منیره نوری‌فرد
پروفسور «جیناگرین»، كارشناس تحلیل رفتار كودكان، معتقد است مهمترین راه از بین بردن عادات بد كودكان توجه به رفتارهای مثبت و تشویق آنها به خاطر كارها و عادات خوب است. تنبیه كردن كودكان ممكن است موجب ترك رفتار نادرست آنها شود، اما اغلب آثار سوء و ناخواسته‌ای روی كودكان، در حال یا آینده می‌گذارد.
كودكی كه تنبیه شده ممكن است نسبت به فردی كه وی را تنبیه كرده واكنش منفی نشان دهد یا حتی به او حمله‌ور شود و پرخاش كند و یا از آن فرد برای همیشه دوری كند. به جای تنبیه كردن كودكان به خاطر رفتارهای بد، بهتر است به رفتارهای خوب آنها بیشتر توجه و آنها را تشویق و ترغیب كرد. تایید و تشویق رفتارهای خوب اگر تداوم داشته باشد، در كودك نهادینه می‌شود.
پروفسور «نورین جانسون»، روانشناس كودكان، می‌گوید: «اگر می‌خواهید كودكی دوست‌داشتنی، مؤدب و منضبط داشته باشید، از تنبیه كمتر استفاده كنید و در عوض روش‌های مناسب پدرانه و یا مادرانه را به كار برید. مثلا در مورد كودكان كم سن و سال‌تر، با سرگرم كردن آنها یا فراهم كردن وسایل تفریح و بازی، فكر و ذهن‌شان را از آن رفتار بد منحرف كنید یا برای آنها محدودیت قائل شوید؛ مثلا بگویید چون فلان كار بد را انجام داده نمی‌تواند برنامه تلویزیونی مورد علاقه خود را ببیند یا او را به پارك نمی‌برید و یا برای مدت كوتاهی به او توجه نكنید و به عبارتی با او قهر كنید تا متوجه شود از كار بدی كه انجام داده ناراحت هستید.
در مورد كودكان بزرگ‌تر می‌توانید انتظارات و خواسته‌های خود را بیان كرده و به آنها گوشزد كنید كه در قبال رفتارهای بدی كه خواهند داشت چه عواقبی در انتظارشان خواهد بود.
تنبیه‌های بدنی و تنبیه‌های سخت و خشن می‌تواند باعث بروز رفتارهای پرخاشگرانه و تهاجمی كودك در آینده شود كه اغلب منجر به سوءرفتارهای جدی و خشونت می‌گردد. یك پدر و مادر خوب و آگاه تنبیهات غیرخشن و متناسب با سن كودك در نظر می‌گیرند. پروفسور جانسون معتقد است كه والدین، خود باید یك الگوی مناسب رفتاری مثبت برای فرزندانشان باشند و با در نظر گرفتن تنبیه‌ها و محدودیت‌های منطقی و عاقلانه اما محكم و قاطع به آنها بفهمانند كه رفتارهای بد، عواقب منفی دارد.
از طرف دیگر، حتما فرزندان خود را به خاطر كارهای خوب و مثبت‌شان تحسین و تشویق كنید؛ چرا كه تاثیرات مثبت بسیاری دارد. تعلیم و تربیت تنها در نظر گرفتن تنبیه برای رفتارهای بد كودك نیست، بلكه تشویق كردن او به خاطر اعمال و رفتارهای خوبش نیز هست تا به این ترتیب این رفتارها در او نهادینه شود.
به جای اینكه به كودك خود دائما كارهای بد و نادرستش را گوشزد كرده و او را از انجام آن كار نهی كنید، به او بگویید كه چه كاری درست است؛ مثلا به جای اینكه به كودك بگویید: «اینقدر روی كاناپه نپر!» به او بگویید «لطفا روی كاناپه بنشین و پاهای خود را روی زمین بگذار».
مراقب باشید كودك را با تنبیه‌هایی كه نمی‌توانید از عهده آن برآیید، تهدید نكنید؛ مثلا به او نگویید كه «دیگر اجازه نمی‌دهم تلویزیون تماشا كنی»؛ زیرا نمی‌توانید این تنبیه را برای مدت‌های طولانی انجام دهید، در نتیجه كودك نسبت به اعمال قدرت شما دچار تردید می‌شود و شما را باور نمی‌كند. بهتر است به او بگویید: «امروز نمی‌توانی برنامه مورد علاقه خود را تماشا كنی». حتما به آنچه كه می‌گویید عمل كنید تا كودك متوجه قدرت و قاطعیت شما بشود.
همچنین، تنبیه‌های طولانی‌مدت برای او در نظر نگیرید؛ مثلا نگویید: «تا یك ماه تو را به پارك نمی‌برم» این تنبیه انگیزه انجام كار خوب را در كودك از بین می‌برد.
و اما چند نكته در مورد تنبیه بدنی كودكان:
هیچ تنبیهی بدتر از تنبیه بدنی نیست، زیرا به كودكان یاد می‌دهد كه هر وقت از كسی عصبانی شدی می‌توانی او را بزنی!
تنبیه بدنی ممكن است به كودك آسیب بزند.
تنبیه بدنی نمی‌تواند رفتار بد كودك را مهار كند، بلكه فقط باعث می‌شود او از والدین خود بترسد و سعی كند به طور مخفیانه كار خود را انجام دهد.
در بعضی كودكان، تنبیه بدنی نتیجه كاملا عكس دارد؛ زیرا برخی كودكان كه به دنبال جلب توجه والدین خود هستند، تنبیه بدنی برای آنها نوعی پاداش به شمار می‌آید. در نظر چنین كودكی توجه كردن به او حتی اگر به قیمت تنبیه كردن باشد، بسیار بهتر از عدم توجه است!
