افسردگی نوعی اختلال روحی روانی جدی است كه اگر كودكان به آن دچار شوند، لذت و شادی را از زندگی‌شان می‌گیرد. اینكه كودك گاهی اوقات شاد و گاهی غمگین باشد، به خصوص اگر یكی از اطرافیانش را از دست داده باشد و یا به یك خانه و شهر جدید نقل مكان كرده باشند برای یك هفته طبیعی است. اما اگر این احساسات بیش از چند هفته و یا چند ماه طول بكشد، می‌تواند علامتی از افسردگی باشد. متخصصان سابقاً می‌گفتند، افسردگی اختلالی است كه فقط بزرگسالان به آن مبتلا می‌شوند؛ اما این روزها همه می‌دانیم كه حتی كوچك‌ترین كودكان نیز ممكن است دچار افسردگی شوند. این كودكان هر چه زودتر باید تحت درمان قرار گیرند. از هر 100كودك، 3 نفر و از هر 100 نوجوان، 9 نفر افسرده است؛ البته افسردگی از نوع شدید. علی‌رغم افزایش آگاهی‌ها و بینش مردم باز هم بسیاری از كودكان مبتلا به افسردگی مورد درمان قرار نمی‌گیرند؛ چرا كه اغلب تشخیص افسردگی و یا تغییر حالت‌های معمولی در كودكان بسیار دشوار است و از طرفی افسردگی كودكان با افسردگی بزرگسالان فرق دارد. اگر كودك شما برخی علائم افسردگی را دارد و شما نگران هستید كه آیا او نیز دچار افسردگی است یا خیر، بهتر است ابتدا با علائم اصلی افسردگی در كودكان آشنا شوید. با كودك خود حرف بزنید تا از احساساتش آگاه شوید. در صورت شك بیشتر، حتماً به یك مشاور مراجعه كنید. هر چه زودتر او را مورد درمان قرار دهید، سریع‌تر بهبود می‌یابد.
علائم
بدخلقی و ترشرویی، غمگینی و احساس خستگی در بیشتر مواقع لذت نبردن از تمام چیزهایی كه قبلا لذت می‌برد كاهش یا افزایش وزن خواب بیش از اندازه زیاد یا بسیار كم احساس درماندگی، بی‌ارزشی و گناهكاری مشكل در تمركز، فكر كردن و تصمیم‌گیری فكر كردن به مرگ بیش از حد معمول. این علائم معمولاً در ابتدا مورد توجه قرار نمی‌گیرند و ممكن است در كودكان مختلف نیز فرق داشته باشند. كودكان بسیار كم سن و سال دچار كمبود انرژی می‌شوند. احساسات و عواطف كمی از خود بروز می‌دهند، احساس بیچارگی می‌كنند و به هنگام خواب مشكل دارند. كودكانی كه در مرحله دبستان هستند، علائم افسردگی را با سردرد و دل درد بروز می‌دهند. علاقه‌ای به بودن در كنار دوستانشان ندارند و در بیشتر فعالیت‌ها شركت نمی‌كنند؛ حتی فعالیت‌هایی كه پیش از آن دوست داشتند انجام دهند. كودكانی كه در این مقطع سنی، افسردگی حاد را تجربه می‌كنند، ممكن است چیزهایی را ببینند و یا صداهایی بشنوند كه وجود ندارند (دچار توهم می‌شوند). كودكان بزرگتر در مرحله نوجوانی، پرخواب شده، بسیار كند حرف می‌زنند و اغلب نیز درگیر توهم می‌شوند. در افسردگی متوسط یا شدید كودك احساس كم بودن می‌كند؛ تا جایی كه امیدش را از دست داده و میل به مردن دارد. اما خوشبختانه افسردگی كودكان در هر حالتی قابل درمان است.
تشخیص
تشخیص افسردگی كودكان كمی دشوار است. پزشك برخی سوالات و آزمایش‌های فیزیكی را انجام می‌دهد. تا از وضعیت كنونی كودك مطلع شود. او باید از طرز فكر، عملكرد و احساسات كودك آگاه شود؛ زیرا برخی از بیماری‌ها علائمی دارند كه بسیار شبیه افسردگی هستند؛ مثل كم‌كاری تیروئید و كم‌خونی. كودكی كه مبتلا به افسردگی است، احتمالاً مشكلات دیگری نیز دارد؛ مثل نگرانی و اضطراب، كمبود توجه و اختلال «ADHD» و اختلال خوردن. پزشك معالج با پرسیدن سوالات بیشتر به این شرایط پی می‌برد و براساس آنها درمان صحیح را پیشنهاد می‌كند.
دلایل
دلیل واقعی افسردگی هنوز مشخص نیست؛ اما پزشكان و روانپزشكان معتقدند عدم تعادل در مواد شیمیایی موجود در مغز روی رفتار انسان اثر می‌گذارد. عواملی كه این مواد شیمیایی را از حالت تعادل خارج می‌كند، عبارتند از: وقایع استرس‌زا، مثل تغییر مدرسه، طلاق پدر و مادر و یا مرگ یكی از افراد خانواده مصرف برخی داروها، مثل استروئیدها و ناركوتیك‌ها برای كاهش درد سابقه خانوادگی (زمینه ژنتیكی). در برخی از كودكان افسردگی زمینه ارثی دارد
درمان
معمولاً نخستین گام در جهت درمان افسردگی كودكان، آموزش دادن به كودك و خانواده اوست. آنها باید در مورد افسردگی اطلاعات كافی داشته باشند تا بتوانند گام های بعدی را بردارند. این آگاهی باعث می‌شود هم خود را بیشتر ملامت نكنند و هم سایر افراد خانواده در مواقع نیاز بدانند چگونه باید عمل كنند. مشاوره با كودك احساس او را بهتر می‌كند، نوع مشاوره بستگی به سن و سال او دارد. كودكان كوچك‌تر با روش «بازی درمانی» كودكان بزرگتر و نوجوانان با روش‌های رفتاری- شناختی معالجه می‌شوند. این روش‌های درمانی به آنها كمك می‌كند تا افكار منفی را كه به وجود آورنده احساسات منفی هستند، از خود دور سازند. در صورتی كه افسردگی كودك بسیار شدید باشد، از دارو استفاده می‌شود. معمولاً تركیب دارو درمانی و مشاور بهترین نتیجه را می‌دهد. گاهی اوقات افسردگی كودك به قدری شدید است كه لازم است مدتی در بیمارستان بستری شود.
كارهایی كه در محیط خانه برای بهبودی سریع‌تر كودكان می‌توان انجام داد:
كاری كنید كه او به طور مرتب ورزش كند، غذاهای سالم‌تر بخورد و به اندازه كافی بخوابد. اگر برای كودك دارویی تجویز شده است، نسبت به مصرف درست آن توجه داشته باشید. زمانی به حرف زدن و گوش دادن به حرف‌های كودك خود اختصاص دهید. از او درباره احساساتش سوال كنید و عشق و حمایت خود را نسبت به او نشان دهید. مرتباً به او یادآوری كنید كه به زودی همه‌چیز درست خواهد شد.
چند نكته درباره داروهای ضدافسردگی
معمولاً داروهای ضدافسردگی در كودكان موثر هستند و به درمان افسردگی آنها كمك می‌كنند؛ اما باید نكاتی را پیرامون آنها بدانید: كودكانی كه از داروهای ضدافسردگی استفاده می‌كنند، باید تحت مراقبت باشند. این داروها در برخی كودكان باعث تقویت فكر خودكشی می‌شود؛ به خصوص در چند هفته نخست مصرف. اگر كودك شما از این داروها استفاده می‌كند، علائم هشداردهنده خودكشی را بدانید تا بتوانید در اسرع وقت به او كمك كنید. برخی از مهم‌ترین علائم آن عبارتند از: حرف زدن، نقاشی كشیدن و نوشتن راجع به مرگ بی‌میلی و بی‌اهمیتی نسبت به همه چیز دوری از خانواده و دوستان تمایل به انجام خودكشی با استفاده از قرص و برخی چیزهای دیگر. 1- 3 هفته پس از مصرف داروهای ضدافسردگی، معمولاً حال كودك رو به بهبودی می‌رود؛ اما برای آنكه شاهد نتایج بهتری باشید، باید 6- 8 هفته صبر كنید. اگر بعد از گذشت سه هفته كوچك‌ترین تغییری در روند بهبود كودك‌تان مشاهده نكردید، به پزشك مراجعه كنید و از او كمك بگیرید. هیچ‌گاه به طور سرخود و بدون مشورت پزشك داروهای كودك تان را یكباره قطع نكنید؛ می‌تواند بسیار خطرناك باشد. معمولاً پزشك معالج با كاهش دز مصرفی اقدام به قطع دارو می‌كند.
