دکتر بهروز باریک بین متخصص پوست، مو و زیبایی
اگر دقت کنیم متوجه می‌شویم امروزه دیگر کمتر کسی است که از پوشک‌های جدید که شامل پوشکی آماده دارای بند برای چسباندن و ثابت کردن پوشک به بدن شیرخوار و همچنین یک ماده جاذب قوی برای جذب رطوبت در داخل پوشش پوشک است، استفاده نکند؛ از انواع و مارک‌های خارجی گرفته تا انواع مختلف ایرانی که البته اختلاف قیمت آنها انصافا قابل توجه است. دیگر کمتر کسی از کهنه و لاستیکی که قبل از این برای پوشک کردن بچه‌ها از آن استفاده می‌شد، بهره می‌برد. در اینجا سعی می‌کنیم به زبان ساده درباره خرید پوشک کودک راهنمایی‌های لازم را ارائه دهیم.
مزیت کهنه لاستیکی قدیمی
این نوع پوشک‌ها معایبی داشت و البته خالی از لطف نیز نبود. حسن آن این بود که کمتر کسی به مواد متشکله آن، یعنی یک پوشش پلاستیکی و یک کهنه نخی خالص آلرژی داشت. مادر کهنه را در ناحیه مورد نظر قرار می‌داد و سپس بندهای پلاستیکی پوشش خارجی پوشک را دور کمر کودک گره می‌زد. عوارض پوستی در این نوع پوشک‌های قدیمی‌تر که هنوز هم در بسیاری از روستاها و شهرستان‌های کوچک همچنان مورد استفاده است، بستگی به میزان تعویض پوشک دارد. اگر مادر کودک را زود به زود تعویض کند، معمولا مشکل خاصی مثل سوختگی پوست با ادرار یا مدفوع پیش نمی‌آید؛ اما اگر به هر دلیلی پوشک دیر تعویض شود، از آنجا که قابلیت جذب کهنه‌های نخی به مراتب کمتر از مواد جاذب قوی امروزی است، شرایط برای سوختگی پوست توسط مواد موجود در ادرار یا مدفوع و نیز ایجاد بیماری توسط قارچ‌ها مساعد می‌شود. گاهی تغذیه شیرخوار نیز در ایجاد درماتیت (التهاب پوستی) ناشی از پوشک اهمیت پیدا می‌کند و مادر باید به این مساله آگاه باشد. اگر شیرخوار دچار اسهال باشد نیز خطر این عارضه افزایش پیدا کرده و پوشک شیرخوار در این شرایط باید خیلی زود به زود تعویض شود.
تعویض پوشک؛ هر ۳ ساعت یکبار
خیس ماندن پوشک چه در پوشک‌های قدیمی و چه در پوشک‌های با قدرت جذب بالای جدید عامل مهمی در ایجاد عوارض پوستی به خصوص درماتیت ناشی از پوشک است و مادران، به خصوص آنها که همچنان از کهنه و لاستیکی‌های قدیمی استفاده می‌کنند باید عادت کنند هر ۲ تا ۳ ساعت پوشک بچه را تعویض کرده و به خصوص در طول شب یک بار پوشك کودک را عوض کنند. خیس ماندن کودک در طول شب نیز عامل مهمی در ایجاد التهاب و سوختگی پوست است. حتی داروهایی که احیانا شیرخوار به هر دلیلی مصرف می‌کند و تغییرات pH مدفوع نیز در رخداد این التهابات اهمیت دارد. توصیه ما به تمام مادران این است که هر شب قبل از خواب یک بار و در طول شب نیز یک بار دیگر پوشک شیرخواررا تعویض کنند.
حساسیت به پوشک
علائم التهابات و بیماری‌های پوستی ناحیه پوشک متفاوت است؛ ولی در تمام آنها قرمزی پوست و گاهی پوسته‌ریزی وجود دارد. گاهی ضایعات خارش دار است و شیرخوار ناآرام می‌شود. به عنوان نمونه زمانی که شیرخوار به جنس پوشش خارجی پوشک حساسیت دارد، در تمام نواحی در تماس با پوست دچار التهاب و قرمزی پوست همراه با تورم و خارش شدید می‌شود که باعث ناآرامی کودک می‌گردد؛ ولی گاهی قرمزی و پوسته ریزی بدون هیچ گونه خارشی وجود دارد. به عنوان نمونه در درماتیت سبوره شیرخواران این حالت وجود دارد.
حساسیت به پودرهای شستشو
در مورد کهنه‌های پارچه‌ای نخی که در روش قدیمی پوشک کردن استفاده می‌شود، نکته‌ای که باید به آن توجه کرد، نحوه شست وشوی آنهاست. به این ترتیب که اگر این پارچه‌ها با پودرهای لباسشویی شسته شده و خوب آبکشی نشود، ممکن است، پوست نسبت به این مواد شوینده شیمیایی واکنش دهد و باعث التهابات پوستی می‌گردد. پس آبکشی صحیح این کهنه‌ها بسیار مهم است و باید تمام مواد شوینده و پاک‌کننده‌ها شسته شوند و پوست با یک پارچه کاملا نخی عاری از مواد شیمیایی تماس داشته باشد.
حساسیت به پوشک‌های جدید
خوشبختانه در پوشک‌های آماده امروزی دیگر این مشکل یعنی حساسیت به مواد شوینده خوب پاک نشده از روی پارچه‌های کهنه وجود ندارد، اما همچنان خطر حساسیت برقرار است. به این معنا که داخل لایه‌های این پوشک مواد جاذب پودری یا ژل‌های جاذب قوی وجود دارد که قابلیت بالایی برای جذب رطوبت دارند. گاهی پوست شیرخوار نسبت به این موادشیمیایی و یا نسبت به پوشش خارجی این پوشک‌های آماده حساسیت دارد. هرگاه متوجه شدید که پوست کمر کودک در ناحیه‌ای که با رطوبت ادرار هیچ تماسی ندارد نیز در محل تماس با پوشش خارجی بندهای جانبی پوشک دچار التهاب و قرمزی شده است، احتمالاً به جنس خارجی پوشک حساسیت دارد و تعویض نوع پوشک گاهی می‌تواند چاره ساز باشد. در این شرایط توصیه می‌شود مادر از همان کهنه و لاستیکی قدیمی‌ترها استفاده کند تا مشكل حساسیت به جنس پوشک کاهش یابد.
مزیت پوشک‌های یکبار مصرف
در حقیقت می‌توان گفت یكی از مزایای پوشک‌های جدید که در بسته‌های چند ۱۰ تایی به فروش می‌رسند، راحتی استفاده است؛ زیرا دیگر نیازی به شست وشوی کهنه وجود ندارد و هر پوشک برای یک بار است. ثانیا جذب بالای رطوبت این پوشک‌ها باعث می‌شود که نیاز به تعویض آنها کاهش یابد و قابلیت خشک نگه داشتن محیط پوشک شده را تا چند ساعت دارند. در حقیقت از زمان بکارگیری این نوع پوشک‌ها میزان ایجاد درماتیت ناشی از پوشک به دلیل جذب بالای رطوبت توسط مواد جاذب رطوبت قوی کاهش یافته است.
سوختگی پا در اثر پوشک
در مورد شیرخوارانی که دچار بثورات قرمز رنگ در ناحیه تناسلی شده‌اند، توصیه می‌شود که هم به متخصص اطفال مراجعه داشته باشند تا اگر مسائلی زمینه ساز مانند اسهال وجود دارد، تحت درمان قرار گیرد و هم از متخصصان پوست جهت تشخیص نوع و علت دقیق ضایعه پوستی کمک بگیرند؛ زیرا بیماری‌های مختلفی می‌توانند این ناحیه را درگیر کنند که شباهت بسیار زیادی از نظر ظاهری دارند. گاهی بیماری‌های مهمی مانند هیستیوسیتوز سلولی لانگرهانس خود را به صورت بثورات قرمزرنگی در ناحیه پوشک نمایان می‌کند یا کمبود روی به صورت درگیری پوست اطراف دهان و ناحیه تناسلی تظاهر می‌یابد که با یک درمان ساده، یعنی مصرف سولفات روی برطرف می‌شود. اگر پوست ناحیه چین کشاله ران نیز قرمز و ملتهب شده باشد، احتمال ایجاد قارچ یا کاندیدیازیس وجود دارد. گاهی ممکن است جوش‌های سرسفیدی در پوست پایین شکم نیز علاوه بر ناحیه تناسلی دیده شود. در این شرایط مصرف داروهای ضدقارچ موضعی ضروری است. اگر پوست ناحیه تناسلی درگیر و ملتهب باشد و عمق چین‌ها درگیر نباشد، باید شک به درماتیت پوشک کرد که به دلیل تحریک ناشی از مواد موجود در ادرار و مدفوع و مواد حاصل از باکتری‌ها در این محیط بسته است. در این شرایط زود به زود عوض کردن پوشک و استفاده از کرم‌های پوشاننده مانند زینک اکسید مفید است. احتمال حساسیت به موادشیمیایی موجود در پوشک‌های جدید (مواد جاذب) و نیز پوشش خارجی این پوشک‌ها را که مستقیما در تماس با پوست قرار می‌گیرند نیز باید مدنظر قرار داد و در هر مورد درمان مقتضی را به کار بست. در تمام این موارد متخصصان پوست و مو می‌توانند نوع بثورات در این ناحیه حساس را تشخیص دهند و به درمان صحیح آن بپردازند. والدین باید از مصرف سرخود داروهای ضدالتهابی مانند بتامتازون در فضای بسته پوشک جدا خودداری کنند.
