دكتر ریحانه بركتین؛ متخصص كودكان
درماتیت از نظر پزشکی به معنای التهاب اپیدرم (سطحی ترین لایه پوست) است. آتوپی نیز که ریشه یونانی دارد، غیر معمول معنی می‌دهد. درماتیت آتوپیک یکی از شایع‌ترین موارد مراجعات شیرخواران و کودکان از نظر بیماری‌های پوستی به کلینیک‌های اطفال است، معمولا حدود ده تا بیست درصد تمام شیرخواران به آن مبتلا می‌شوند، این بیماری یکی از بیماری‌های پوستی با خارش زیاد می‌باشد. سیر تقریبا مزمنی داشته که یک کودک ممکن است چندین سال متوالی به آن مبتلا بوده و هربار تظاهرات آن‌را به گونه‌های مختلف نشان دهد.
علل و علائم درماتیت اتوپیك شیرخواران
در بسیاری از موارد (حدود هشتاد درصد) دیده شده است، که سایر بیماری‌های آلرژیک مثل آسم یا آلرژی بینی در سایر افراد خانواده وجود دارد. علاوه بر علل آلرژیک بعضی از علل ایمونولوژیک و محیطی نیز در بروز این بیماری نقش دارند. تقریبا در حدود پنجاه درصد (نیمی) از کودکان اولین علائم بیماری در سال اول پس از تولد دیده می‌شود و در درصد کمتری از کودکان (حدود یک سوم آنها) در فاصله 1 تا 5 سالگی بعد از تولد علائم بیماری ظاهر می‌شود.
خارش شدید و التهاب ظاهری تقریبا مهم‌ترین علائم بیماری است. در اولین مراحل، پوست شیرخوار قرمز و سپس ملتهب می‌شود، گاهی بر روی این التهاب ترشحات مختصری نیز دیده می‌شود، این التهاب و قرمزی باعث خارش و بیقراری کودک خواهد شد. علائم پس از یک دوره بهبودی موقت، مجددا به شکل دیگری ظاهر خواهند شد.
خارش در هنگام شب، معمولا شدیدتر بوده و مصرف بعضی از غذاها، تنفس و یا تماس با برخی از مواد آلرژی‌زا مثل شوینده‌ها، شستشوی طولانی و یا مکرر پوست کودک، تعریق زیاد، وجود بعضی از عفونت‌های میکروبی، خشکی و یا سرمای شدید هوا، تماس پوستی با بعضی از مواد محرک و همچنین خاراندن زیاد و مکرر پوست همگی از جمله عواملی هستند، که خود باعث تشدید خارش می‌شوند. شستشوی بیش از حد و مکرر پوست و به ویژه استفاده از صابون‌هایی با خاصیت قلیایی زیاد موجب کاهش چربی سطح پوست کودک و تشدید علائم، بویژه خارش خواهد شد.
در اغلب موارد علائم کودکان حدود 2 تا 3 ماه پس از تولد ظاهر می‌شود، اما در برخی از موارد نادر نیز، علائم بیماری در زمان تولد ظاهر می‌شود. محل درگیری پوست در این بیماری به سن کودک و همچنین شدت فعالیت بیماری بستگی دارد. در سنین کوچک‌تر از 2 سال، ضایعه بیشتر روی گونه‌ها، پوست سر و کناره‌های خارجی ساق پاها (که مکررا شسته می‌شود) دیده می‌شود، ناحیه پوشک معمولا درگیر نمی‌شود. اما در کودکان بزرگ‌تر، بویژه اگر بیماری طول بکشد، محل ابتلا بیشتر روی سطوح جلویی آرنج‌ها، پشت زانو، جلوی مچ دست‌ها و پشت گردن است.
با افزایش سن کودک پس از دوران بلوغ علائم بیشتر در دست‌ها ظاهر می‌گردد. البته این تقسیم بندی صد در صد نمی‌باشد و ممکن است اشکال مختلف تظاهرات بیماری در سنین مختلف ظاهر شوند، همچنین سایر نقاط بدن با شیوع و شدت متفاوت ممکن است درگیر شوند. درماتیت آتوپیک معمولا با دوره‌هایی از تشدید و تخفیف علائم همراه است.
بیماری در شیرخواران و کودکان کوچک‌تر، اغلب شدیدتر بوده و دارای سیر طولانی‌تری می‌باشد، در مواردیکه بیماری مزمن شود، پوست کودک ضخیم می‌شود و تمام مراحل متفاوت بیماری ممکن است، همزمان دیده شود. با افزایش سن، فواصل بهبودی بتدریج طولانی‌تر شده و در حدود نیمی از بیماران نیز پس از 5 سالگی، بیماری خودبخود و بطور کامل بهبود می‌یابد، با این وجود در کودکان بزرگ‌تر و حتی بالغین، پوست ممکن است با قرارگیری در معرض مواد حساسیت‌زا دچار خارش شود.
علاوه بر نمای ظاهری پوست کودک و وجود علائم آزار دهنده‌ای مثل خارش، یکی از عوارض بسیار مهم و جدی این بیماری، ایجاد عفونت‌های ثانویه پوستی می‌باشد، که اغلب بوسیله باکتری‌ها و به میزان کمتر بدلیل ویروس‌ها و یا قارچ‌ها به وجود می‌آید.
تشخیص درماتیك اتوپیك شیرخواران
تشخیص این بیماری بر اساس نمای بالینی مشخص کننده بیماری و بر اساس وجود برخی علایم همراه آن از جمله سن کودک و توزیع محل ضایعات است، وجود شرح حال فامیلی مثبت از برخی از انواع آلرژی در خانواده نیز به تشخیص کمک کننده است. برای تشخیص این بیماری معمولا نیاز به انجام هیچ گونه آزمایش خاصی نمی‌باشد، گرچه آزمایشات خاصی نیز در دسترس است.
