د‌کتر ریحانه برکتین : متخصص نوزادان و کودکان
تحریریه زندگی آنلاین : کریپتورکیدیسم این اصطلاح برای بیضه نزول‌نیافته و یا ناتوانی در یافتن بیضه داخل کیسه آن به کار می‌رود. عدم نزول بیضه شایع‌ترین اختلال تمایز جنسی در پسران می‌باشد و از آنجایی که نزول بیضه در سنین ۷ تا ۸ ماهگی دوران جنینی رخ می‌دهد، بروز آن در نوزادان پسر نارس ۳۰ درصد می‌باشد، در حالی که میزان بروز آن در نوزادان پسر رسیده و یا به اصطلاح ترم بین ۳ تا ۴ درصد می‌باشد. در بیشتر موارد در طی سه ماه اول زندگی بیضه به طور خود به خودی نزول یافته به طوری که تا سن ۶ ماهگی این حالت به 8 درصد می‌رسد، اما اگر تا ۴ ماهگی بیضه نزول پیدا نکند، دیگر پایین خواهد آمد. شیوع بیضه نزول‌نیافته به صورت دو طرفه در ۱۰ درصد موارد دیده می‌شود، گاهی نیز این حالت به طور ثانویه پس از ترمیم جراحی فتق اینگوینال به وجود می‌آید که این حالت در نوزادان و شیرخواران سنین کم شایع‌تر دیده می‌شود، به طوری که شیوع آن بین ۱ تا ۲ درصد می‌باشد. بیضه نزول‌نیافته به انواع شکمی، غیر قابل لمس، مخفی، اینگوینال، لغزنده و نابجا تقسیم می‌شود. در اکثر موارد بیضه نزول نیافته در قسمت پایینی کانال اینگوینال قابل لمس می‌باشد. اگر در یک نوزاد پسر بیضه‌ها به صورت دو طرفه لمس نشوند باید به اختلال تکامل جنسی شک نمود. عوارض بیضه نزول‌نیافته شامل رشد کم بیضه، ناباروری، بدخیمی، فتق، پیچ خوردگی و اثرات روانی آن می‌باشد. البته بیضه‌های نزول نکرده در بدو تولد از نظر بافتی طبیعی می‌باشند، اما به تدریج در سنین ۶ تا ۱۲ ماهگی تغییرات غیر طبیعی در آن به وجود می‌آید و اگر درمان صورت نگیرد پیشرفت خواهد نمود. پس از درمان بیضه نزول‌نکرده یک طرفه ۸۵ درصد از افراد توانایی باروری دارند، اما اگر این حالت دوطرفه باشد، تنها ۵۰ تا ۶۵ درصد آنها بارور خواهند بود. خطر بدخیمی نیز در بیضه نزول‌نیافته ۲ تا ۴ برابر بیشتر می‌باشد که اگر جراحی قبل از ۱۰ سالگی صورت گیرد، کمتر شایع می‌باشد. شایع‌ترین سن ایجاد تومور ۱۵ تا ۴۵ سالگی می‌باشد و شایع‌ترین تومور سمینوما است. اینکه انجام زودرس جراحی احتمال ایجاد بدخیمی را کاهش می‌دهد یا خیر هنوز مورد بحث است، اما به هر حال در صورت جراحی قبل از دو سالگی شیوع بدخیمی کمتر است. فتق اینگوینال نیز به همراه بیضه نزول نکرده مادرزادی دیده می‌شود، اما به ندرت علامت‌دار است، پیچ‌خوردگی و از بین رفتن بیضه نیز ناشایع است. حالت دیگری وجود دارد که در بدو تولد بیضه‌ها نزول کرده‌اند، اما در دوران کودکی بین سنین ۴ تا ۱۰ سالگی داخل کیسه بیضه باقی نمانده و به اصطلاح بیضه نزول‌نکرده بالا رفته گفته می‌شود، در این حالت با کمی دستکاری می‌توان بیضه را به پایین کشید، با این حال این کودکان باید هر ۶ تا ۱۲ ماه مورد معاینه قرار گیرند، زیرا در حدود یک سوم آنها ممکن است دچار بیضه نزول‌نیافته اکتسابی گردند. درمان شامل جراحی ترمیمی با بیهوشی در سن ۶ ماهگی و نهایتا تا سن ۹ الی ۱۵ ماهگی می‌باشد.
هایپوسپادیاس
به حالتی گفته می‌شود که در آن سوراخ مجرای ادرار در نوزادان پسر در سطح زیرین آلت تناسلی باز شده است، از بین هر ۲۵۰ نوزاد پسر یک نفر به این حالت دچار می‌باشد. این اختلال اگرچه اکثرا به تنهایی دیده می‌شود، اما گاهی در همراهی با اختلالات جنسی و یا بیماری‌های مادرزادی قلب شایع‌تر است. هیپوسپادیاس بر اساس محل قرارگیری سوراخ مجرای خروجی ادرار به چند نوع مختلف تقسیم می‌شود، در اشکال شدید‌تر کیسه بیضه دو شاخه بوده و حتی گاهی مختصری جابجایی وجود دارد. در ۱۰ درصد از پسران مبتلا به‌هایپوسپادیاس بیضه نزول‌نیافته نیز دیده می‌شود و همچنین فتق کشاله ران نیز در آنها شایع می‌باشد. در این‌صورت در نوزادان باید دقت شود بین این حالت و اختلالات تمایز جنسی افتراق قائل شد، لذا در موارد مشکوک بررسی‌های کروموزومی لازم است. بروز ناهنجاری‌های سیستم ادراری فوقانی در این حالت چندان شایع نمی‌باشد. عوارض‌هایپوسپادیاس درمان نشده شامل بد شکلی جریان ادرار مثل انحراف جریان ادرار به سمت پشتی و یا پخش‌شدگی ادرار، اختلال فعالیت جنسی ثانویه به انحنای آلت تناسلی، ناباروری در صورتی که مجرای خروجی بسیار در سطح داخلی بوده، تنگی مادرزادی مجرای خروجی ادرار و مشکلاتی از نظر زیبایی می‌باشد. هدف از درمان این اختلال علاوه بر ترمیم از نظر زیبایی اصلاح عملکرد آن می‌باشد. مدیریت درمان این اشکال از دوران نوزادی شروع می‌شود و نوزاد نباید ختنه شود، زیرا پوست محل ختنه گاه برای جراحی ترمیمی لازم است. سن مناسب برای ترمیم جراحی در شیرخوار سالم بین ۶ ماهگی تا ۱۲ ماهگی می‌باشد، در این سن خطر بیهوشی عمومی مشابه سنین بالاتر است، رشد آلت تناسلی به تدریج کاهش یافته و کودک فرایند جراحی را به خاطر نمی‌آورد علاوه بر اینکه مسکن‌های ضد درد در این سن کمتر مورد نیاز خواهد بود. جراحی معمولا در یک مرحله انجام می‌شود، اما در برخی از موارد پیشرفته نیاز به ترمیم مجدد وجود دارد. در این جراحی نیز مشابه تمام جراحی‌ها احتمال بروز عوارض هر چند اندک وجود دارد، شایع‌ترین عوارض عبارتند از تنگی مجرای ادرار و بروز فیستول به پوست.
فیموزیس و پارافیموزیس
عدم امکان عقب کشیدن پوست روی آلت تناسلی در نوزاد پسر حالتی است که به آن فیموزیس گفته می‌شود، این حالت در زمان تولد به طور فیزیولوژیک و طبیعی دیده می‌شود، اما با گذشت زمان این چسبندگی از بین رفته و حلقه تنگ انتهایی آن شل می‌شود، به طوری که در ۹۰ درصد از پسران تا سن ۳ سالگی پوست به طور کامل قابل عقب کشیدن می‌باشد. در پسران سنین بالاتر این حالت گاهی به طور طبیعی وجود داشته و به‌دنبال التهاب و یا زخم انتهای آلت تناسلی و یا به دنبال ختنه کردن به وجود می‌آید. در این حالت استفاده از کرم‌های حاوی کورتیکواستروئید سه بار روزانه برای مدت یک ماه منجر به شل شدن حلقه پوستی در اکثر موارد می‌شود، اما در صورت ادامه این حالت، عدم پاسخ به درمان‌های موضعی و یا اشکال در ادرار کردن، ختنه کردن توصیه می‌شود.
پارافیموزیس به حالتی گفته می‌شود که پوست روی آلت تناسلی به عقب کشیده شده، اما دیگر قابل برگشت به وضعیت قبلی خود نمی‌باشد، تجمع دردناک خون وریدی در پوست ختنه گاه عقب کشیده شده باعث ورم، درد شدید و ناتوانی در برگرداندن پوست ختنه گاه می‌گردد. درمان شامل نرم کردن پوست ختنه گاه و نوک آلت با مواد لغزنده و سپس فشردن آلت و همزمان کشیدن انتهای دور پوست برای قرار گیری حلقه در محل طبیعی خود می‌باشد. در موارد نادر انجام ختنه اورژانسی تحت بیهوشی عمومی لازم است.
پنیس مخفی
به آلت تناسلی که کوچک به نظر می‌رسد گفته می‌شود، در برخی از موارد پنیس پوشیده شده و یا به اصطلاح مخفی می‌باشد، در این حالت آلت تناسلی سیر تکامل طبیعی خود را طی کرده است، اما در بافت چربی ناحیه فوقانی خود فرو رفته است، این ناهنجاری می‌تواند مادرزادی بوده و یا گاهی به دنبال ختنه و حتی به دلیل چاقی کودک باشد. درمان جراحی تنها به دلیل زیبایی و یا در مواردی که اختلال عملکرد جریان ادراری وجود دارد لازم است. در سایر موارد پنیس مخفی به دلیل وجود چسبندگی غیر طبیعی بین آلت و پوست کیسه بیضه و یا به دلیل جای‌گیری در نسج چربی ناحیه فوقانی خود می‌باشد. در این حالت کودک مستعد احتباس ادراری و یا عفونت ادراری می‌باشد، درمان اولیه شامل استفاده از پمادهای کورتیکواستروئید موضعی و به‌ندرت ترمیم ثانویه در سنین ۶ تا ۹ ماهگی می‌باشد.
