلا به اشکال در تمرکز از نواقص مغزی با منشاء ژنتیکی و یا غیر ذاتی رنج می‌برند.

اما این پرسش در مورد مکانیسم‌های عمل دارو و دوام اثر آنها از جمله ریتالین و آدرال برای آرام کردن کودکان سنین پایین همچنان مطرح است، برخی از کارشناسان استدلال می‌کنند که چون مغز کودکان مبتلا به مشکلات توجه متفاوت است، این داروها اثر مرموز متناقضی بر روی مغز آنها خواهد داشت.

این داروها برای اولین بار در جنگ جهانی دوم، برای کمک به سربازان جنگی جهت افزایش تمرکز بر انجام وظیفه‌های تکراری و خسته‌کننده مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

علاوه بر این، در حالی که این نوع داروها که به نوعی مواد مخدر محسوب می‌شوند به کودکان در کلاس درس به حل و فصل کردن مسائل‌شان کمک می‌کند، در واقع منجر به افزایش فعالیت بدنی در زمین بازی هم می‌شود.

 با وجود اینکه مصرف این داروها، منجر به افزایش توانایی توجه و تمرکز در کودکان می‌شود، اما توانایی‌های گسترده‌تر یادگیری را بهبود نمی‌بخشد.

مصرف طولانی‌مدت این داروهای محرک منجر به کاهش وزن و بی‌اشتهایی می‌شود. این داروها به مرور زمان، اثرات منفی بر روی رفتار خواهد داشت.

این اثرات در بزرگسالان هم ممکن است واکنش‌های مشابهی در پی داشته باشد. تا به امروز، هیچ مطالعه‌ای نشان نداده است که استفاده طولانی‌مدت از دارو بر عملکرد تحصیلی، روابط اجتماعی و یا مشکلات رفتاری کودکان مبتلا به بیش‌فعالی- کم‌توجهی تاثیر مفیدی داشته باشد.

تا همین اواخر، بیشتر مطالعات انجام شده بر این داروها اثرات مثبتی را به وضوح نشان نداده است، اما به روشنی معایب این داروها مشخص شده است.

در سال 2009، حدود 600 کودک مبتلا به اختلال بیش‌فعالی- کمبود توجه و تمرکز مورد مطالعه قرار گرفتند.

گروهی از این کودکان تحت درمان دارویی به تنهایی قرار گرفتند و گروه دیگر تحت درمان رفتاری- شناختی و نوروفیدبک قرار گرفتند. در ابتدا این مطالعه نشان داد که درمان با دارو بهترین نتایج را به دنبال داشته است.

با این حال، پس از سه سال ماندگاری اثربخشی مصرف دارو از بین رفت، در حالی که اثربخشی درمان رفتاری – شناختی و نوروفیدبک بعد از گذشت 3 سال همچنان پایدار باقی مانده بود. 

عوارض مصرف ریتالین

از جمله شایع‌ترین عوارض مصرف ریتالین در کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال بیش‌فعالی- کمبود توجه و تمرکز عبارتند از:

1- تحریک‌پذیری

2- افسردگی

3- کاهش اشتها

4- بی‌خوابی

5- کاهش رشد

6- اضطراب

7- شکم‌درد و سردرد

در سال ۱۹۹۹ در آمریكا در حدود ۵۱ نفر مرگ و میر ناشی از مصرف داروهای ADHD در میان كودكان و بزرگسالان اتفاق افتاد.

گزارش‌های دیگری نیز در مورد فشار خون بالا، درد قفسه‌سینه، حملات قلبی، سكته مغزی، ریتم نامنظم قلب و ضعف و بیهوشی به‌دنبال مصرف این داروها وجود دارد، البته تمامی این گزارش‌ها دلیلی قطعی برای خطرناك بودن این داروها نیستند.

بیشتر بخوانید:

ارتباط اختلال توجه در کودک با تغذیه مادر

روغن ماهی مکمل مناسبی برای کودکان بیش فعال