دکتر محمدرضا وفا و همکاران؛ متخصصین تغذیه
الف) غذاهای دارای مواد مغذی مناسب را انتخاب كنید:
شواهدی مبنی بر اینكه غذاهای خاصی باید با ترتیب مشخصی به كودك معرفی شوند، وجود ندارد. اما مهماست كه غذاهای جدید حاوی مواد مغذی موردنیاز كودك باشند. از شیرگیری میتواند یك دوران آسیبپذیری ازنظر تغذیهای باشد.
در حالیكه شیرمادر و شیرخشك طوری طراحی شدهاند كه یك تغذیه كامل را فراهم كنند، اضافهكردن مواد مختلف به رژیم غذایی، احتمال اینكه غذای جدید از نظر تغذیهای كامل نباشد را بهوجود میآورد.
پس از غلات، دومین غذای مهم برای تغذیه تكمیلی سبزیهای خالص و میوه ها هستند كه غنی از ویتامین و مواد معدنی هستند. مجددا، نیازی نیست آنها را بهترتیب خاصی وارد رژیم كنید، اما مطمئن شوید تعادل را رعایت كردهاید تا اینكه فقط میوه یا یكنوع سبزی را به كودك بخورانید.
اگر شما بهجای سبزیها مقدار زیادی میوه انتخاب كنید همچنین ممكن است شانس عادتدادن كودكتان با طعم ساده سبزی را از دست داده و بهجای آن ذائقه كودك را به غذاهای شیرین عادتدهید. سبزیهای با رنگهای تند مانند سبز موجود در بروكلی یا نارنجی تند هویج و سیبزمینی شیرین، همیشه انتخاب خوبی هستند چون غنی از ویتامینهایی نظیرC و Aهستند.
اضافه كردن جداگانه غذاهای جدید را ادامه دهید، در هربار یكی، تا آلرژی مربوط به هرغذا را به موقع تشخیص دهید.
گوشت نیز برای شروع غذایی عالی است، چون حاوی آهن و روی همچنین سایر ویتامینها و پروتئین است. برخی از والدین نسبت به گوشت با احتیاط عمل میكنند چون با دقت به پیامهای بهداشتی مبنی بر محدودكردن گوشت در رژیم غذایی خودشان توجه میكنند، برخی نیز به دلایل مذهبی یا اخلاقی گیاهخوار هستند در حالیكه
رژیم گیاهخواری میتواند بسیار سالم باشد، ما پزشكان اطفال، گیاهخواری در نوزادان و كودكان خردسال را تشویق نمیكنیم، چون گوشت یك سیستم حمل برای مواد مغذی مهم است. اگر نوزاد شما گوشت نمیخورد، غلات و سایر غذاهای مخصوص كودك را انتخاب كنید كه آهن و روی به آنها اضافه شده باشد، و از مركبات همراه با سبزیها استفاده كنید– ویتامین C به جذب آهن سبزی كمك می كند. هنگامیكه مطمئن نیستید، از پزشكتان بخواهید احتمال هرگونه كمبود در نوزاد را بررسی كرده و درصورت لزوم از مكمل آهن و روی به شكل قطره استفاده كنید.
سایر منابع خوب پروتئین، حبوبات پخته، خمیر سویا، تخم مرغ و كره بادام زمینی هستند، اما به جز حبوبات، سایر این مواد معمولا آلرژن هستند، بنابراین برای اولین بار با احتیاط مصرف كنید. ماست نیز بهصورت ساده یا مخلوط با میوهها اما نه بهصورت شیرین شده یك غذای غنی از پروتئین خوب برای شروع است. غذاهای غنی از مواد مغذی خاص را در جدول زیر ببینید.
چون شما به آهستگی در حال معرفی غذاهای جدید هستید، رژیم نوزاد در هفتههای اول نسبتا محدود خواهد بود.
اما پس از اینكه غلات، برخی سبزیها و میوهها و غذاهای غنی از پروتئین و سایر غلات را آغاز كردید، میتوانید از این مواد به صورت متعادل در هر روز استفاده كنید. شروع غذای جامد در نوزاد مانند تنظیم موسیقی است. از غلات به عنوان زمینه شروع میكنید، سبزی ومیوه را به عنوان ریتم بهآن اضافه كنید، پروتئین منبع ملودی است. سرانجام تمام این اجزا باید با یكدیگر همآهنگ بوده و یك هارمونی را بنوازند– این همان چیزی است كه ما به آن یك رژیم متعادل میگوییم.
ب) عادات خوب را زود شروع كنید:
در حالیكه شما تنها یك غذا را در هر چند روز یكبار میتوانید شروع كنید، هدف نهایی شما تنوع است، كه نه تنهاچاشنی زندگی است بلكه كلیدی برای سلامتی نیز هست. مطالعات جالبی برروی چگونگی توسعه طعمها برای غذاهای مختلف در كودكان انجام شده است و بسیاری ازآنها نشان میدهند كه عادات غذایی بسیار زود، و در دوسال اول زندگی ایجاد میشوند.
بله، نوزادان به شیرینی علاقه دارند، شاید به دلیل طعم شیرینی طبیعی موجود در شیر مادر باشد. اما با كمی تشویق اكثر نوزادان میتوانند پذیرش طعم بسیاری از انواع مواد غذایی را بیاموزند، و این تمایل به تجربه كردن یك ویژگی خوب شخصیتی برای پرورش به منظور ایجاد سلامت در آینده است. نوزاد را به عنوان یك شنونده مطیع درنظر بگیرید– این ممكن است تنها باری باشد كه شما احساس میكنید بر هرچه كه كودكتان میخورد كنترل كامل دارید.ازاین فرصت بهمنظور گذاشتن میوه و سبزی به عنوان بخش بزرگی از رژیم غذایی او و ایجاد حس ماجراجویی و علاقه به طعمهای جدید استفاده كنید.
بچهها از طریق همانندسازی با رفتار بزرگسالان میآموزند. اگر ازشیرگیری نوزاد شما به یك فرایند آشفته و ناامید كننده بدل شده، آرام و صبور باشید. سعی كنید غذا خوردن را لذتبخش كنید و از طریق ارائه دادن غذاهای جدید همراه با لبخند، نگرش مثبتی ایجاد كنید. بازی قدیمی هواپیما برای فرود آمدن پایین میآید ممكن است احمقانه بهنظر بیاید، اما این نوع از بازیها نه تنها باعث ورود قاشق پر از غذا میشود بلكه یك پیام مهم را نیز بههمراه دارد. اگر غذا خوردن به صورت یك وظیفه خسته كننده برای هردوی شما در بیاید، كودك شما ممكن است با احساسی منفی با غذا روبرو شود.
در حالیكه شما تنها یك غذا را در هر چند روز یكبار میتوانید شروع كنید، هدف نهایی شما تنوع است، كه نه تنهاچاشنی زندگی است بلكه كلیدی برای سلامتی نیز هست. مطالعات جالبی برروی چگونگی توسعه طعمها برای غذاهای مختلف در كودكان انجام شده است و بسیاری ازآنها نشان میدهند كه عادات غذایی بسیار زود، و در دوسال اول زندگی ایجاد میشوند.
بله، نوزادان به شیرینی علاقه دارند، شاید به دلیل طعم شیرینی طبیعی موجود در شیر مادر باشد. اما با كمی تشویق اكثر نوزادان میتوانند پذیرش طعم بسیاری از انواع مواد غذایی را بیاموزند، و این تمایل به تجربه كردن یك ویژگی خوب شخصیتی برای پرورش به منظور ایجاد سلامت در آینده است. نوزاد را به عنوان یك شنونده مطیع درنظر بگیرید– این ممكن است تنها باری باشد كه شما احساس میكنید بر هرچه كه كودكتان میخورد كنترل كامل دارید.ازاین فرصت بهمنظور گذاشتن میوه و سبزی به عنوان بخش بزرگی از رژیم غذایی او و ایجاد حس ماجراجویی و علاقه به طعمهای جدید استفاده كنید.
بچهها از طریق همانندسازی با رفتار بزرگسالان میآموزند. اگر ازشیرگیری نوزاد شما به یك فرایند آشفته و ناامید كننده بدل شده، آرام و صبور باشید. سعی كنید غذا خوردن را لذتبخش كنید و از طریق ارائه دادن غذاهای جدید همراه با لبخند، نگرش مثبتی ایجاد كنید. بازی قدیمی هواپیما برای فرود آمدن پایین میآید ممكن است احمقانه بهنظر بیاید، اما این نوع از بازیها نه تنها باعث ورود قاشق پر از غذا میشود بلكه یك پیام مهم را نیز بههمراه دارد. اگر غذا خوردن به صورت یك وظیفه خسته كننده برای هردوی شما در بیاید، كودك شما ممكن است با احساسی منفی با غذا روبرو شود.
جدول1- منابع غذایی مواد مغذی مهم در دوران از شیرگیری
ج) نوزادان بزرگسالان كوچك نیستند
در اواخر دهه 1970، من و همكارانم در بیمارستان اطفال بوستون شروع به دیدن نوزادانی كردیم كه به اسهال شدید بدون علت عفونی مبتلا بودند. با چند پرسش، فهمیدیم كه این والدین– كه بسیار بهداشتی عمل میكردند- نوزادانشان را با رژیم كمچربی تغذیه میكردند، با این اعتقاد كه هرچه برای بزرگسالان مفید است برای نوزادان نیز مفید است.
این به رژیمی منجر شده بود كه مقدار زیادی كربوهیدرات داشت وچربی و پروتئین آن بهطور خطرناكی پائین بود. چربی تنها یك ماده كه شكم و رانهای ما را میپوشاند نیست، بلكه حاوی اسیدهای چرب اساسی است كه برای حیات ما بهخصوص برای نوزادان در حال رشد ضروری هستند.
همچنین در بین آنها كسانی بودند كه به اشتباه برای تغذیه نوزاد از شیر سویا، نوشیدنیهای رژیمی، رژیمهای گیاهی با پروتئین كم، داروهای گیاهی، و سایر غذاهای مد روز بزرگسالان، در برخی موارد با پیامدهای خطرناك استفاده میكردند.
بنابراین هنگامی كه من درباره شروع زود هنگام عادات غذایی خوب صحبت میكنم منظور تغذیه خردسالان با آخرین مد بهداشتی بزرگسالان نیست. غذای نوزاد نباید طوری تهیه شود كه مناسب ذائقه بزرگسالان باشد. درگذشته، كمپانیها، غذاهایی برای نوزادان میساختند كه معمولا با اضافهكردن شیرینكنندهها یا طعمدهندهها برای مادران جذاب باشد. این روزها، بیشتر غذاهای كودكان ساده و بی مزه، بدون افزودنی است كه برای تغذیه نوزاد هم خیلی بهتر است. ممكن است برای شما جالب بهنظر نرسد، اما نوزادان هنوز وسواس ما در چشیدن مزههای مختلف را ندارند و نیازی به افزودن طعمدهندهها و افزودنیها به غذای آنان نیست. در واقع، این فرصت مناسبی است برای اینكه نوزادتان را به خوردن غذاها با طعم طبیعی خودشان بدون اضافه كردن تمام چربی، نمك و شكری كه ما اغلب به آن مشتاقیم، عادت دهید.
چه خودتان غذا را درست كنید چه از غذاهای آماده مخصوص كودك استفاده كنید، به جای غذاهایی كه برای شما تهیه شدهاند انواع ساده و بدون هیچگونه افزودنی یا طعمدهنده را انتخاب كنید. و تمایل طبیعی كودك به شیرینی را بهجای اضافه كردن شكر، با میوهها ارضا كنید.
د) آبمیوه در حد تعادل
بسیاری از والدین دوست دارند نوزادان را با آبمیوه تغذیه كنند، فقط برای اینكه آنها رادر طول روز مشغول نگهدارند یا اینكه قبل از خواب چیزی برای مكیدن به آنها بدهند. با اینحال، حتی آبمیوههای صددرصد طبیعی هم حاوی مقدار قابل توجهی شكر هستند كه میتوانند موجب پوسیدگی و فساد دندان شوند– كه به آن سندرم پوسیدگی دندان در نوزاد میگویند. نوشیدن مقدار زیادی آبمیوه میتواند بار كربوهیدرات رژیم را بالا ببرد و درنتیجه به اسهال منجر شود. آبمیوه درواقع یك غذای مایع، مثل شیرخشك است
و والدین نباید آن را به عنوان جایگزینی برای آب در نظر بگیرند. نوزادان باید آبمیوه را درحد تعادل دریافت كنند و یا اصلا مصرف نكنند. درواقع، نوزادانیكه شیرمادر یا شیرخشك میخورند به مایع اضافی، حتی آب، حتی اگر در مناطق گرم و خشك زندگی كنند هم نیاز ندارند. در حالیكه آبمیوه صددرصد خالص مزیت فراهم كردن ویتامینC را دارد، بهتر است نوزادان این ویتامین و سایر ویتامینها را از میوه كامل بدست آورند.
برای ششماه اول از آبمیوه استفاده نكنید و در ششماه دوم نیز از 120 تا 180 گرم آبمیوه یا كمتر استفاده كنید. از آبمیوه مخصوص نوزادان یا آبمیوه خالص استفاده كنید– بدون شكر – آبمیوههای غنیشده– و به جای شیشه از فنجان استفاده كنید.
آیاخود من باید غذای كودكم راتهیه كنم؟
همه ما در باره اینكه خوردن زیاد غذاهای فرایندشده میتوانند برای سلامت ما پرهزینه باشند شنیدهایم. بسیاری از بزرگسالان آگاه به مسائل بهداشتی اینروزها در جستجوی غذاهای كامل طبیعی و حذف چربیهای ترانس، نمك و شكر موجود در غذاهای آماده هستند. وقتی این افراد بچهدار میشوند، طبیعتا تصور میكنند كه تغذیه بهتر یعنی اینكه غذای نوزادشان را خودشان تهیه كنند– درست است؟
خب، برای نوزادان به این سادگی نیست. غلات مخصوص نوزادان، و برخی دیگر از غذاهای آماده كودك، حاوی مواد مغذی از قبیل آهن و روی هستند كه ما میدانیم در رژیمغذایی نوزاد مقدار آنها میتواند كم باشد. این افزودنیها واقعا مفیدند و میتوانند زحمت ما برای تامین تمام ویتامینها و مواد معدنی مورد نیاز كودك توسط غذاهای دیگر را كم كنند. و بهترین نوع غذای كودك بدون اضافهكردن نمك و شكر كه معمولا در غذاهای بستهبندی شده موجودند، تهیه میشوند.
باید از غذاهایی كه مخصوص كودكان هستند استفاده كنید، كه معمولا از برنج و جو تهیه شدهاند و با آهن و روی غنی شدهاند. با اینحال، غذاهای كودك میتوانند گران باشند و برخی والدین دوست دارند خودشان غذای نوزادشان را تهیه كنند.
اگر شما تصمیم گرفتید غذای كودكتان را خودتان تهیه كنید، بهتراست از دكتر درباره دادن مكمل آهن و روی به نوزادتان، به شكل قطره، برای جایگزینی آن مقداری كه غذاهای آماده تامین میكنند، سوال كنید. بهیاد داشته باشید كه غذای نوزاد همان غذای بزرگسالان ریخته شده در مخلوطكن نیست.
والدینی كه تصمیم میگیرند خودشان غذای كودكشان را آماده كنند میتوانند به دادن یك غذای پركربوهیدرات كه تهیه آن آسانتر است، تمایل یابند. این غذاها حاوی مقدار زیادی از مواد افزودنی است كه در غذای بزرگسالان یافت میشوند.
اگر شما خودتان غذایتان را تهیه میكنید، با كمی زمان و كار اضافی میتوانید غذایی جداگانه برای نوزادتان تهیه كنید. به قانون یك غذای جدید در هرزمان پایبند بمانید، و بهجای كربوهیدرات برروی پروتئین، میوه وسبزی تاكید كنید. میوه و سبزی تازه یا منجمد بهتر از انواع كنسرو شده هستند كه اغلب دارای نمك و شكر اضافی هستند.
همه ما در باره اینكه خوردن زیاد غذاهای فرایندشده میتوانند برای سلامت ما پرهزینه باشند شنیدهایم. بسیاری از بزرگسالان آگاه به مسائل بهداشتی اینروزها در جستجوی غذاهای كامل طبیعی و حذف چربیهای ترانس، نمك و شكر موجود در غذاهای آماده هستند. وقتی این افراد بچهدار میشوند، طبیعتا تصور میكنند كه تغذیه بهتر یعنی اینكه غذای نوزادشان را خودشان تهیه كنند– درست است؟
خب، برای نوزادان به این سادگی نیست. غلات مخصوص نوزادان، و برخی دیگر از غذاهای آماده كودك، حاوی مواد مغذی از قبیل آهن و روی هستند كه ما میدانیم در رژیمغذایی نوزاد مقدار آنها میتواند كم باشد. این افزودنیها واقعا مفیدند و میتوانند زحمت ما برای تامین تمام ویتامینها و مواد معدنی مورد نیاز كودك توسط غذاهای دیگر را كم كنند. و بهترین نوع غذای كودك بدون اضافهكردن نمك و شكر كه معمولا در غذاهای بستهبندی شده موجودند، تهیه میشوند.
باید از غذاهایی كه مخصوص كودكان هستند استفاده كنید، كه معمولا از برنج و جو تهیه شدهاند و با آهن و روی غنی شدهاند. با اینحال، غذاهای كودك میتوانند گران باشند و برخی والدین دوست دارند خودشان غذای نوزادشان را تهیه كنند.
اگر شما تصمیم گرفتید غذای كودكتان را خودتان تهیه كنید، بهتراست از دكتر درباره دادن مكمل آهن و روی به نوزادتان، به شكل قطره، برای جایگزینی آن مقداری كه غذاهای آماده تامین میكنند، سوال كنید. بهیاد داشته باشید كه غذای نوزاد همان غذای بزرگسالان ریخته شده در مخلوطكن نیست.
والدینی كه تصمیم میگیرند خودشان غذای كودكشان را آماده كنند میتوانند به دادن یك غذای پركربوهیدرات كه تهیه آن آسانتر است، تمایل یابند. این غذاها حاوی مقدار زیادی از مواد افزودنی است كه در غذای بزرگسالان یافت میشوند.
اگر شما خودتان غذایتان را تهیه میكنید، با كمی زمان و كار اضافی میتوانید غذایی جداگانه برای نوزادتان تهیه كنید. به قانون یك غذای جدید در هرزمان پایبند بمانید، و بهجای كربوهیدرات برروی پروتئین، میوه وسبزی تاكید كنید. میوه و سبزی تازه یا منجمد بهتر از انواع كنسرو شده هستند كه اغلب دارای نمك و شكر اضافی هستند.
همه ما در باره اینكه خوردن زیاد غذاهای فرایندشده میتوانند برای سلامت ما پرهزینه باشند شنیدهایم. بسیاری از بزرگسالان آگاه به مسائل بهداشتی اینروزها در جستجوی غذاهای كامل طبیعی و حذف چربیهای ترانس، نمك و شكر موجود در غذاهای آماده هستند. وقتی این افراد بچهدار میشوند، طبیعتا تصور میكنند كه تغذیه بهتر یعنی اینكه غذای نوزادشان را خودشان تهیه كنند– درست است؟
خب، برای نوزادان به این سادگی نیست. غلات مخصوص نوزادان، و برخی دیگر از غذاهای آماده كودك، حاوی مواد مغذی از قبیل آهن و روی هستند كه ما میدانیم در رژیمغذایی نوزاد مقدار آنها میتواند كم باشد. این افزودنیها واقعا مفیدند و میتوانند زحمت ما برای تامین تمام ویتامینها و مواد معدنی مورد نیاز كودك توسط غذاهای دیگر را كم كنند. و بهترین نوع غذای كودك بدون اضافهكردن نمك و شكر كه معمولا در غذاهای بستهبندی شده موجودند، تهیه میشوند.
باید از غذاهایی كه مخصوص كودكان هستند استفاده كنید، كه معمولا از برنج و جو تهیه شدهاند و با آهن و روی غنی شدهاند. با اینحال، غذاهای كودك میتوانند گران باشند و برخی والدین دوست دارند خودشان غذای نوزادشان را تهیه كنند.
اگر شما تصمیم گرفتید غذای كودكتان را خودتان تهیه كنید، بهتراست از دكتر درباره دادن مكمل آهن و روی به نوزادتان، به شكل قطره، برای جایگزینی آن مقداری كه غذاهای آماده تامین میكنند، سوال كنید. بهیاد داشته باشید كه غذای نوزاد همان غذای بزرگسالان ریخته شده در مخلوطكن نیست.
والدینی كه تصمیم میگیرند خودشان غذای كودكشان را آماده كنند میتوانند به دادن یك غذای پركربوهیدرات كه تهیه آن آسانتر است، تمایل یابند. این غذاها حاوی مقدار زیادی از مواد افزودنی است كه در غذای بزرگسالان یافت میشوند.
اگر شما خودتان غذایتان را تهیه میكنید، با كمی زمان و كار اضافی میتوانید غذایی جداگانه برای نوزادتان تهیه كنید. به قانون یك غذای جدید در هرزمان پایبند بمانید، و بهجای كربوهیدرات برروی پروتئین، میوه وسبزی تاكید كنید. میوه و سبزی تازه یا منجمد بهتر از انواع كنسرو شده هستند كه اغلب دارای نمك و شكر اضافی هستند.
ه) لبنیات در تغذیه تکمیلی
من دوره كارآموزی پزشكیام را زمانی شروع كردم كه بسیاری از مادران هنوز كودكان خود را با شیرگاو به عنوان یك شیرخشك خانگی تغذیه میكردند. ما اغلب نوزادانی را میدیدیم كه با كمخونی شدید ناشی از خوردن شیرگاو به بیمارستان آورده میشدند، چون شیرگاو میتواند باعث تحریك سطح داخلی معده نوزاد و خونریزیهای خفیف شود و همچنین با جذب آهن از سایر غذاها نیز تداخل میكند. هضم لاكتوز شیر ممكن است مشكل باشد، و همچنین شیر حاوی مقدار زیادی پروتئین است كه میتواند باعث صدمه به كلیههای نوزاد درحال رشد شود. در حالحاضر، شیرخشكهای ساخته شده از شیرگاو، آنچنان تعدیل میشوند كه از اكثر اثرات مخرب آن بر سیستم گوارشی نوزاد پیشگیری میشود.
نوزادان در طی سال اول زندگی هرگز نباید با شیرگاو تغذیه شوند. جایگزین بهتر شیر، ماست ساده شیریننشده است. باكتریهای زنده موجود در ماست به سیستم گوارشی با كمك به هضم لاكتوز، آن را قابل هضمتر ازشیر میكنند.
و چون ماست مانند شیر مایع نیست نوزادان در هر وعده مقدار كمتری از آن را میخورند. همینطور در مورد سایر محصولات لبنی مانند پنیر ملایم نیز این نكته صدق میكند، دادن پنیر در دوره از شیرگیری به نوزاد كار خوبیاست، چون در هروعده مقدار كمی از آن خورده میشود و مانند آنچه با خوردن شیر اتفاق میافتد، سبب مصرف اضافه لاكتوز و پروتئین نمیشود.
-تغذیه در اولین سال تولد
در اولین سالگرد تولد، اكثر بچهها یك رژیم مخلوط با انواع مواد غذایی مصرف میكنند. همانطوركه در جدول
آمدهاست، تغذیه تكمیلی دراین زمان باید از نسبت تقریبا مساوی از سبزیها، میوهها، غلات و دانهها و منابع پروتئینی تشكیلشده باشد. نگهداری رشد طبیعی درطی اولین سال تولد برای سلامت فعلی و آینده نوزاد حیاتی است. درحالیكه توصیههای عمومی درباره مقدار هر وعده و دفعات تغذیه وجود دارد، نیازها بهطور قابل ملاحظهای در بین افراد متفاوت است.
تقاضای نوزادتان برای غذای بیشتر یا كمتر را دنبال كنید و همچنین كارترشد او را برای تصمیمگیری درمورد مقدار غذایی كه به او میدهید درنظر بگیرید. سال آینده انتقال از غذای مخصوص كودكان به یك رژیم غذایی جامد كامل خواهد بود.