به قلم : دکتر احمدرضا رفعتی ؛ فوق‌تخصص ارولوژی و لاپاراسکوپی پیشرفته
تحریریه زندگی آنلاین : هماچوری، مشاهده خون در ادرار است که در اغلب موارد بی‌خطر می‌باشد، ولی در مواردی هم نشان‌دهنده یک اختلال جدی است. این خون می‌تواند با چشم مشاهده شود یا اینکه زیر میکروسکوپ قابل رویت باشد. در هر دو حالت علت آن است که اهمیت دارد. این خون می‌تواند از کلیه (محل تولید ادرار) یا هر جای دیگری از دستگاه ادراری بیاید. مجاری ادراری شامل حالب‌ها (لوله‌هایی از کلیه‌ها به مثانه)، مثانه (محل ذخیره ادرار) و مجرای ادرار (لوله‌ای از مثانه به سمت بیرون از بدن) می‌باشد. مشاهده خون در ادرار می‌تواند صحنه وحشتناکی باشد، ولی هماچوری چندان هم تهدید‌کننده نیست، مخصوصا در کودکان.
بیشتربخوانید:
اختلال در عملکرد مثانه و کنترل ادرار در کودکان
انواع هماچوری
هماچوری دو نوع اصلی دارد:
هماچوری آشکار
نوعی که در آن خون با چشم غیر مسلح در ادرار دیده می‌شود. به این ترتیب که ادرار صورتی، قرمز یا به رنگ چای در می‌آید. اگر این علائم را در ادرار فرزندتان مشاهده نمودید، به پزشک مراجعه کنید.
هماچوری میکروسکوپی
نوعی که در آن رنگ ادرار طبیعی است، اما تعداد گلبول‌های قرمز خون زیاد شده است. تشخیص آن از طریق آزمایش ادرار در آزمایشگاه انجام می‌شود. با میکروسکوپ ادرار را مورد بررسی قرار می‌دهند و وجود یا عدم وجود خون در آن را بررسی می‌کنند.
علل اصلی هماچوری
برخی از شایع‌ترین علل هماچوری:
عوامل ژنتیکی
ممکن است هماچوری خوش‌خیم خانوادگی در افراد یک خانواده بروز کند و مشکل طولانی‌مدت کلیوی ایجاد نکند.
عفونت‌های کلیه یا مثانه (که مجاری ادراری نیز نامیده می‌شود).
سنگ کلیه
التهاب مجرای ادرار (ناحیه‌ای که ادرار از بدن خارج می‌شود).
ضربه (پس از افتادن مثلا از دوچرخه که منجر به کبودی و آسیب‌دیدگی می‌شود).
ورزش‌های شدید و غیر استاندارد.
بیماری‌های کلیوی
بیماری سلول‌های داسی شکل
تومورهای کلیوی در کودکان کمتر شایع است و اغلب در بزرگسالان مشاهده می‌شود.
علل دیگر مربوط به وجود خون در ادرار نیستند. مواد قرمزی در ادرار وجود دارند که ناشی از وجود خون در آن نیستند، مثلا کودک در چند روز اخیر چغندر و غذاهای رنگی و یا حتی برخی از داروها را زیاد مصرف نموده است. در چنین شرایطی رنگ ادرار تغییر می‌کند. یا ممکن است ادرار غلیظ باشد و رنگ آن تیره شود. گاهی نیز به دلیل وجود هموگلوبین یا میوگلوبین ناشی از تجزیه بیش از حد گلبول‌های قرمز خون یا ماهیچه‌ها، ادرار قرمز به نظر می‌رسد.
بیشتربخوانید:
ادرار کردن نرمال در کودکان
علائم مربوط به هماچوری
همان‌طور که پیشتر گفته شده، هماچوری ممکن است علامت و نشانه‌ای نداشته باشد و فقط با آزمایش تشخیص داده شود، ولی به طور کلی عفونت، بیماری‌های کلیوی و برخی از نشانه‌ها می‌توانند از علائم اصلی آن محسوب شوند:
عفونت مثانه
نوزادانی که به عفونت مثانه دچار هستند، معمولا تب می‌کنند، بی‌میل به غذا، کم‌اشتها و تحریک‌پذیر شده و هنگام ادرار کردن از سوزش ادرار اذیت می‌شوند. در کودکان کمی بزرگ‌تر این علائم با درد زیر شکم نیز همراه است.
عفونت کلیه‌ها در اثر سنگ کلیه
کودکان مبتلا به سنگ کلیه معمولا از درد شدید شکم یا پهلو رنج می‌برند.
بیماری‌های کلیوی
کودکان مبتلا به بیماری‌های کلیوی ممکن است هیچ علائمی را از خود بروز ندهند و یا اگر علائم داشته باشند، اغلب شامل ضعف، فشار خون بالا، پف دور چشم، تورم مفاصل، درد شکم، رنگ‌پریدگی پوست، بثورات پوستی و یا تشنج می‌باشد.
بسته به میزان خونریزی، ممکن است که لخته‌ای در مثانه ایجاد شده باشد و علائم وجود آن در ادرار بروز نماید. این لخته می‌تواند باعث انسداد مجاری ادراری شود.
کم‌خونی داسی شکل در بیماران مبتلا به کم‌خونی، دردهای آزار‌دهنده و برخی مشکلات پیچیده دیگر را به دنبال دارد.
بیشتربخوانید:
چند نکته تغذیه ای برای حفظ آب بدن کودک
چه نوع آزمایشاتی در این خصوص باید انجام شود؟
ارزیابی و تشخیص بیماری هماچوری در کودکان، به نوع هماچوری (میکروسکوپی یا آشکار بودن آن)، تاریخچه بیماری در خانواده (عوامل ژنتیکی) و علائم و نشانه‌های آن در معاینه توسط پزشک، بستگی دارد.
اگر کودک به هماچوری میکروسکوپی دچار باشد و علائمی نداشته باشد (مثل تب، درد و ...) و پروتئین در ادرار نداشته باشد، آزمایش ادرار چندین بار در طول چند ماه تکرار می‌شود تا مشخص شود که ادرار حاوی خون می‌باشد یا نه. بعد از تشخیص دیگر نیازی به آزمایشات بیشتر نیست. در چنین مواردی، احتمالا کلسیم ادرار نیز بررسی می‌شود تا مقدار افزایش کلسیم نیز مشخص شود. اگر هماچوری میکروسکوپی برطرف نشود و کودک همچنان بدون علائم و وجود پروتئین در ادرار به زندگی عادی خود ادامه داد، لازم است که این آزمایش‌ها در فواصل زمانی مشخص تکرار شوند. عدم درمان هماچوری برای کودک مشکلاتی را به بار خواهد آورد و لازم است که سریع‌تر به پزشک متخصص کلیه و مجاری ادرار مراجعه شود.
اگر کودک هماچوری، علائم مربوط به عفونت مثانه و کلیه را داشته باشد، معمولا در مرحله نخست آزمایش کشت ادرار لازم است.
اگر کودک هماچوری و علائم مربوط به سنگ کلیه داشته باشد، آزمایش ادرار، سونوگرافی و سی‌تی‌اسکن از کلیه‌ها برای تعیین محل سنگ کلیه ضرورت دارد. جمع‌آوری ادرار در مدت 24 ساعت برای اندازه‌گیری موادی که باعث ایجاد سنگ کلیه شده‌اند، لازم است.
اگر کودک اخیرا دچار آسیب‌دیدگی شده باشد، برای معاینه کلیه‌ها، حالب‌ها و مثانه، توصیه می‌شود که آزمایش و عکسبرداری انجام شود.
اگر کودک هماچوری و پروتئین در ادرار داشته باشد، آزمایش خون و ادرار ضرورت دارد تا عملکرد کلیه‌ها ارزیابی شود. فشار خون کودک نیز اندازه‌گیری می‌شود، زیرا فشار خون بالا خبر از مشکلات کلیوی می‌دهد. در چنین شرایطی مراجعه به متخصص کلیه و مجاری ادراری ضرورت دارد.
اعضای خانواده کودکان مبتلا به هماچوری نیز لازم است که مورد آزمایش قرار بگیرند. هماچوری ژنتیکی، شایع‌ترین علت هماچوری میکروسکوپی پایدار در کودکان است.
درمان هماچوری
درمان خاصی برای هماچوری وجود ندارد. در صورتی که علت بروز آن مشخص شود، سعی در برطرف کردن علت می‌شود. در واقع پزشک کودک شما بهترین مرجع و منبع اطلاعاتی است که می‌توانید مشکلات و نگرانی‌های خود را با او در میان بگذارید.
تقریبا افراد در هر سنی ممکن است که به آن دچار شوند، ولی فاکتورهایی مثل کهولت سن، سابقه فامیلی، مصرف داروهای خاص، ورزش سنگین و ... خطر ابتلا به آن را افزایش می‌دهند. بسیاری از علائم هماچوری به راحتی درمان می‌شوند، مگر آنکه مشکل از یک بیماری مزمن ریشه دوانده باشد، در چنین مواقعی تحقیقات و آزمایشات بیشتر نیاز است. با این حال، خونریزی و درد همزمان نیاز به مراقبت‌های پزشکی دارد، حتی می‌تواند یک عفونت ساده باشد که در هر صورت باید برطرف شود. استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در اثر عفونت، داروهای ضد اسپاسم برای کاهش درد و گاهی اوقات مسکن‌ها نیز توسط پزشک تشخیص داده می‌شود.
