مسموميت در كودكان
مسمومیت نزد كودكان در اثر بی‌احتیاطی والدین بسیار شایع است. در آمریكا سالیانه 5 میلیون مورد مسمومیت گزارش شده كه 5 هزار مورد آن منجر به مرگ می‌شود. نیمی از این موارد مسمومیت اتفاقی و غیرعمدی در كودكان و چهارمین علت مرگ آنها می‌باشد. شایع‌ترین سن مسمومیت در كودكان 3-2 سالگی است و بیشتر در منزل و در خانواده‌های پر اولاد و با مواد دارویی، شیمیایی و فرآورده‌هایی اتفاق می‌افتد كه مصرف خانگی دارند و در اثر بی‌احتیاطی در دسترس كودكان قرار می‌گیرند. انواع موادی كه موجب مسمومیت می‌شود، در كشورهای مختلف متفاوت است. در ایران این آمار متفاوت بوده و فرآورده‌ها (هیدروكربور‌های نفتی) كه در تهران هنوز لوله‌كشی گاز نبود نیمی از موارد مسمومیت را تشكیل می‌داد. اكنون نیز مسمومیت با فرآورده‌های نفتی شایع و یك‌سوم موارد مسمومیت در كودكان است. بعد از آن داروهای خواب‌آور، مسكن‌ها، داروهای ضدافسردگی، تریاك و فرآورده‌های آن موجب مسمومیت می‌شوند و سپس مسمومیت‌های غذایی، مسمومیت با گاز منواكسیدكربن، گزیدگی حشرات، سموم نباتی و مسمومیت‌های گیاهی در رده‌های بعد قرار می‌گیرند. هر ساله برحسب شرایط موجود و داروهای جدیدی كه به بازار می‌آید، نوع مسمومیت‌ها و درجه شیوع آنها متفاوت است. در ایران همه ساله تعدادی از كودكان بر اثر بی‌احتیاطی مسموم می‌شوند. 95 درصد مسمومیت‌ها در صورت اطلاع از نوع، مقدار و فاصله زمانی مسمومیت با مراقبت و درمان سرپایی بهبود می‌یابند و فقط 5 درصد موارد به مراقبت و بستری شدن احتیاج دارند.
در یك بررسی در مركز مسمومین كودكان بیمارستان لقمان حكیم، از 544 مورد مسمومیت كودكان، عامل مسمومیت 54 درصد نفت، 18 درصد داروهای آرامبخش و 13 درصد تریاك و مشتقات آن بوده است.
در یك بررسی دیگر در سال 1365، سه هزار مورد مسمومیت در یك سال گزارش شد كه در بیشتر موارد (97 درصد) مسمومیت خفیف ((Low-Toxicity بود و كودكان پس از درمان‌های اولیه و سرپایی و 6-4 ساعت تحت نظر بودن با دستورات لازم و پیشگیری از مسمومیت‌های بعدی مرخص شدند. در موارد مسمومیت متوسط (Moderate Toxicity) با اقدامات لازم درمانی كودك 28-24 ساعت در درمانگاه اورژانس تحت نظر قرار می‌گرفت و در موارد (Hight Toxicity) كه مسمومیت كودك شدید و بیمار در حال اغما و تشنج بوده یا تنگی نفس شدید داشته است تحت مراقبت و اقدامات لازم درمانی در بخش بستری و در صورت لزوم C.P.R انجام می‌گرفت.
در این بررسی همچنین چهارده مورد مرگ (6/4 در هزار ) گزارش شد.
یكی از شایع‌ترین مسمومیت‌های كودكان در ایران، مسمومیت با فرآورده‌های نفتی، تریاك و همچنین داروهای آرامبخش عصبی است كه نشان‌دهنده فرهنگ خانواده و در دسترس گذاشتن این مواد می‌باشد و منجر به مسمومیت و مرگ كودكان معصوم می‌شود.
در یك بررسی كه سال 1370 در مورد بیماران مراجعه‌كننده به بخش اورژانس كودكان بیمارستان لقمان حكیم انجام گرفت 3895 مورد (3/97 درصد) به طور سرپایی درمان و 105 مورد (7/2 درصد) به علت مسمومیت شدید بستری شدد. 4 مورد نیز فوت به علت مسمومیت با نفت، استامینوفن، اورگانوفسفره و داروهای نامعلوم وجود داشته است. 5/23 درصد با فرآورده‌های نفتی، 5/8 درصد با سفیدكننده‌ها (وایتكس)، به علت شباهت به آب بوده است. ماده موثر سفیدكننده‌ها هیپوكلریت سدیم می‌باشد كه به علت قلیایی بودن ضعیف اثر سوزانندگی دارد و در معده ایجاد كلر آزاد و ایجاد علائم تنفسی می‌كند. در این شرایط تجویز شیر مفید است و پیش‌آگهی نسبتا خوبی دارد. همچنین مسمومیت با انواع داروها، تریاك و موارد دیگر مانند مسمومیت با حشره‌كش‌های اورگانوفسفره‌ها، اوكالیپتوس، اسید و قلیا، الكل، مسمومیت‌های گیاهی مانند تاتوره، ضدعفونی‌كننده‌ها، پاك‌كننده‌ها لوازم آرایشی و مرگ موش نیز گزارش شده است.
بر اساس آمارها بیشتر مسمومیت‌ها در تهران گزارش شده است. مسمومیت با نفت گرچه هنوز بیشترین آمار مسمومیت در كودكان می‌باشد ولی نسبت به سال‌های گذشته، به علت لوله‌كشی گاز و دائمی بودن برق، در تهران و شهرهای بزرگ كمتر مشاهده می‌شود، در عوض مسمومیت با گاز منواكسیدكربن و گاز شهری بالاخص در فصول سرد سال بیشتر شده و جایگزین نفت شده است. همچنین مصرف داروهای عصبی به علت ناملایمات عصبی نیز شیوع بیشتری یافته است.
شایع‌ترین علائم بالینی:
استفراغ، خواب آلودگی، تشنج، تاكیكاردی، علائم مردمك چشم شامل میوز و میدریاز، سرفه، سیانور، دیسترس تنفسی، آپنه، عدم تعادل، قرمزی (فلاشینگ) و اغما كه علائم بالینی بر حسب نوع و مقدار مصرف داروها فرق می‌كند.
اقدامات لازم درمانی:
اقدامات درمانی عبارتند از: ایجاد استفراغ، شستشوی معده و خارج كردن سم از بدن، تجویز ضد سم، سرم درمانی، تجویز اكسیژن و در صرت لزوم انتوباسیون و همچنین دیالیز. در موارد مسمومیت‌های خفیف تجویز شربت ایپكا و وادار كردن كودك به استفراغ در درمانگاه بیماران سرپایی انجام می‌شود. لازم به ذكر است در مواردی كه مسموم با علائم تشنج و در حال اغما به بیمارستان آمده است به علت آسپیراسیون شستشوی معده انجام نمی‌شود. همچنین در موارد مسمومیت با فرآورده‌های نفتی به علت احتمال آسپیراسیون و مسمومیت با مواد سوزاننده مانند مواد قلیایی و اسیدی شدید، به علت احتمال انهدام بافت‌های آزرده شده مانند مری، شستشوی معده نباید صورت گیرد.
