كـزاز در كمين كودكان
كزاز یا تتانوس، بیماری سیستم عصبی است كه توسط سموم عصبی تولید شده توسط باكتری كلستریدیوم ایجاد میشود. این باكتری در خاك، گرد و غبار و در روده حیوانات و انسان یافت میشود. بافتهای مرده پوست مستعد ابتلا به عفونت كزاز هستند و باكتری در این قسمتها رشد میكند. زخم كنار ناخنها یا خراشیدگی روی پوست و یا نیش حشرات نیز مكانهای مناسبی برای ورود باكتری به داخل بدن میباشند. این باكتری میتواند از طریق سوختگی روی پوست یا تزریق و یا هر نوع پارگی پوستی، به بدن وارد شود. كزاز برای نوزاد نیز خطرناك است و از طریق بند ناف به نوزاد سرایت میكند.
وقتی باكتری كزاز رشد كرد، سمی قوی تولید میكند كه این سم علت عمده آسیبها و عوارض این بیماری است. سم كزاز منطقه بین تعامل عصب و عضله به نام اتصال عصبی عضلانی را تحت تاثیر قرار میدهد. این سم سیگنالهای شیمیایی از عصب به عضله میفرستد كه باعث سفت و منقبض شدن عضلات میشود و گاهی حتی به تشنج میانجامد. برخی نوزادان در یكی دو هفته اول بعد از تولد به دلیل عدم رعایت بهداشت و مراقبت كافی به كزاز مبتلا میشوند.
متاسفانه هنوز در جهان این بیماری میان مادر و نوزاد شایع است. معمولاً طی یك تا دو ماه پس از تماس باكتری با زخم علائم اولیه بیماری آشكار میشود؛ ولی بهطور رایج پس از دو هفته از تماس باكتری با زخم، فرد به كزاز مبتلا و علائم بیماری به تدریج ظاهر میگردد. علائم اولیه بصورت قفل شدن فک، سردرد، بیقراری و تحریکپذیری بوده، سپس سفتی عضلات، اشکال در بلع و جویدن و اسپاسم گردن بوجود آمده و بتدریج نیز اسپاسم عضلانی پیشرفت میكند و حتی كل بدن دچار انقباض عضلانی میشود. در مراحل پیشرفته، عضلات تنفسی نیز دچار اسپاسم شده و احتمال انسداد راههای هوایی و خفگی وجود دارد. از آنجاییکه عملکرد مغز بیمار از بین نمیرود، بیمار کاملا هوشیار بوده و دچار درد شدید میباشد. بتدریج در اثر تکرار حملات اسپاسم و تشنج، بیمار از پا در میآید، از جمله علائم همراه، اشکال در عملکرد مثانه و اختلال در دفع و اختلالات قلبی - عروقی میباشد.
درمان
برای درمان، ابتدا باید منبع عفونت را با آنتیبیوتیك از بین برد. اگر شخص در بیمارستان بستری باشد، پزشك با مانیتور، وضعیت تنفسی فرد را كنترل میكند. هدف از درمان، توقف تولید سم و خنثی كردن اثر آن و كنترل اسپاسمهای عضلانی است. آرامبخشهایی كه برای اسپاسم ماهیچهای تجویز میشود، گاه ممكن است به اشكال در تنفس و مرگ منجر شوند. در موارد شدید برای تنفس از دستگاههای تنفسی و كپسول اكسیژن استفاده میشود. سمی را كه در بدن و در دستگاه گردش خون جریان مییابد، میتوان با داروهای ضد سم خنثی كرد. بعد از بهبود سم كزاز هیچ آسیب دائمی به سیستم عصبی نمیرساند؛ اما احتمال ابتلای مجدد به بیماری وجود دارد و یكبار ابتلا به معنی ایمن شدن در برابر بیماری نیست.
ایمنسازی فعال
ایمنسازی فعال، نقش اساسی در پیشگیری از بیماری دارد و اقدامات پیشگیرانه برای حفاظت از پوست در برابر ورود باكتری كزاز به بدن، بسیار مهم است. در صورت زخم، باید بهطور كامل آن را با آب و صابون تمیز كرد و مراقبتهای پزشكی در پی آن انجام داد. ایمنسازی فعال به معنای واكسینه شدن در برابر بیماری است. همه كودكان باید در برابر بیماری كزاز طی پنج مرحله واكسینه شوند كه عموماً دریافت اولین واكسن در دو ماهگی و آخرین واكسن در 6-4 سالگی خواهد بود، بنابراین از آنجا كه بعد از تكمیل دوره واكسیناسیون در دوران كودكی، تا 10 سال بدن ایمن است، بهتر است هر 10 سال یكبار یك واكسن كزاز دریافت كنید تا بدن شما همیشه در برابر این بیماری مصون باشد. در 25 درصد افراد واكسینه شده، عوارض جانبی دیده میشود كه شایعترین آنها درد خفیف، تورم و قرمزی در محل تزریق است. بروز واكنش و عوارض جانبی شدید معمولاً نادر است.