زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

مریم‌ تقی‌زاده كارشناس گفتار درمانی (آسیب‌شناس گفتار و زبان)

تولید (تلفظ)چیست؟

تولید عبارت است از حركات ماهیچه‌های گفتاری كه صداهای گفتاری را به وجود می‌آورند. این فرآیند، باعث تغییر جریان هوا به وسیله تولیدكننده‌ها می‌شود (تولیدكننده‌ها شامل زبان، فك، دندان‌ها، لب‌ها و كام هستند). صداهای گفتاری، به شیوه‌های متنوعی برای شكل دادن كلمات با هم تركیب می‌شوند.

رشد تولید (تلفظ) صداها چگونه است؟

كودكان تلفظ صحیح صداهای گفتاری را به وسیله گوش كردن و تقلید الگوهای مناسب فرا می‌گیرند. مهارت‌های تلفظ، حداكثر تا 8 سالگی رشد می‌یابند. كودك به تدریج یاد می‌گیرد كه حركات زبان، لب‌ها، فك و كام نرم را با جریان هوا هماهنگ كند. تا سن 3 سالگی، 80 درصد و تا سن 5/4 سالگی، 90 درصد از گفتار كودك باید قابل فهم باشد، حتی اگر خطاهای تلفظی كمی هم باقی مانده باشد. طبق تحقیقات انجام شده، كودكان در سن 5/2 – 3 سالگی صداهای «پ، ن، م، و» و «آ، اَ، اِ، اُ و ای»، در سنین 5/3-5/4 سالگی صداهای «د، ت، ب، گ، ك و ف»، در 5 سالگی «ی»، در 6 سالگی «ل، ج، ش و چ» و در 7 سالگی «ر» و «س» را می‌توانند به طور صحیح تلفظ نمایند.

نتایج اختلال در تلفظ چیست؟

زمانی كه كودك بسیاری از صداها را درست تلفظ نكند، ممكن است گفتار وی به راحتی توسط خانواده و كودكان هم سن و سال درك نشود. این امر می‌تواند سبب بروز مشكلات رفتاری و محرومیت از موقعیت‌های اجتماعی شود. همچنین این تاخیر در تلفظ صداها ممكن است در سال‌های بالاتر، با رشد خواندن و هجی كردن كودك نیز تداخل داشته باشد و در مدرسه، مشكلاتی را در امر تحصیل به وجود ‌آورد.

اختلال تولیدی (تلفظ) چیست؟

زمانی كه فرد صداها، هجاها یا كلمات را به گونه‌ای نادرست تلفظ می‌كند، طوری كه افراد شنونده گفته‌های وی را به سختی درك می‌نمایند، دچار اختلال تلفظ است. صداهای گفتاری ممكن است به صورت نادرست تلفظ شوند كه این امر می‌تواند به علت حركات و یا جایگاه نامناسب اندام‌های تولیدكننده گفتار باشد.

علل اختلالات تلفظی چیست؟

یادگیری نادرست: در برخی موارد، اختلالات تلفظی بدون وجود هرگونه ناتوانی و مشكل جسمی (فقط به دلیل نداشتن الگوی صحیح تولید صداها) در فرد به وجود می‌آیند. ناهنجاری‌های ساختاری تولیدكننده‌ها: مثل شكاف كام و بد قرار گرفتن دندان‌ها.

افت شنوایی.

دلیل عصب شناختی: مثل فلج مغزی.

آیا داشتن لهجه نوعی مشكل تلفظی به حساب می‌آید؟

همه افراد با لهجه‌های گوناگونی صحبت می‌كنند مانند اصفهانی، تركی، تهرانی و یزدی، بنابراین داشتن لهجه نمی‌تواند مشكل تلفظی محسوب شود.

آیا كودكان می‌توانند به دلیل داشتن مشكلاتی در گوش، صداها را دیرتر فرا گیرند؟

كودكان صداهای گفتاری را با شنیدن گفتار اطرافیان فرا می‌گیرند. این یادگیری می‌تواند خیلی زود شروع شود. مشكلاتی مانند عفونت‌ها در گوش كودكان می‌توانند در یادگیری صداهای گفتاری تاثیر داشته باشند.

آیا مشكلات تلفظی در طول زندگی فرد باقی خواهند ماند؟

با بزرگتر شدن كودكان، تمام الگوهای گفتاری آنان قابل فهم‌تر خواهد شد، اما برخی از كودكان برای حذف خطاهای تولیدی نیاز به آموزش مستقیم دارند.

انواع خطاهای تلفظی كدامند؟

چهار نوع خطای تلفظی وجود دارد:

1- جانشینی: زمانی رخ می‌دهد كه یك صدا جایگزین صدای دیگر شود؛ برای مثال كودك كلمه «سیب» را «دیب» تلفظ می‌كند؛ یعنی صدای «د» جانشین صدای «س» شده است.

2- حذف: زمانی رخ می‌دهد كه یك صدا حذف و اصلاً تلفظ نشود؛ برای مثال كودك كلمه «خانه» را «آنه» تلفظ می‌كند؛ یعنی در این كلمه صدای «خ» تلفظ نشده است.

3- خرابگویی (مخدوش گویی): زمانی رخ می‌دهد كه یك صدا به صورت نادرست تلفظ شود و یا به جای آن، صدای دیگری كه درست نیست تلفظ گردد؛ برای مثال كودك صدای «س» را به صورت نوك زبانی تولید می‌‌كند.

4- اضافه‌گویی: زمانی رخ می‌دهد كه صدایی به صورت اضافه به كلمه افزوده شود؛ برای مثال كلمه «چید» را «چیند» تلفظ می‌كند كه صدای «ن» در این كلمه اضافه است.

توصیه

توصیه‌هایی جهت رشد توانمندی‌های گفتار و زبان، به والدینی كه كودك آنها مشكلات تلفظی دارد:   یك الگوی گفتاری خوب برای كودك باشید و صدای مورد نظر را به صورت اغراق‌آمیز و كشیده در تمام موقعیت‌های كلمه (اول، وسط و آخر كلمات) بیان كنید.  داستانی را برای كودك بخوانید و حین خواندن داستان، صدایی را كه كودك نادرست بیان می‌كند، به صورت اغراق‌آمیز تلفظ كنید. 

با كودك درباره اینكه چگونه صداها را تولید می‌كنید، صحبت نمایید و به او بگویید كه هنگام تولید صداها، زبان و لب‌ها در چه موقعیتی قرار دارند.  هرگز كودك دارای اختلال تلفظ را مسخره نكنید.  فهرستی از لغات با صدای مورد نظر را تهیه نموده، روزانه با كودك تمرین كنید.  زمانی كه كودك با شما صحبت می‌كند، به آنچه می‌گوید توجه كنید، نه آنگونه كه می‌گوید! 

از به كار بردن عبارت‌های «آهسته صحبت كن» یا «با دقت صحبت كن» بپرهیزید.  هرگز در مورد مشكل گفتاری كودك بحث نكنید. نیازی نیست كه كودك تفاوت گفتاری خود را با دیگران احساس نماید؛ طوری كه به خاطر آن مورد توجه قرار گیرد.  اگر كودك به گفتار خود توجه می‌كند، به او اطمینان دهید كه مشكل خاصی نیست، بلكه او فقط بعضی از كلمات را متفاوت از دیگران تلفظ می‌نماید.  با تقلید كردن از كودك و یا خندیدن به تلفظ وی، او را به این طرز صحبت كردن تشویق نكنید.  با كودك بازی‌هایی مثل «من جاسوس هستم» را انجام دهید. در این بازی كودك باید اشیایی كه صدای موردنظر را دارند، در اتاق پیدا كند.

چه فردی می‌تواند به شما كمك كند؟

اگر كودكی نتواند صداهای مربوط به گروه سنی خود را به طور صحیح تولید كند، باید به متخصص گفتار درمانی ارجاع داده شود تا مورد بررسی و آموزش قرار گیرد.