مینا حاجی محمدی : کارشناس ارشد تغذیه و رژیم درمانی دانشگاه تهران
تحریریه زندگی آنلاین : در این مقاله به موارد زیر میپردازیم:
چرا نفخ شکمی در کودکان اتفاق میافتد؟
پوزیشنهای موثر در تسکین نفخ
نکاتی برای کمک به کودک دچار نفخ شکمی
به‌طور متوسط کودکان روزانه حدود 13 تا 21 بار، گاز معده دفع میکنند، بنابراین شکم متورم (پف کرده) کودک، به‌علت تجمع گاز معده بسیار متداول است و معمولا نیاز به درمان خاصی نیست. گاز معده به‌ویژه در کودکان حوالی یک تا چهار ماهه شایع است، چرا که سیستم گوارشی آنها هنوز در حال تکامل است.
بیشتربخوانید:
ماست پروبیوتیک، کلید معضل نفخ
چرا کودکان دچار نفخ میشوند؟
علت‌های زیادی میتوانند منجر به نفخ شکمی کودک شوند. کودکان اغلب هنگام گریه کردن، مکیدن پستانک و خوردن شیر (چه از طریق شیشه شیر و چه سینه مادر) مقداری هوا نیز میبلعند. حالت نامناسب هنگام شیرخوردن و در نتیجه بلع هوا، بیش از حد شیر خوردن یا یبوست منجر به نفخ شکمی کودکان و نوزادان میشوند. همچنین نوزادان تازه متولد شده ممکن است آلرژی یا عدم تحمل به ترکیبات تشکیل‌دهنده شیرخشکها یا شیر مادر داشته باشند که در نتیجه منجر به تجمع گاز معده و نفخ خواهد شد. علاوه بر این، سیستم گوارشی نوزاد هنوز در حال تکامل و یادگیری پردازش کردن موثر غذا، مدفوع و گاز است.
مواد غذایی که منجر به نفخ کودک میشوند
چنانچه کودک از شیر مادر تغذیه می‌کند، موادغذایی خاصی وجود دارد که مادر می‌خورد و گاز معده ایجاد می‌کند. در نتیجه میتواند منجر به نفخ در کودک شیرخوار گردد.
برخی از مواد غذایی نفاخ برای کودک شیرمادرخوار
مواد غذایی سرشار از فیبر؛ به‌ویژه غذاهای حاوی سبوس
میوههایی مثل زردآلو، هلو، آلوها و گلابی
مرکبات
سبزیجات برگ‌سبز مانند کلم بروکلی، کلم بروکسل، کنگر فرنگی، مارچوبه و کلم پیچ
سبزیجات نشاستهای از جمله سیب‌زمینی و گل‌کلم
سایر موادغذایی نشاستهای مانند ذرت و پاستا
محصولات لبنی
شکلات، نوشیدنیهای گازدار و کافئین
بیشتربخوانید:
نفخ شکم را با خوردن این دمنوش ها درمان کنید
حالتهای مناسب در برطرف کردن گاز معده کودکان
یکی از راههای تسکین گاز معده نوزاد، نگه‌داشتن او در حالات مختلف است. آروغ زدن نوزاد کمک می‌کند تا بخشی از هوایی که حین خوردن شیر بلعیده شده، خارج شود. باید حالتها و وضعیتهای مختلف امتحان شود تا نوزاد آروغ بزند و احساس راحتی کند. میتوان یکی از سه پوزیشن زیر را برای برطرف کردن گاز معده امتحان کرد:
به صورت صاف بنشینید و نوزاد را مقابل سینه خود نگه دارید. در این حالت، چانه کودک روی شانه شما خواهد بود. به آرامی با دست خود پشت کودک را نوازش کنید.
کودک را در حالت نشسته در میان زانوهای خود نگه دارید. در این حالت، به آرامی سر و سینه کودک را با نگه‌داشتن چانه او محافظت کنید. انتهای کف دست خود را روی سینه کودک قرار دهید و مراقب باشید که چانه کودک را گرفته باشید، نه گلوی او را. با دست دیگر به آرامی به پشت کودک ضربه بزنید.
صورت کودک را روی پای خود قرار دهید. در این وضعیت، سر کودک را طوری قرار دهید تا بالاتر از سینه او قرار گیرد. به آرامی به پشت کودک ضربه بزنید.
نکاتی برای کمک به نفخ شکم کودک
گاز معده میتواند هم کودکان شیر مادرخوار و هم کودکانی که شیرخشک مصرف میکنند را، به یک اندازه تحت تاثیر قرار دهد. برای کودکی که غالبا دچار نفخ شکم و گاز معده است، معمولا دلیلی برای نگرانی وجود ندارد و تقریبا طبیعی است. با رعایت نکات زیر میتوان به برطرف شدن نفخ شکم نوزاد و ایجاد احساس بهتر آنها کمک کرد:
عوض کردن شیشه شیر
در کودکانی که با شیشه، شیر میخورند، انواع مختلف شیشه و سر شیشه را امتحان کنید، ممکن است کمک‌کننده باشد. سر شیشههای نرم که لب و دهان کودک را به‌خوبی احاطه میکنند، میتوانند از ورود هوای اضافی حین خوردن شیر جلوگیری کنند. به‌علاوه، شیر نیز باید به آهستگی و به تدریج جریان یابد؛ در نتیجه کودک زمان کافی برای خوردن آن دارد. در تغذیه با شیشه شیر، بهتر است بین 20 دقیقه تا یک ساعت کودک محتویات شیشه را تمام کند و شیر خوردن طول بکشد. چنانچه در عرض 5 دقیقه محتویات شیشه تمام شود نشاندهنده آن است که کودک هوای زیادی بلعیده است. در اینگونه موارد، احتمالا جریان سر شیشه برای سن کودک بیش از اندازه است و باید با سر شیشه با جریان آهسته‌تر تعویض شود.
بیشتربخوانید:
علل، علایم و درمان نفخ شکم
تنظیم حالت شیرخوردن
در حالی که به کودک شیر میدهید (چه با شیشه شیر و چه سینه مادر) حالت و وضعیتی که کودک شیر می‌خورد را تنظیم کنید تا از ورود هوا به معده او جلوگیری شود. همواره سر کودک را بالاتر از شکم او قرار دهید.
این حالت سبب میشود تا شیر به قسمت پایینی معده برود و هوا در قسمت بالایی معده بماند که در نهایت کمک می‌کند کودک آروغ بزند. همچنین میتوانید از بالشت شیردهی استفاده کنید و شیشه شیر را رو به بالا کمی کج کنید؛ در نتیجه هیچ حباب هوایی در سر شیشه وجود نخواهد داشت.
بادگلوی کودک را بگیرید
یکی از بهترین راههای رفع گاز معده این است که آروغ کودک حین شیر خوردن و پس از آن گرفته شود. اگرچه به‌جای گرفتن آروغ کودک حین شیرخوردن، میتوان روند شیر خوردن را آهسته‌تر کرد یا کمی استراحت به کودک داده و مجدد به شیردهی ادامه داد. در غیر این صورت، ممکن است کودک گریه کند و هوای بیشتری حین شیر خوردن ببلعد. همچنین ماساژ دادن کودک نیز میتواند در برطرف کردن گاز معده کودک کمک‌کننده باشد.
در انتخاب موادغذایی احتیاط کنید
برای رفع نفخ کودک، با پزشک کودکان در رابطه با مواد غذایی که نفاخ هستند و گاز بیشتری تولید میکنند، صحبت کنید. برخی از آبمیوهها حاوی سوربیتول یا الکل قندها هستند که بدن کودکان قادر به جذب آنها نیستند؛ در نتیجه تولید گاز میکنند.
همچنین پزشک در ارتباط با دریافت کافی تمامی مواد مغذی ضروری مورد نیاز کودک، اطمینان حاصل خواهد کرد.
اگر کودک از شیر مادر تغذیه می‌کند، مواد غذایی که مادر مصرف می‌کند میتوانند بر تجمع گاز در معده و نفخ شکمی نوزاد اثرگذار باشند. اگر کودک شیرخشک مصرف می‌کند، میتوان برند شیرخشک را تغییر داد و شیرخشک دیگری را امتحان کرد. برخی برندها ادعا دارند محصولشان از نفخ کودک جلوگیری می‌کند.
چه زمانی باید
به پزشک مراجعه کرد؟
بیشتربخوانید:
چه کنیم تا با مصرف سبزی‌ها دچار نفخ نشویم؟
در اکثر اوقات، نفخ شکمی کودکان طبیعی و قابل درمان است. در موارد نادری، مشکلات جدیتر دستگاه گوارش نیز میتوانند گاز معده ایجاد کنند. در موراد زیر، باید فورا با پزشک تماس بگیرید؛ چنانچه کودک یکی از علائم زیر را داشته باشد:
استفراغ کردن، یبوست یا وجود خون در مدفوع
ناآرامی شدید کودک به‌طوری که قادر به آرام کردن او نباشید.
داشتن تب بالا، چنانچه دمای مقعدی کودک 38 درجه سانتیگراد یا بیشتر باشد، میتواند دلیل بر وجود عفونت باشد. اگر کودک با سن کمتر از سه ماه، تب داشته باشد، فورا باید به پزشک مراجعه شود.
نفخ شکمی کودکان بسیار شایع است و دلایل زیادی میتواند داشته باشد. کودکان هنگام گریه کردن، مکیدن پستانک یا شیر خوردن، هوا نیز میبلعند. به‌علاوه سیستم گوارشی کودکان هنوز در حال تکامل است که میتواند گاهی منجر به تجمع گاز در معده و نفخ شود. کودکی که نفخ شکمی دارد ممکن است آروغ بزند، گاز دفع کند و شکمی متورم داشته باشد. با رعایت نکاتی میتوان به رفع نفخ شکمی کودک کمک کرد تا کودک احساس راحتی بیشتری داشته باشد. در موارد بسیار کم، علائم خاصی ممکن است نشاندهنده مشکل جدیتری باشند. چنانچه کودک شما در کنار نفخ شکمی، علائم مشکوک دیگری نیز داشت، به پزشک مراجعه کنید.
