دكتر مهناز صلحی
رفتارهای نوزاد در طول روزهای اول زندگی تغییرپذیری زیادی دارد. این امر نه تنها به بلوغ و شرایط جسمی بچه بلكه به وضع هوشیاری یا خواب آلودگی، گرسنگی یا محل او هم بستگی دارد. مادر نوزاد باید مورد حمایت‌های ویژه‌ای قرار گیرد و برای برقراری شیردهی كودك به او كمك شود.
آزمایش نوزاد تازه بدنیا آمده باید با بحث و گفت‌وگو با والدین درباره هرگونه نگرانی كه درباره رفتار طبیعی نوزاد دارند، همراه باشد. همچنین باید درباره یافته‌های به دست آمده به شیوه‌ای كه برای والدین قابل درك است با آنها گفت‌وگو شود. مطالبی كه در ادامه شرح داده می‌شود به درك طیف رفتاری مورد انتظار از نوزاد تازه به دنیا آمده كمك خواهد كرد.
وضع خواب و بیداری كامل
معمولاً نخستین روزهای زندگی نوزاد‌تركیبی از دوره‌های طولانی خواب است كه با دوره‌های كوتاهی قطع می‌شود و در آن دوره‌ها كودك بیدار است. مدت بیداری بتدریج بیشتر می‌شود و شامل دوره‌های ناراحتی، گریه و آرامش است. واكنش كودك به وضع خواب و بیدرای او بستگی دارد.
از همان روزهای اول زندگی، كودك از طریق تغییر وضع بیداری با والدینش فعل و انفعال برقرار می‌كند. هرگونه آزمایشی درباره نوزاد تازه بدنیا آمده باید در وضع بیداری كامل انجام شود یعنی زمانی كه طفل آرام است همراه با چشم‌های باز و حركت‌های نامنظم بازوها و پاها یا بدون این حركت‌ها.
شنوایی و بینایی
نوزادان در موقع تولد به نور و صدا حساس هستند. پاسخ‌های بینایی در بدو تولد متفاوت است. در همان بدو تولد یا در ظرف چند روز بعد، نوزادان چشم‌های شان را به سوی منبع نور بزرگ و منتشر شده برمی‌گردانند و چشم‌های شان را به سوی نور روشن ناگهانی، نزدیك می‌كنند.
اطفال تا سن سه ماهگی تطابق چشمی ندارند و موضوع یا صورت باید در فاصله سی سانتی‌متری آورده شود تا ایجاد علاقه كند و ثبات یابد. به طور معمول اطفال می‌توانند چشم‌هایشان را به دنبال صورتی كه به آهستگی در ربع دایره حركت می‌كند بچرخاند. واكنش استارتل (از جا پریدن) نسبت به صداهای بلند رخ می‌دهد. ممكن است چشم‌های كودك به سوی منبع صدای مداوم و نزدیك همانند آوای «آ آ» یا صدای زنگ بچرخد. سكوت زودگذر كودك نسبت به اصوات مداوم ضعیف هم دیده می‌شود.
وضع بدن و حركات بزرگ
در هنگام تولد، بازوها و پاهای بچه به وضوح سفت است و تنه و گردن نرم و سست است. وقتی كودك در وضع آویزان شكمی قرار گیرد، سر پایین‌تر از سطح بدن قرار می‌گیرد و بازوها و پاها تا حدی خم نگه داشته می‌شود. وقتی نوزاد را به طرف خود بكشیم تا بنشیند عقب ماندن آشكار سر وجود دارد.
وقتی نوزاد در وضع نشسته نگه داشته شود پشت او خمیده می‌شود و سر به طرف جلو می‌افتد. وقتی نوزاد روی شكم (دمر) قرار گیرد سر او به سرعت به اطراف می‌چرخد. كفل‌های نوزاد به طرف بالا برآمده می‌شود با زانوهایی كه در زیر شكم جمع شده است. بازوها نزدیك قفسه سینه هستند همراه با آرنج‌هایی كه به طور كامل خم شده‌اند.
در هنگام خواباندن نوزاد به پشت (حالت طاق باز) بازوها و پاها در حالت نیمه خم نگه داشته می‌شود و وضع بدن متقارن است. نوزادانی كه زودتر از موعد بدنیا می‌آیند به طور معمول پاهایشان را كشیده و دراز نگه می‌دارند.
واكنش‌های اولیه
این پاسخ‌ها یا واكنش‌ها نشان دهنده تكامل عصبی نوزاد هستند و از هفته سی و دوم حاملگی وجود دارند. برخی از واكنش‌ها ممكن است به برقراری تقارن حركت كمك كند، اما بقیه آنها از نظر آزمایش كودك تازه بدنیا آمده‌ای كه به موقع بدنیا آمده است، ارزش محدودی دارد.
واكنش «مورو» در بین واكنش‌های نوزادان شناخته‌ترین آنهاست. این واكنش می‌تواند به چند طریق ایجاد شود. در روش معمول در حالی كه آزمایشگر نوزاد را روی دست نگه داشته است، دست خود را به طور ناگهانی و كم (به اندازه 2/5 سانتی متر) رها می‌كند. پاسخ نوزاد شامل دور شدن متقارن و وسیع بازوها و بازكردن دست‌هاست. در عرض چند لحظه بازوها دوباره به طرف یكدیگر می‌آید و حالت درآغوش گرفتن به خود می‌گیرد. این واكنش به سرعت ناپدید می‌شود و به طور طبیعی بعد از شش ماهگی وجود ندارد.
رفلکس مورو
در طول هفته‌های اول زندگی اگر پاهای نوزاد روی یك سطح محكم و استوار قرار گیرد، رفلكس ایستادن و رفلكس راه رفتن، آشكار می‌شود. واكنش غریدن و مكیدن در موقع شیرخوردن آشكار می‌شود. واكنش چنگ زدن متقارن و قوی كف دست‌ها هم وجود دارد (اگر انگشت دست خود را كف دست او بگذارید، آن را محكم می‌گیرد) اما این واكنش در چهار تا پنج ماه بعد به سرعت ناپدید می‌شود.
فعل و انفعال اجتماعی و شكل وابستگی‌ها
در ظرف چند روز پس از تولد، اطفال با كسانی كه از آنها مراقبت می‌كنند نوعی فعل و انفعال از طریق تماس چشمی، اشارات خود به خودی یا تقلیدی صورت و نوسان وضع خواب و بیداریشان برقرار می‌كنند. فعل و انفعالات و دیگر نشانه‌های دقیق فردی كه توسط بچه‌ها نشان داده می‌شود پیوندهای عاطفی بین كودك و كسی كه از او مراقبت می‌كند را مستحكم می‌كند.
