دکتر ریحانه برکتین؛ متخصص نوزادان و کودکان
آنچه در کودکان بنام عفونت‌های انگلی می‌شناسیم، ژیاردیا می‌باشد، اصطلاح علمی این انگل ژیاردیا لاملبیا است كه یكی از شایع‌ترین انگل‌های گوارشی است که روده باریک را آلوده می‌نماید، عفونت می‌تواند از یک حالت کاملا بدون علامت تا اسهال و یا سوءجذب متفاوت باشد.
این انگل در تمام نقاط دنیا دیده می‌شود، اما در مناطقی كه دارای آب آلوده هستند یا از نظر سطح بهداشتی در سطح پائین هستند یا كاهش آموزش بهداشت و شلوغی جمعیت شایع‌تر است بیشتر دیده می‌شود، بعنوان مثال در کودکان مهد کودک‌ها، کودکانی که در مراکز مراقبت‌های مخصوص نگهداری می‌شوند؛ کارمندان مراکز مراقبت از کودکان، افراد استفاده کننده از آب‌های آلوده و مسافرین مناطق آلوده بیشتر دیده می‌شود بعلاوه این عفونت در کودکان بیشتر از بزرگسالان دیده می‌شود.
سیکل زندگی ژیاردیا شامل ۲ مرحله است؛ انسان پس از خوردن تعداد کمی از کیست آلوده می‌شود؛ از هر کیست دو تروفوزوییت آزاد می‌شود که به لبه روده کوچک می‌چسبد و تقسیم می‌شود.
بدنه تروفوزوییت شبیه قطره اشک بوده و طول آن حدود ۱۰ تا ۲۰ میلی متر و عرض آن ۵ تا ۱۵ میلی متر است.
در مرحله بعدی که تروفوزوییت‌ها از مجری گوارش جدا می‌شوند و به قسمت‌های پایین‌تر حرکت می‌کنند به کیست تبدیل می‌شوندکه بیضوی شکل بوده و وارد مدفوع فرد بیمار می‌گردد.
این کیست‌ها می‌توانند تا ۲ ماه در آب زنده بمانند و زنده ماندن آنها تحت تاثیر کلرین موجود در آب که برای تصفیه آشامیدنی بکار میرود؛ قرار نمی‌گیرد.
عفونت‌های انگلی و آب آلوده
آلودگی با ژیاردیا در سراسر جهان روی می‌دهد و یکی از آلودگی‌های شایع روده‌ای قابل شناسایی در آمریکا می‌باشد.
عفونت معمولا تک‌گیر است، اما اگر همه‌گیری با این عفونت رخ دهد اغلب ناشی از آلودگی آب شرب است.
چنانچه گفته شد انتقال این عفونت از طریق آب آلوده به کیست ژیاردیا است، اما انتقال بیماری از طریق غذا نیز گزارش شده است.
اوج آلودگی فصلی با این میکروب در تابستان رخ می‌دهد که یکی از علل آن شنا کردن بصورت گروهی در استخر‌ها؛ مقدار کم کیست آلوده کننده و دوره طولانی دفع کیست می‌باشد.
بعلاوه کیست‌ها نسبت به کلر زدن به آب و همچنین اشعه ماورابنفش مقاوم هستند.
شیوع بیشتر در کودکی
ابتلا به این بیماری در سنین كودكی و قبل از بلوغ شایع‌تر بوده و پس از آن شیوعش كمتر می‌شود، انتقال بیماری فرد به فرد نیز بویژه در مناطقی که استانداردهای بهداشتی پایین بوده و تماس مکرر با مدفوع وجود دارد، دیده می‌شود.
این بیماری در بین کودکانی که دارای نقص سیستم ایمنی بوده و یا به بیماری‌هایی مثل سوء جذب و یا سیستیک فیبروزیس مبتلا هستند بیشتر دیده می‌شود.
کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌شوند بدلیل وجود نوعی ماده محافظ در شیر کمتر به این بیماری مبتلا می‌شوند.
علائم بیماری عفونت های انگلی
1 تا 2 هفته پس از ورود انگل به بدن علائم بیماری ظاهر می‌شود، البته گاهی نیز این دوره کمی طولانی‌تر است، علائم بسیار متنوع می باشد که بستگی به رابطه بین انگل و میزبان دارد.
گاهی كودك بدون علامت بوده و تنها عامل بیماری‌زا را دفع می‌نماید و گاهی نیز دچار اسهال حاد و یا مزمن و یا كاهش وزن گیری و اختلال رشد و یا دل پیچه می‌شود.
بندرت تروفوزوییت می‌تواند به درون کیسه صفرا و یا مجاری پانکراس وارد شود.
علایم در كودكان معمولا بیشتر از بزرگسالان است، اغلب کودکان دچار یک دوره کوتاه از اسهال حاد بدون تب یا تنها با تب خفیف و تهوع و بی‌اشتهایی می‌شوند.
سایر علائم در كودكان عبارتند از دل درد، حالت تهوع، بی‌حالی، بی‌اشتهایی، نفخ شكم، آروغ زدن، دفع گاز معده، استفراغ و كاهش وزن. مدفوع اسهالی نیز ممكن است آبكی و یا چرب و بدبو باشد، اما اسهال خونی در این عفونت دیده نمی‌شود.
احتمالا درجاتی از سوءجذب نیز روی می‌دهد؛ الگوی غیر عادی دفع می‌تواند با دوره‌هایی از یبوست و حرکات طبیعی روده‌ها نیز دیده شود و در مرحله بعد؛ پس از ایجاد سوءجذب؛ قند و چربی و ویتامین‌ها نیز از دست رفته که خود مسوول کاهش وزن بعدی خواهد بود. همچنین کمبود آهن و توقف رشد و یا گاهی کاهش عملکرد شناختی دیده شده است.
تشخیص عفونت انگلی
برای تشخیص با توجه به علایم بالینی کودک، معمولا پزشك از آزمایش مدفوع استفاده می‌كند؛ اما بطور کلی در هر کودک با اسهال غیر خونی و یا اسهال پایدار؛ درد شکم؛ سوءجذب و یا ناتوانی رشد باید مدنظر باشد بویژه در کودکانی که در مراکز مراقبت‌ها نگهداری می‌شوند باید دقت نمود.
درمان عفونت‌های انگلی
کودکانی که دچار اسهال حاد بوده و ارگانیسم ژیاردیا در آنها شناسایی شده باید درمان شوند.
بعلاوه کودکانی که دارای علایم کاهش وزن و یا اختلالات رشد و سوءجذب هستند نیز باید تحت درمان قرار بگیرند.
افرادی که بدون علامت تنها این پارازیت را دفع می‌کنند درمان نمی‌خواهند مگر در برخی موارد خاص مثل تماس با افراد دارای نقص ایمنی.
در تمامی مواردی که ذکر شد پزشک با توجه به تمامی شرایط بیمار از داروهای خاص استفاده می نماید كه باید طول دوره درمان را كامل نمود.
پیشگیری از عفونت انگلی
جهت پیشگیری، افراد آلوده و افرادی كه در معرض خطر هستند، باید پس از هرگونه تماس با مدفوع دست‌های خود را بشویند، این نكته بخصوص در مهد كودك‌ها و مراکز نگهداری کودکان اهمیت دارد.
در موارد سفر به مناطق دارای آب آلوده باید علاوه بر پرهیز از شنا کردن در آب‌های آلوده و نوشیدن و مصرف آب حتی بعنوان شستشوی میوه و ... لازم است آب جهت نوشیدن حداقل بمدت یك دقیقه جوشانده شود.
