كمك‌های والدين، در درمان كودكان مبتلا به لكنت زبان
لكنت چیست؟
لكنت زمانی اتفاق می‌افتد كه در روند طبیعی گفتار وقفه‌ای غیرطبیعی به واسطه تكرار صداها یا هجاها، كشیده‌گویی، طولانی ادا كردن، گیر یا قفل و رفتارهای اجتنابی ایجاد می‌شود. منظور از رفتارهای اجتنابی، اعمالی نظیر عدم تماس چشمی و ترس از گفتار یا اجتناب از آن می‌باشد.
لكنت و جنسیت:
به طور متوسط در برابر هر 4-3 پسر لكنتی، 1 دختر لكنتی وجود دارد. در بررسی مراحل رشد گفتاری، مشخص شده كه دختران نسبت به پسران همسن و سال خود زودتر به مرحله تكلم می‌رسند. علاوه بر این، در مقام مقایسه، خزانه لغات دختران نسبت به پسران همسن و سال بیشتر است. این برتری در رشد گفتار جنس مونث سبب كاهش درصد ابتلا آنان به لكنت می‌شود. همچنین به تجربه ثابت شده است كه در بیشتر جوامع و در اكثریت قریب به اتفاق خانواده‌ها، انتظارات و توقعات از جنس مذكور و امر و نهی به آن‌ها بیشتر از جنس مونث است. معمولا در خانواده‌ها، دختران نسبت به پسران از حمایت بیشتری برخوردار هستند، سطح توقعات والدین از آن‌ها پایین بوده و تحت فشار كمتری هستند، لذا كمتر به لكنت مبتلا می‌شوند.
وراثت و لكنت:
مطالعاتی كه در بررسی ارتباط میان وراثت و لكنت انجام شده‌اند، مسئله ارثی بودن لكنت را تا حدودی تایید می‌نمایند. از جمله آن‌ها مطالعاتی است كه نشان می‌دهد 40-30 درصد افراد لكنتی كسانی هستند كه در والدین، فامیل و یا خواهر و برادران آن‌ها فردی لكنتی وجود دارد، مطالعات دیگر موید این مطلب است كه لكنت در دوقلوهای همسان نسبت به دوقلوهای غیرهمسان بیشتر است و این نسبت در تك‌قلوها كمتر می‌شود.
هوش و لكنت:
از دیرباز تصور می‌شد كه افراد لكنتی از نظر بهره‌هوشی نسبت به افراد عادی در سطح پایین‌تری قرار دارند و این عقیده جدا از نگرش گذشتگان به معلولیت و بیماری‌ها، به دلیل طرز برخورد افراد لكنتی و معاشرت‌های اجتماعی آن‌ها بود. لكنتی‌ها به دلیل رفتارهای اجتنابی، انزوا و گوشه‌گیری و مسائلی از این قبیل، كمتر در فعالیت‌های اجتماعی شركت می‌نمایند كه این مسئله را به اشتباه به پایین بودن بهره هوشی آن‌ها نسبت می‌دادند.
علل ایجادكننده لكنت:
علل ایجادكننده لكنت هنوز مشخص نیست، اما بهترین حدسی كه زده می‌شود تركیب عوامل بیولوژیكی و مهارت‌های ارتباطی مثل رشد زبان و مهارت‌های شناختی با محیط است؛ برای مثال برخی از كودكان بسیار حساس هستند و تمایل ندارند كه هیچ تغییری در زندگیشان ایجاد شود یا برخی خجالتی هستند. اینها نمونه‌هایی از عوامل بیولوژیكی هستند. تركیب این عوامل با فاكتورهای محیطی مانند والدینی كه از كودكانشان انتظارات فوق‌العاده‌ای دارند، ممكن است منجر به لكنت شود.
لكنت در چه سنی آغاز می‌شود؟
لكنت عموما بین سنین 5-2 سالگی آغاز می‌شود، معمول‌ترین سن شروع حدود 4 یا 5 سالگی است. اما لكنت می‌تواند حتی در سن 3 سالگی به بعد هم رخ دهد. لكنت معمولا زمانی آغاز می‌شود كه كودك رشد سریعی در تكامل زبان با جملات معمولی دارد و دستور زبان پیچیده‌تر می‌شود.
علایم و نشانه‌های لكنت:
1- تكرار: تكرار در گفتار یكی از ویژگی‌های بارز فرد لكنتی است. فرد به صورت غیرارادی در گفتار خویش، هجاها و صداهای كلمات، به ویژه صداهای اول كلمات را تكرار می‌نماید.
2- طولانی ادا كردن یا كشیده‌گویی: افراد لكنتی به طور غیرارادی صداها به ویژه واكه‌ها (آ،ا،ا،ا، او و ای) را به صورت طولانی و كشیده بیان می‌كنند.
3- گیر یا قفل: بسته به درجه و شدت لكنت، گاهی اوقات فرد لكنتی نمی‌تواند آنچه را كه می‌خواهد بیان كند. زبان، حنجره، چانه و لب‌ها دچار تنش می‌شوند، لحظاتی از حركت باز می‌ایستند و باعث ایجاد وقفه در گفتار می‌شوند.
آیا والدین می‌توانند علت لكنت باشند؟
هرگز، هیچ تحقیقی نشان نمی‌دهد كه والدین علت لكنت هستند، والدین تمایل دارند كه بیشترین تقصیر را در زمان شروع لكنت به گردن خود بیندازند. اگرچه ممكن است والدین علت ایجاد لكنت نباشند، اما مسائلی وجود دارد كه والدین با انجام دادن آن‌ها ممكن است در شكل‌گیری لكنت دخیل شوند.
آیا كودكان، با لكنت رشد می‌كنند؟
با توجه به تحقیقات انجام شده، در 80-75 درصد از كودكان، لكنت پیشرفت می‌كند و كودك با آن بزرگ می‌شود. بسیاری از پزشكان به والدین می‌گویند نگران نباشید. اما والدین نیاز به شخصی خواهند داشت كه دانش ویژه‌ای در مورد لكنت داشته باشد، بنابراین مراجعه به یك آسیب‌شناس گفتار و زبان الزامی است.
توصیه‌هایی به والدین جهت تقویت گفتار روان كودك در خانه:
سعی نكنید كه گفتار كودكتان را اصلاح كنید، سرعت گفتارتان را كم كنید، از جملات ساده و كوتاه‌تر استفاده كنید.
زمانی كه گفتار كودك ناروان (لكنتی) می‌شود، از پرسیدن سوال از او پرهیز كنید. با كودكتان در محیطی آرام صحبت كنید تا حواس او پرت نشود.
زمانی كه گفتار كودك ناروان است، به جای آنكه به شیوه صحبت كردن او دقت كنید، بیشتر توجه نمایید كه او چه می‌گوید. هنگامی كه كودكتان صحبت می‌كند، ساكت و آرام باشید و هیچ فشاری را به او وارد نكنید. اگر كودكتان درباره این مشكل از شما سوال می‌كند، او را مطمئن سازید كه یاد گرفتن تكلم می‌تواند در ابتدا همینطور باشد، برای مثال بسیاری از افراد در حین یادگیری دوچرخه‌‌سواری مشكل دارند.
صبورانه به صحبت‌های كودك گوش دهید و اعضای دیگر خانواده را نیز تشویق كنید تا گفتار كودك را قطع نكنند.
زمانی كه كودك ناروانی‌های (لكنت) بیشتری را در طول روز از خود نشان می‌دهد، از او بخواهید كه بیشتر سوالات را با پاسخ‌های بله/خیر یا پاسخ‌های كوتاه‌تر جواب دهد.
كارهایی را انجام دهید تا كودك تشویق شود كه گفتار روان داشته باشد. زمانی كه كودكتان صحبت می‌كند، به او نگاه كنید و چهره كودك را نیز در همان موقعیت به دست آورید. آزار و اذیت كودك در ارتباط با لكنت، باعث آگاهی بیشتر او از لكنت شده و مشكل وی را بدتر می‌كند.
وسط حرف كودك نپرید و اجازه دهید به طور كامل حرفش را بزند.
نمونه ناروانی (لكنت) طبیعی را ارائه دهید. از آنجایی كه گفتار طبیعی كاملا روان نیست، شما برای او شیوه قابل قبولی از این ناروانی را شرح دهید؛ برای مثال به جای اینكه به كودك بگویید: «بدو كفش‌هایت را بیاور» می‌توانید بگویید: «بدو بدو كفش‌هایت را بیاور».
كودكتان را وادار به حرف زدن نكنید. وقتی كودك وادار به صحبت كردن می‌شود، فشاری را در ادای كلام تجربه می‌كند كه این شرایط می‌تواند ناروانی را افزایش دهد.
خانواده‌ها معمولا گزارش می‌كنند كه بیشتر مشكل كودكشان زمانی است كه دچار هیجان می‌شود، مثل: جشن تولد. چون این موقعیت‌ها روزمره و همیشگی نیستند اما كودك را دچار هیجان می‌كنند. بنابراین سعی كنید كه كودك را بیشتر در این موقعیت‌ها قرار دهید. برای مثال پیش از رفتن به جشن تولد، در بین روز جشنی با تعدادی از دوستان داشته باشید.
در طول روز، لحظاتی را به مسئله لكنت كودك خود اختصاص دهید. آنچه اهمیت دارد این است كه هرگز این توجه خود را قطع نكنید.
اگر خیلی نگران وضعیت كودك خود هستید، می‌توانید به یك آسیب‌شناس گفتار و زبان مراجعه كنید.
