دكتر محسن نراقی؛ جراح و متخصص گوش، حلق و بینی، رییس انجمن تحقیقات راینولوژی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران
کم نیستند شمار کودکانی که هر هفته توسط مادرانشان به کلینیک آورده می‌شوند تا در مورد احتمال شکستگی بینی آنها پس از ضربه اظهار نظر کنم. در عین حال عده زیادی از این کودکان هم ماه‌ها و یا سال‌ها پس از شکستگی، جهت درمان عوارض زیبایی و یا تنفسی این شکستگی‌ها مراجعه می‌کنند. بینی هم به عنوان عضوی که در مرکز صورت قرار دارد و نقش کلیدی در تناسب اجزای صورت ایفا می‌کند و هم به عنوان عضوی مهم در سلامت بدن که اولین قسمت راه هوایی را تشکیل می‌دهد، با دو نقش مهم خود در زیبایی و سلامت حساسیت مضاعفی را در تشخیص دقیق و درمان صحیح ضربه‌های این عضو ایجاب می‌کند.
شكستگی بینی در کودکان
شكستگی بینی شایع‌ترین شكستگی در صورت کودکان است چرا که استخوانهای بینی نازك بوده و از سطح صورت برجسته‌ترند. در کودکان شیوع شکستگی‌های صورت کمتر از بزرگسالان است و عوامل متعددی در این امر دخیلند که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1) در کودکان نسبت اندازه صورت به سر کمتر از بزرگسالان است. 2) در کودکان استخوان‌ها نرمتر بوده و قابلیت ارتجاعی بیشتری دارند. 3) در کودکان بافت نرم روی استخوان‌ها ضخیم‌تر بوده و اثر حفاظتی بیشتری دارد. 4) در کودکان سینوس‌ها تو پرتر هستند و به ضربه مقاومترند.
بینی کودکان نیز تفاوت‌های آشکاری با بینی بزرگسالان دارد. غضروف‌های کودکان نرم و قابل ارتجاع بوده و در اثر ضربه به راحتی خم می‌شوند. در کودکان به علت اندازه کوچک استخوان بینی، ورم طولانی بعد از ضربه و نیز عدم همکاری کودک در لمس دقیق، در بسیاری از موارد شکستگی‌های بینی مورد غفلت قرار می‌گیرند و تنها پس از پدیدار شدن بدشکلی‌های ظاهری بینی خود را نشان می‌دهند. تیغه میانی بینی یکی از بیشترین نقاطی است که در شکستگی بینی کودکان دچار آسیب می‌شود. شکستگی تیغه میانی بینی ممکن است منجر به عوارض تنفسی در بزرگسالی شود. بنابراین باید در شكستگی بینی توجه كاملی هم به شكستگی همراه تیغه بینی به عمل آید، زیرا عدم توجه به این مسئله عامل بسیار مهمی در مشکلات تنفسی و بد شكلی‌های بعدی محسوب می‌شود.
خونمردگی تیغه بینی
خونمردگی تیغه بینی به صورت تجمع خون در ضخامت بینی و با تورم دوطرفه تیغه بینی به همراه باریك شدن‌شدید راه هوایی بینی تظاهر می‌کند. خونمردگی تیغه بینی نوعی‌فوریت محسوب می‌شود، زیرا كه باقی ماندن خونمردگی به مدت سه روز منجر به مرگ سلول‌های غضروفی تیغه بینی و ایجاد بدشکلی بینی زینی شكل می‌شود. درمان این حالت برش و تخلیه خونمردگی زیر بیهوشی عمومی است. ممكن است خونمردگی تیغه بینی به سمت آبسه پیشرفت كند و منجر به عوارض داخل جمجمه‌ای یا بینی زینی شكل تأخیری شود.
تشخیص شكستگی بینی
تشخیص شكستگی بینی بر اساس معاینه است و به مهارت جراح بستگی دارد ولی گاهی ممکن است از رادیوگرافی هم برای كمك استفاده شود. در عین حال با توجه به محدودیت‌های رادیوگرافی در کودکان، در مواردی که تشخیص براساس معاینه امكان‌پذیر باشد می‌توان از آن اجتناب کرد.
جااندازی شكستگی
بیمار دچار شكستگی بینی معمولا بدحال نیست و جااندازی این شكستگی به خوبی با بستری كوتاه مدت قابل درمان است. در گروه سنی اطفال جهت پیشگیری از آسیب روحی یا بدشكلی‌های بعدی، درمان این شکستگی‌ها با بیهوشی عمومی كوتاه مدت انجام می‌شود . حین جااندازی شكستگی بینی كنترل كیفیت جااندازی را جراح به كمك مشاهده دقیق به همراه لمس انجام می‌دهد. بنابراین انجام این عمل نیاز به مهارت ویژه‌ای دارد به خصوص اینكه با توجه به ورم فراوان در گروه سنی کودکان این برآورد سخت‌تر می‌باشد و در صورت عدم برآورد دقیق، بعد از رفع ورم بدشكلی دائمی رویت خواهد شد. جااندازی بقیه انواع شكستگی را می توان بعد از رفع ادم به تعویق انداخت كه بهتر است قبل از روز هفتم بعد از شكستگی انجام شود.
فشار و ضربه شدید
اگر فشار ضربه شدید روی پل بینی وارد شود، ممكن است آسیب اولیه به ساختمان‌های بین دو كره چشم وارد شود و منجر به‌ظاهر تو رفته بینی گردد. این شكستگی‌ها سبب درگیری استخوانهای بینی، فک بالا، پیشانی و دیواره میانی كاسه چشم می‌شوند. صدمه شدید سقف سینوس یا صفحه غربالی ممكن است سبب ریزش مایع مغزی ـ نخاعی از بینی شود. آسیب بافت نرم مجاور ممكن است شامل آسیب دستگاه اشكی و تاندون گوشه داخلی چشم باشد که در صورت عدم درمان منجر به فاصله گرفتن گوشه داخلی چشم از بینی می‌شود. شواهد ضربه به بینی در شش درصد از نوزادان متولد شده گزارش شده است. وضع حمل طولانی و مادران با اولین زایمان در ریسک بیشتری برای آسیب‌های ناشی از ضربه بینی در نوزادان خود هستند. اگرچه اختلاف نظر زیادی در مورد نحوه مداخله درمانی در ناهنجاری‌های ضربه ای بینی نوزادان و کودکان وجود دارد، افزایش تشخیص اختلالات شدید دندانی، فکی، صورتی و گود شدن کام به علت انسداد طولانی بینی در کودکان در حال رشد، لزوم به کارگیری روش‌های درمانی محافظه کارانه مناسب را در این کودکان ایجاب می‌نماید. به طور کلی غفلت‌های تشخیصی و درمانی شکستگی‌های بینی اطفال بخاطر تاثیرات زیاد بینی به عنوان یک عضو مرکزی بر تناسب صورت، علاوه بر مشکلات درمانی در آینده و نیاز به جراحی‌های متعدد ترمیمی، نقش مهمی در ایجاد مشکلات روحی-روانی کودکان دارد به خصوص که در جامعه ما بینی مهمترین عضو صورت است که مورد توجه و اظهار نظر قرار می‌گیرد.
