زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر ریحانه برکتین؛ متخصص کودکان و نوزادان

انواع شپش

سه نوع شپش بصورت انگل، باعث آلودگی انسان می‌شوند. كه عبارتند از:

شپش بدن

شپش سر

شپش ناحیه تناسلی

ویژگی شپش

شپش سر و شپش بدن از نظر ظاهر فیزیكی مشابه هم هستند، طولی حدود 3-2 میلی‌متر دارند اما شپش ناحیه تناسلی كوچك‌تر بوده و حدود 2-1 میلی‌متر طول آن بوده و پهنای آن كمی بیشتر است نمای شپش شبیه خرچنگ است.

شپش ماده حدود 1 ماه طول عمر دارد، روزانه بین 10-3 عدد تخم روی میزبان خود كه انسان است بر جا می‌گذارد، اما شپش بدن تخم خود را روی درز لباس‌ها می‌گذارد، تخم شپش كه اصطلاحاً رشك نامیده می‌شود به مو و یا نخ‌های لباس می‌چسبد اما به صورت مستقیم به بدن نمی‌چسبد.

تخم شپش پس از خارج شدن از بدن شپش 1 تا 2 هفته طول كشیده تا رسیده شود و پس از خارج شدن دارو آن پیوسته به صورت كیسه خالی به مو می‌چسبد.

لارو تازه با به دست آوردن غذا رشد می‌كند غذای این انگل از خون انسان می‌باشد كه از روی سر پوست آن را تغذیه می‌كند و همزمان بزاق خود را به بیمار وارد می‌كند و مواد دفعی خود را روی پوست بیمار بر جای می‌گذارد.

در این زمان علائم بیماری ظاهر می‌شود كه شایع‌ترین و برجسته‌ترین علامت آن خارش است.

شپش بدن در كودكان مگر در شرایط فقر بهداشتی بخصوص در مناطق سردسیر كه دیرتر لباس‌ها را عوض می‌كنند، نادر است.

انگل از طریق لباس‌ها و ملحفه‌های آلوده منتقل می‌شود، ابتدا روی بدن بخصوص در محل شانه‌ها، تنه و یا باسن كودك، یك ضایعه با مركز قرمز ظاهر می‌شود كه شدیداً خارش‌دار است سپس خراش، كهیر و ضایعات پوستی دیگری اضافه می‌گردد، احتمال عفونت نیز وجود دارد.

آلودگی شدید كه به صورت ضایعات ضخیم و تیره‌رنگ و پوسته پوسته می‌باشد، نیز گاهی دیده می‌شود.

شپش بدن همانطور كه گفته شد روی درز لباس‌ها بوده و فقط هنگام تغذیه از خون بدن به صورت موقت روی پوست بدن دیده می‌شود.

تخم شپش كه محكم به نخ لباس می‌چسبد ممكن است تا یكماه هم زنده بماند و در صورت پوشیده شدن لباس‌های آلوده توسط كودك، گرمای بدن كودك موجب رشد مجدد تخم‌ها و بالغ شدن آنها می‌شود.

درمان شپش بدن

اصول درمان شپش بدن رعایت مسائل بهداشتی و شستشوی تماس لباس‌ها و ملحفه‌های استفاده شده با آب داغ است، دمای 65 درجه به مدت 30 دقیقه می‌تواند تمام تخم‌ها و شپش‌ها را بكشید، همینطور اتوكردن درزهای لباس‌ها نیز علاوه بر شستن دقیق آنها توصیه می‌شود.

و به كودكانی كه قادر به تعویض لباس خود نیستند مثل آنهایی كه در شرایط خاص زندگی می‌كنند؛ می‌توان لباس آنها را موقتاً پشت و رو كرده و از محلول‌هایی كه به این منظور موجود است روی آن زد در اینصورت اثر این دارد تا یكماه باقی خواهد ماند.

درمان شپش مو

مصرف لوسیون یا كرم‌های مناسب كه قادر به كشتن تخم‌ها و شپش‌های چسبیده به موی بدن است یكی دیگر از اصول درمان است البته لازم است این داروها چندین ساعت (حداقل 12-10 ساعت) روی بدن باقی بماند.

شپش سر، نیز آلودگی پوست سر است كه همراه خارش شدید است بهترین راه انتقال تماس سر با سر است تخم‌های شفاف شپش سر 0/5 میلی‌متر است نزدیك انتهای ساقه مو می‌ماند و به یك طرف آن محكم می‌چسبد به طوری كه به آسانی جدا و یا جابجا نمی‌شوند.

معمولا در اثر این آلودگی ریزش مو ایجاد می‌شود مگر در مواردی كه التهاب یا عفونت پوستی رخ می‌دهد كه ریزش مو هم ممكن است.

خود شپش همیشه دیده نمی‌شود ولی تخم آن روی موی سر، بخصوص در نواحی پشت سر و بالای گوش دیده می‌شود التهاب پوستی ناحیه گردن هم گاهی بعلت خارش مكرر دیده می‌شود. شانه زدن و برس زدن مكرر موهای سر باعث كاهش تعداد شپش‌ها  تخم‌های آنها شد، و در نتیجه باعث كاهش آلودگی می‌شود.

برای درمان شپش سر، معمولا از شامپوهایی كه به این منظور تهیه شده استفاده می‌گردد كه برای این منظور لازم است به مدت 10 دقیقه شامپو روی موهای سر باقی مانده و سپس 10-7 روز بعد مجدد تكرار گردد.

برای استفاده از این شامپوها موها باید كاملا تمیز باشد.

با توجه به احتمال بروز برخی عوارض در بین انواع داروهای موجود انتخاب نوع دارو، براساس شرایط بیمار، سن، بیماری‌های خاص زمینه‌ای و... توسط پزشك صورت می‌گیرد.

توصیه می‌شود تمام افراد ساكن در منزل، همزمان تحت درمان قرار می‌گیرند. پس از مصرف شامپوی سر لازم است موها به طور منظم با یك شانه دندانه ریز شانه شوند تا رشك‌ها خارج شود.

لباس‌ها و ملحفه‌ها بایستی با آب بسیار داغ تمیز شود و برس‌ها و شانه‌های آلوده دور ریخته شود و یا با استفاده از محلول‌های كشنده شپش مخصوص و سپس آب جوش به خوبی شسته و تمیز شوند در مورد مصرف هر دارو نكات و مواردی كه لازم است به آنها دقت شود مثلا گاهی توصیه می‌شود پس از استفاده از برخی داروها تا 48 ساعت موها شسته نشوند.

درمان شپش ناحیه تناسلی

شپش ناحیه تناسلی كه نسبت به دو نوع دیگر در بچه‌ها ناشایع است گاهی آلودگی با این نوع شپش دیده می‌شود كه به صورت ضایعات خاكستری رنگ در ناحیه تناسلی، قفسه سینه و شكم می‌‌باشد.

تخم این نوع شپش بیضوی و شفاف بوده كه محكم به ساقه موی چسبیده و معمولا قابل دیدن نیست.

- شپش بالغ معمولا كمتر دیده می‌شود چون كوچكتر از انواع شپش سر و شپش بدن بوده و میزان فعالیت آن هم كمتر است.

درمان این نوع شپش هم مصرف داروهای خاص بوده كه به تكرار نیز نیاز دارد و لباس‌ها و حوله‌ها و ملحفه‌ها نیز بایستی كاملا مورد شستشو قرار بگیرند.