آقای دکتر! به کودکم واکسن سرماخوردگی بزنم؟!
«آنفولانزای خوکی»، «آنفولانزای مرغی»، «آنفولانزای پرندگان»، «واکسن آنفولانزا» و .. اینها عباراتی است که هر سال با فرا رسیدن فصل سرما در جامعه رایج می‌‌شوند.
- آقای دکتر: اگه من به کودکم واکسن سرماخوردگی بزنم دیگه سرما نمی‌‌خوره؟
این سوال و سوالاتی از این دست، مشغله ذهنی والدینی است که برای کاهش نگرانی از ابتلای کودک دلبندشان به عفونت‌ها، دنبال راه چاره هستند. در این مجال کوتاه سعی بر آن است تا به سوالاتی که در ذهن پدر و مادرهای عزیز ایرانی درباره واکسن آنفولانزا نقش بسته است پاسخ داده شود.
بیماری آنفولانزا
بیماری آنفولانزا که بیشترین زمان شیوع آن فصل زمستان است، به دنبال تماس با ترشحات تنفسی فرد بیمار که با عطسه یا سرفه بیرون داده شده اند ایجاد می‌‌شود. سه نوع ویروس آنفولانزا وجود دارد: A، B و C . همه‌گیری‌های آنفولانزا به وسیله ویروس‌های A و B ایجاد می‌‌شوند که آنتی ژن هر دو نوع A و B در واکسن‌های آنفولانزا گنجانده شده‌اند. گاهی انسان‌ها از جمله کودکان با ویروس آنفولانزای A نوع خوکی یا پرندگان هم مبتلا می‌‌شوند. شروع بیماری آنفولانزا معمولاً به صورت شروع ناگهانی تب، لرز، سردرد، درد بدن، احساس ناخوشی و سرفه خشک است. به دنبال این علایم، گلودرد، گرفتگی بینی، التهاب بینی و سرفه بارزتر می‌‌شوند. گاهی قرمزی چشم، درد شکم، تهوع، استفراغ و اسهال ممکن است دیده شود. اغلب کودکان مبتلا طی 7-3 روز خوب می‌‌شوند. تشخیص قطعی بیماری با گرفتن نمونه از حلق بیمار داده می‌‌شود. درمان بیماری اغلب علامتی است اما به موارد خاصی لازم است. از داروهای ضد ویروس استفاده شود. برای کنترل تب نباید از آسپرین استفاده شود.
واکسن آنفولانزا
دو نوع واکسن آنفولانزا وجود دارد: واکسن سه ظرفیتی حاوی ویروس کشته شده و واکسن حاوی ویروس زنده ضعیف شده. آنچه در ایران به عنوان واکسن آنفولانزا هر ساله توزیع می‌‌شود در واقع همان واکسن سه ظرفیتی حاوی ویروس کشته شده آنفولانزا است که از رشد دادن ویروس روی تخم مرغ تولید می‌‌شود و لذا استفاده از آن در کسانی که سابقه حساسیت به تخم مرغ یا مرغ به صورت کهیر، آسم یا حساسیت شدید را دارند ممنوع است.
نحوه استفاده
واکسن آنفولانزا به صورت عضلانی تزریق می‌‌شود. تجویز واکسن آنفولانزا در کودکان بالای 6 ماه منعی ندارد. به کودکان 6 ماهه تا 9 سالهای که برای اولین بار واکسن آنفولانزا دریافت می‌‌کنند در سال اول باید دو بار واکسن تزریق شود که فاصله بین دو تزریق باید حداقل یک ماه باشد و در سالهای بعد هر سال فقط یک بار واکسن تزریق می‌‌شود. در کودکان بالای 9 سال هر سال یک بار تزریق واکسن آنفولانزا کافی است. دوز (مقدار) واکسن تجویز شده در کودکان 6 تا 36 ماهه نصف کودکان بالای 36 ماه است. زمان مناسب تزریق واکسن از ابتدای فصل پاییز تا اواخر دیماه است اما در تمام طول فصل سرما می‌‌توان آن را تزریق کرد. نکته قابل توجه اینکه نگهداری واکسن آنفولانزا باید در دمای مناسب واکسن در یخچال باشد. لذا توصیه می‌‌شود پس از اطمینان از نحوه درست نگهداری واکسن در داروخانه، مراکز بهداشتی درمانی و... واکسن تهیه و بلافاصله تزریق واکسن انجام شود.
تزریق واکسن آنفولانزا در این افراد توصیه می‌‌شود.
همه کودکان 6 ماهه تا 18 ساله
همه کسانی که در منزل با کودکان زیر 5 سال یا افراد بالای 50 سال تماس دارند یا مراقبت از این افراد را برعهده دارند.
افراد مبتلا به آسم یا بیماری‌های مزمن ریوی
بیماری شدید قلبی
افراد مبتلا به نقص ایمنی یا در حال مصرف داروهای سرکوب‌گر ایمنی
مبتلایان به ایدز، آنمی سلول داسی شکل یا سایر کم خونی‌های مربوط به اختلال هموگلوبین
افرادی که به دلیل بیماری (مثلاً آرتریت روماتوئید یا کاوازاکی) مجبور به مصرف دائمی آسپرین هستند.
نارسایی مزمن کلیوی
بیماری مزمن متابولیک مثل دیابت
بیماران مستعد عفونت‌های تنفسی (نقایص ذهنی، آسیب نخاعی، تشنج و...)
عــوارض واکســن آنفولانزا
واکسن آنفولانزای موجود در ایران باتوجه به اینکه حاوی ویروس کشته شده است نمی‌تواند بیماری آنفولانزا ایجاد کند. شایع‌ترین عوارض این واکسن عبارتند از سوزش محل تزریق و تب. تب معمولاً در کودکان زیر 2 سال طی 24-6 ساعت اول پس از تزریق واکسن دیده می‌‌شود.
گاهی تهوع، خواب آلودگی، سردرد، درد عضلانی و لرز در حد خفیف به دنبال تزریق واکسن اتفاق می‌‌افتد. گفته می‌‌شود یکی از عوارض نادر واکسن آنفولانزا، سندرم گیلن باره است. این بیماری، یک بیماری عصبی عضلانی پیشرونده و معمولاً قابل درمان است. شیوع این عارضه یک تا دو مورد به ازای هر یک میلیون واکسن تزریق شده است و لذا تزریق واکسن در کسانی که خیلی در معرض خطر عوارض شدید بیماری آنفولانزا نیستند یا قبلاً به دنبال دریافت واکسن آنفولانزا دچار سندرم گیلن باره شده‌اند توصیه نمی‌‌شود. تزریق واکسن آنفولانزا در کسانی که سابقه آلرژی به تخم مرغ یا مرغ به صورت کهیر، آسم، آنژیوادم یا شوک آنافیلاکسی را دارند ممنوع است.
توجه: واکسن آنفولانزا فقط از ابتلا به بیماری آنفولانزا پیشگیری می‌‌کند و هیچ نقشی در کاهش دفعات سرماخوردگی معمولی کودکان ندارد و اطلاق عبارت «واکسن سرماخوردگی» به آن، نادرست است.
