تحریریه كودك سالم
چرا باید برای كودكان‌مان كتاب بخوانیم؟
كتاب خواندن با صدای بلند كودك را با ارتباط برقرار كردن آشنا می‌كند. مفاهیمی مثل قصه‌ها، اعداد، حروف، رنگ‌ها، شكل‌ها را به روشی مفرح به او می‌شناساند. مهارت‌های گوش دادن، حفظ كردن و یادگیری واژگان بیشتر را به او می‌آموزد. به كودك اطلاعات بیشتری از دنیای پیرامونش می‌دهد. چه باور كنید و چه نكنید، كودكان در یكسالگی تمام صداهایی را كه برای حرف زدن به زبان مادری نیاز دارند، می‌آموزند.
هر چه بیشتر برایش قصه بگویید و كتاب بخوانید، با واژه‌های بیشتری آشنا می‌شود و در آینده بهتر حرف می‌زند. كلمات شنیداری دایره لغات را در ذهن كودك گسترده‌تر می‌كنند. كودكانی كه پدر و مادرشان برای آنها قصه می‌گویند و مرتباً كتاب می‌خوانند، در دو سالگی نسبت به سایر كودكان لغات بیشتری را می‌شناسند و كودكانی كه در سال‌‌های نخست زندگی‌شان كتاب‌های بیشتری برایشان خوانده شده است، در آینده كتابخوان‌های بهتری می‌شوند.
سنین مختلف، مراحل مختلف
كودكان بسیار كم سن و سال (نوزادان) ممكن است معنی تصاویر داخل كتاب‌ها را ندانند، اما می‌توانند روی این تصاویر متمركز شوند؛ به خصوص روی تصاویر چهره‌ها، رنگ‌های روشن و طرح‌ها و نقش‌های متضاد. كتاب یا لالایی خواندن و یا شعرهای مهدكودكی، كودكان را علاقه‌مند و آرام‌تر می‌كند. در 4-6 ماهگی ممكن است كودك علاقه بیشتری به كتاب‌ها نشان دهد.
كتاب را از دستتان می‌گیرد و تلاش می‌كند كه آن را خودش در دست نگاه دارد. كتاب را به سمت دهانش می‌برد، می‌جود و به زمین می‌‌اندازد. به همین دلیل بهتر است در این سنین از كتاب‌هایی با ورق‌های ضخیم‌تر و یا حتی كتاب‌های پارچه‌ای استفاده كنید كه رنگ‌های روشنی داشته باشند و متن آنها موزون باشد. در 6- 12 ماهگی، كودك یاد می‌گیرد كه تصاویر چه چیزی را نشان می‌دهند و بیشتر تمایل دارد داستان‌ها را تمام كند وقتی كه برایش كتاب می‌خوانید، به نحوی به شما پاسخ می‌دهد؛ مثلاً كتاب را از دست شما می‌گیرد و از خودش صداهایی در می‌آورد. در 12 ماهگی به كمك شما می‌‌تواند كتاب‌ها را ورق بزند. به تصاویر و اشكال داخل كتاب‌ها اشاره و صداهای شما را تكرار كند.
چگونه و چطور كتاب بخوانیم؟
كتاب خواندن با صدای بلند برای كودك نیاز به مهارت و تجهیزات خاصی ندارد. تنها چیزهای لازم، شما، كودكتان و كتاب است. هر روز چند دقیقه با صدای بلند برایش كتاب بخوانید. در مورد تمام شدن كتاب نگران نباشید، بعضی قسمت‌ها را تكرار كنید و روی صفحاتی كه بیشتر دوست دارد، بیشتر تمركز كنید. بهتر است هر روز در یك زمان مشخصی این كار را انجام دهید مثلاً (قبل از چرت روزانه یا قبل از خواب شبانه). این‌كار به شما و كودكتان آرامش می‌دهد. وقتی او را در آغوش می‌گیرید و برایش كتاب می‌خوانید، كم‌كم حس می‌كند كه وقت خواب رسیده است.
برخی نكات مهم راجع به كتاب خواندن برای كودك
وقتی كه برای كودك خود كتاب می‌خوانید، او را در آغوش بگیرید تا احساس امنیت و گرمای بیشتری كند و به شما نزدیك‌تر شود. هنگام كتاب خواندن هر جا كه لازم است، صدایتان را تغییر دهید، چهره‌تان را عوض كنید. تُن صدایتان را بالا و پایین بیاورید و برای شخصیت‌های مختلف كتاب، به طور صحیح از صداهای مناسب استفاده كنید. خیلی خود را مقید به تعریف دقیق و مو به موی قصه كتاب نكنید. گاهی اوقات در حین خواندن كمی توقف كنید، از او سؤالاتی بپرسید و روی متن و تصاویر آن تمركز بیشتری كنید. كودك شما نمی‌تواند به سؤالات شما پاسخ دهد و خودتان پاسخ آنها را خواهید داد؛
ولی این اتفاق در آینده نزدیك خواهد افتاد و او بسیار سریع‌تر از آنچه تصورش را می‌كنید، شما را در این‌گونه مواقع همراهی خواهد كرد. با ریتم و به صورت موزون برایش آواز بخوانید. ترانه‌های مهدكودكی انتخاب خوبی هستند. صداهای شاد از حیوانات درآورید. كودكتان را روی زانوها بنشانید و او را كمی بالا و پایین بیندازید تا با این كار تفریح بیشتری كند و لذت بیشتری ببرد. كودكان تكرار كردن را دوست دارند و از آن لذت می‌برند. آنها با تكرار همه‌چیز را یاد می‌گیرند؛ بنابراین بهتر است تعدادی از كتاب‌ها را بارها و بارها برایش بخوانید و روی بخش‌هایی كه قبلاً تمركز می‌كردید، بیشتر متمركز شوید و سعی كنید با همان صداهای آشنا، آن بخش‌ها را تكرار نمایید. به این ترتیب او نیز كم‌كم با شما در خواندن كتاب همكاری می‌كند.
وقتی كه كودكتان كمی بزرگ‌تر شد، او را تشویق كنید صفحات كتاب و جلد آن را لمس كند. شما او را به جویدن كتاب تشویق نمی‌كنید، بلكه او را با ماهیت واقعی كتاب آشنا می‌كنید. حتی اگر كودكتان چند بار اقدام به جویدن كتاب كرد، اشكالی ندارد؛ چرا كه به این صورت می‌فهمد كتاب خوردنی نیست.
چه چیزی بخوانیم؟
كتاب‌هایی كه برای بچه‌ها انتخاب می‌كنید باید ساده، تكراری و با تصاویر روشن و واضح باشند. در ماه‌های نخست زندگی، كودك فقط دوست دارد صدای شما را بشنود؛ پس می‌توانید برایش هر چیزی بخوانید؛ به خصوص كتاب‌هایی كه متن ریتم‌دار و موزون دارند. وقتی كه كودكتان تمایل بیشتری به نگاه كردن چیزهای پیرامونش داشت، كتاب‌هایی را انتخاب كنید كه تصاویر ساده دارند. در مرحله گرفتن كتاب از دست شما، از كتاب‌های پارچه‌ای و ضخیم با تصاویر چهره، رنگ‌های روشن و شكل‌های متفاوت دیگر استفاده كنید.
