د‌کتر پریسا مهراشتیاق؛ دندانپزشک کودک و نوجوان
هایپوپلازی مینایی
عوامل موضعی یا سیستمیک متعددی باعث اختلال در کمیت ساختار دندان می‌شوند و در نتیجه نقایص سطحی و بی‌نظمی‌هایی در ساختمان مینا دیده می‌شود و آهکی شدن و کیفیت مینا دچار اشکال می‌شود.
هایپوپلازی خفیف مینایی به صورت حفراتی در سطح مینا یا خطوطی افقی در سراسر مینای تاج دیده می‌شود.
در دندان‌های شیری و دائمی می‌توان هایپوپلازی را مشاهده کرد.
در دندان‌های شیری معمولا به صورت خفیف است و می‌تواند در اثر تولد زودرس باشد.
اگر این مشکل به خاطر اختلالاتی در دوره قبل از تولد باشد به صورت حلقه نوزادی مشخصی دیده می‌شود.
در انواع شدیدتر میناسازی به صورت شدیدی مشکل‌دار می‌شود.
این حالت در نوزادان نارس و یا نوزادانی که هنگام تولد وزن خیلی کمی دارند دیده می‌شود.
این حالت می‌تواند در اثر کمبود کلسیم دوره نوزادی و یا کمبود اکسیژن رخ دهد.
اگر نوزاد لوله‌گذاری داخل نای شده باشد دندان‌های قدامی فک بالابه صورت موضعی در سمت لوله دچار مشکل می‌شوند.
گاهی اوقات تب‌های شدید دوران نوزادی عامل ایجاد این مشکل است.
کمبودهای تغذیه‌ای مثل کمبود ویتامین‌های A، C، D، کلسیم و فسفر هم می‌توانند هایپوپلازی ایجاد کنند. این عامل شایع‌ترین دلیل است.
نوزادانی که مبتلا به کزاز هستند نقایص زیاد مینایی دارند، البته شاید کمبود ویتامین D مادر باردار عامل ایجاد هر دو مشکل است.
در کودکانی که دچار آسیب‌های مغزی هستند هم این نقایص به وفور دیده می‌شود.
در بیماری‌های شدید کلیوی و کودکان شدیدا آلرژیک هم این نقایص وجود دارند.
نوعی از هایپوپلازی نوع نقطه‌ای است، اگر این مدل را تشخیص دادیم به مسمومیت مزمن با سرب شک می‌کنیم. یعنی احتمالا کودک در تماس با سرب زیاد بوده است.
سرب در هنگام بارداری به آسانی از جفت عبور و جنین را مسموم می‌کند.
در این حالت تاخیر در تکامل و رویش دندان‌های شیری خواهیم داشت.
در بعضی از مادرها ویار (خوردن مواد نامتعارف) مثل خوردن گچ دیوار باعث مسمومیت با سرب می‌شود و باعث بروز مشکلات ساختاری در دندان شیری می‌گردد.
در صورت وجود بیماری زمینه‌ای مشکلات ساختاری در اغلب دندان‌ها دیده می‌شود، ولی در صورتی که مشکل موضعی باشد تعداد محدود و یا حتی یک دندان درگیر می‌شود.
مثلا وجود عفونت دندان شیری می‌تواند در دندان دائمی اثر گذاشته و باعث بروز مشکلات مینایی شود که در این حالت خاص دندان دائمی مبتلا را دندان ترنر می‌نامیم.
فرایند‌های التهابی دندان شیری از ریشه دندان گسترش پیدا کرده و جوانه دندان دائمی نزدیک انتهای ریشه دندان شیری را درگیر می‌کنند.
این عفونت استخوان اطراف جوانه را درگیر کرده و جوانه دندان دائمی قبل از رویش دچار مشکل می‌شود.
در بعضی حالات ضربه به دندان شیری باعث جابجایی انتهای ریشه دندان می‌شود و این ضربه هم جوانه دندان زیرین را آسیب می‌زند. این حالت بیشتر در قسمت لبیال (بیرونی) دندان‌های قدامی فک بالا دیده می‌شود.
یکی از دلایلی که دندان شیری عفونی باید حتما به موقع و به درستی درمان گردد، همین احتمال آسیب به دندان دائمی زیرین است.
این نوع آسیب‌های زودرس جوانه دندان‌های دائمی می‌تواند منجر به مرگ دندان قبل از رویش آن شود.
در بیمارانی که شکاف لب و کام دارند به صورت یک طرفه یا دو طرفه در محل شکاف این اختلالات ساختاری را داریم.
در کودکانی که مجبور به انجام جراحی‌هایی در فکشان هستیم هم احتمال آسیب به جوانه‌های دائمی وجود دارد.
البته نباید نقش ژنتیک را در بروز این مشکلات ندیده گرفت.
درکودکانی که پرتودرمانی یا شیمی درمانی می‌شوند هم مشکلات شدیدی در ساختار دندان‌ها دیده می‌شود.
اگر پرتودرمانی در ناحیه سر و سن کودک کمتر از هشت سال باشد این مشکلات شدیدترند.
علاوه بر مشکلات ساختاری خطر ایجاد پوسیدگی‌های وسیع هم در این کودکان وجود دارد.
علت آن آسیب غده‌های بزاقی است.
عفونت داخل رحمی یا سرخجه مادرزادی هم باعث هایپوپلازی مینایی می‌شود.
در کودکان زیادی اختلال مینایی در چهار دندان آسیای اول دیده می‌شود.
این اختلال یا در هر چهار دندان است و یا بعضی از آنها را درگیر می‌کند.
گاهی اوقات این مشکل همزمان در دندان‌های پیشین دائمی هم دیده می‌شود.
لکه‌های سفید و یا قهوه‌ای و مینای متخلخل آسیب دیده که بسیار مستعد پوسیدگی هستند از علائم آن است.
علل احتمالی این مشکل
آسم، پنومونی، عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی، عفونت گوش میانی، مصرف آنتی بیوتیک‌ها ترکیبات سمی شیر مادر، التهاب لوزه‌ها و جراحی لوزه / و تب‌های شدید دوره نوزادی و کودکی از علل احتمالی این مشکل هستند.
ترمیم به موقع این قسمت‌های مشکل‌دار مهم است تا از بروز مشکلات حادتر جلوگیری شود.
فلوراید‌تراپی هم در این مشکلات در از بین بردن حساسیت‌ها و جلوگیری از پیشرفت پوسیدگی‌ها نقش موثری دارد.
در مواردی که میزان فلوراید بسیار بالا است و فلویوروزیس دندانی به وجود می‌آید لایه خارجی مینا آسیب‌دیده و نمای سفید یا قهوه‌ای و یا حفره‌دار ایجاد می‌شود.
این حالت بیشتر در دندان‌های دایم دیده می‌شود، ولی احتمال ایجاد آن در دندان‌های شیری هم وجود دارد.
نقایص عاجی
مشکلات ساختاری عاج دندانی شاید با مشکلات استخوان‌سازی ناقص همراه باشد و یا شاید به تنهایی دیده شود.
در این حالت ساختار عاج به صورت ارثی دچار مشکل شده و باز‌شدگی‌های متعدد عصب دندانی دیده می‌شود.
دندان‌های شیری و دائمی به رنگ کدر قهوه‌ای مایل به قرمز تا آبی خاکستری دیده می‌شود.
مینا شدید و سریع ساییده شده و دندان‌ها می‌شکنند.
گاهی شدت سایش به حدی است که سطح دندان هم سطح لثه قرار می‌گیرد.
درمان این مشکل بسیار سخت است و در اولین فرصت از روکش‌های فولادی زنگ استفاده می‌شود.
گاهی اوقات هم کل سطح دندان توسط ماده ترمیمی پوشانده می‌شود.
با وجود تمام این تمهیدات پیش‌آگهی چنین درمان‌هایی چندان خوب نیست و شاید در نهایت چنین دندان‌هایی از دست بروند.
منبع: مک دونالد ۲۰۱۶
بیشتر بخوانید:
مشکلات رویش دندان شیری
نوزاد دندان دار!
