عوامل خطرساز بيماری قلبی در كودكان و نوجوانان
بیماری قلبی معمولاً عامل اصلی مرگ و میر در میان كودكان نیست، ولی در میان بزرگسالان كاملاً برعكس است و روزانه هزاران نفر در سطح دنیا در اثر بیماری‌های قلبی جان خود را از دست میدهند. تاكنون پژوهش‌های بسیار گسترده‌ای در این زمینه انجام شده كه تأثیر زیادی در كاهش بروز این بیماری‌ها در میان مردم داشته است. برخی از عوامل خطرساز با افزایش آگاهی و سطح دانش مردم تغییر كرده‌اند، برخی مداوا شده‌اند و برخی دیگر همچنان پابرجا هستند. بیشتر عوامل خطرساز بیماری‌های قلبی در كودكان در سال‌های نخست زندگی آنها، قابل كنترل هستند و باعث می‌شوند در سال‌های آتی خطر بروز بیماری‌های قلبی در آنها كاهش یابد. این بیماری‌ها هم ممكن است ژنتیكی باشند و هم اینكه در اثر سایر بیماری‌ها ایجاد شوند. نارسایی قلبی مادرزادی را نمی‌توان درمان كرد، اما می‌توان با روش‌های مناسب از بروز مشكلات حادتر جلوگیری نمود. همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. خطر بروز بیماری‌های قلبی در كودكان با كنترل و یا تغییر عوامل خطرساز، كاهش می‌یابد این عوامل عبارتند از: فشار خون بالا، كلسترول بالا، سیگار كشیدن، چاقی و كم‌تحركی كنترل این عوامل خطرساز تأثیر زیادی در سلامت قلب كودك شما در بزرگسالی دارد.
فشار خون بالا
كمتر از 3 درصد كودكان در آمریكا دچار فشار خون بالا هستند، ولی باید بدانید كه این مشكل در دوران كودكی مسأله‌ای جدی و بحرانی است؛ به خصوص اگر تشخیص داده نشود. بنابراین حتماً فشارخون فرزند خود را سالی یك بار كنترل كنید. قلب، خون را به تمام نقاط بدن شاهرگ‌ها و رگ‌های كوچك و ریز پمپاژ می‌كند. خون در حال حركت دوباره به دیواره رگ‌ها می‌خورد و این نیرو را فشار خون می‌نامند. فشار خون بالا در نتیجه سفت شدن رگ‌های بسیار ریز به نام «آرتریولز» رخ می‌دهد. آرتریولزها جریان خون را در سرتاسر بدن تنظیم می‌كنند و اگر سفت و تنگ شوند، قلب سخت‌تر كاركرده و به خوبی خون را پمپاژ نمی‌كند و فشار داخل رگ‌ها بیشتر می‌شود.
چه چیزی باعث افزایش فشار خون در كودكان می‌شود؟
فشار خون بالا در كودكان یك نارسایی مادرزادی قلبی نیست، اما می‌تواند در اثر عوامل ژنتیكی ایجاد شود. بنابراین كودكانی كه والدین‌شان فشار خون بالا دارند، باید بیشتر تحت مراقبت باشند. برخی بیماری‌ها دركودكان، مثل بیماری قلب و بیماری كلیه نیز می‌تواند باعث فشار خون بالا شوند. این وضعیت را فشار خون بالای ثانویه می‌نامند. پزشك برای اندازه‌گیری فشار خون كودك از دستگاهی به نام «اِسفیگمومانومتر» استفاده و با توجه به سن و جنسیت او فشارخون را مشخص می‌كند. این فشار خون در سنین مختلف رشد، متفاوت است. در اغلب موارد، فشار خون كودكان از طریق ایجاد برخی تغییرات در برنامه زندگی آنها تغییر می‌كند. این تغییرات به قرار زیر هستند:
داشتن وزن متناسب در دوران كودكی (كودكان سنگین وزن بیشتر در معرض خطر قرار دارند).
افزایش میزان فعالیت‌های فیزیكی.
كاهش میزان نمك در غذاها
دوری از سیگار كه باعث تنگ‌تر شدن رگ‌های خونی می‌شود.
كلسترول بالا
كمتر از 15 درصد كودكان به مشكل كلسترول بالا دچار هستند، اما پژوهش‌ها نشان میدهند كه تشكیل پلاك‌های چربی در خون از دوران كودكی آغاز و كم‌كم به بزرگسالی كشیده می‌شود. این وضعیت در آینده پیشرفت بیشتری می‌كند و به تصلب شرائین تبدیل می‌شود و تصلب شرائین نیز به بیماری قلبی منجر می‌گردد. پژوهش‌ها نشان میدهند كه بین اختلال كلسترول و تصلب شرائین در كودكان ارتباط نزدیكی وجود دارد. درست همانند بزرگسالان، خوردن غذاهایی كه پر از چربی‌های اشباع شده هستند، عدم تحرك كافی و داشتن زمینه ژنتیكی بیماری‌های قلبی می‌توانند موجب افزایش كلسترول در كودكان شود. معضل چاقی كودكان نیز از عواملی است كه باعث كلسترول بالا می‌شود. در نتیجه، حتی اگر كودك‌تان زمینه ژنتیكی این وضعیت را نداشته باشد، باید كلسترول او در سنین 9-11 سالگی كنترل شود و دوباره در سنین 17-21 سالگی مورد آزمایش قرار گیرد. این كنترل‌های اولیه در دوران كودكی باعث كاهش بروز بیماری‌های قلبی در بزرگسالی می‌شود.
كلسترول چیست؟
كلسترول نوعی ماده چربی مانند است كه به آن لیپید می‌گویند و در تمام بدن (تك‌تك‌سلول‌های بدن) یافت می‌شود. كبد، تمام كلسترولی را كه بدن نیاز دارد می‌سازد تا برای شكل‌گیری دیواره سلول‌ها مورد استفاده قرار گیرد و هورمون‌های خاصی را تشكیل دهد. مصرف برخی غذاها كه از حیوانات به دست می‌آیند، مثل گوشت، تخم‌مرغ و محصولات لبنی باعث می‌شود كلسترول اضافی وارد بدن شود. در میان چربی‌هایی كه از غذاها دریافت می‌كنیم، چربی‌های اشباعی مثل كره و محصولات لبنی به دست آمده از شیر، چربی گوشت قرمز و برخی از انواع روغن‌ها مثل روغن نارگیل بیشتر از سایر چربی‌ها در این زمینه نقش دارند. كلسترول از طریق خون و از راه لیپوپروتئین‌ها وارد سلول‌ها می‌شود. دو نوع از مهم‌ترین لیپوپروتئین‌ها، لیپوپروتئین كم چگالی (LDL) و لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) هستند. پزشكان می‌گویند چربی‌های LDL و HDL و نوع دیگری از چربی‌ها كه به تریگلیسیریدها معروفند، تأثیر زیادی روی یكدیگر دارند و میزان كلسترول خون را مشخص می‌كنند.
لیپوپروتئین با چگالی كم (LDL)
ذرات LDL، كلسترول را به تمام سلو‌های بدن می‌رسانند. كلسترول LDL، را كلسترول بد می‌نامند، زیرا افزایش آن در خون باعث بروز بیماری قلبی عروقی همچنین شكل‌گیری پلاك‌های چربی در دیواره رگ‌ها می‌شود. و این شروع فرایند بیماری تصلب شرائین است. وقتی كه پلاك‌های چربی در رگ‌ها و عروق ایجاد می‌شوند، خون و مواد مغذی به اندازه كافی به قلب نمی‌رسد و خطر حملات قلبی به وجود می‌آید. اگر رژیم غذایی با چربی اشباع شده داشته باشد، میزان
LDL بالا می‌رود. گاهی اوقات كم‌كاری تیروئید نیز باعث افزایش میزان LDL می‌شود.
لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL)
ذرات HDL كلسترول را از سلول‌های بدن به كبد برمی‌‌گردانند.
HDL را كلسترول خوب نیز می‌نامند، زیرا افزایش آن خطر بیماری‌های قلبی را كاهش می‌دهد. HDL كم در اثر كم تحركی، چاقی و مصرف سیگار به وجود می‌آید.
تریگلیسیریدها
تری گلیسیریدها چربی‌هایی هستند كه انرژی را به ماهیچه‌ها می‌رسانند. آنها نیز مثل كلسترول از طریق لیپوپروتئین‌های خون به تمام سلول‌های بدن منتقل می‌شوند. خوردن غذاهایی كه حاوی مقدار زیادی چربی اشباع‌شده و یا كربوهیدرات هستند، باعث افزایش سطح تریگلیسیریدها و در نتیجه افزایش خطر بیماری‌های قلبی می‌شود (البته به نظر دانشمندان افزایش میزان تریگلیسیریدها در خون به تنهایی باعث بروز این خطر نمی‌شود).
چه عواملی باعث افزایش كلسترول در كودكان و نوجوانان می‌شود؟
در برخی موارد، كلسترول بالای خون به دلایل ژنتیكی در فرد بروز می‌كند كه به آن «هایپركلسترولمی» می‌گویند. حدود 1-2 درصد از كودكان و نوجوانان به این وضعیت دچارند. آنها باید به طور مرتب از پنج سالگی میزان كلسترول خون‌شان چك شود.
چاقی، فشار خون بالا و سیگار كشیدن نیز می‌تواند افزایش كلسترول شود.
اغلب افراد حتی تا 20 سالگی، یك‌بار هم كلسترول خون خود را بررسی و آزمایش نمی‌كنند.
مواردی برای كاهش كلسترول
بیشتر ورزش كنید. حتماً برخی روزهای هفته 30-60 دقیقه ورزش كنید.
غذاهایی بخورید كه كلسترول و چربی كمتری دارند. نان، پاستا، غلات و سبزیجات و میوه‌های تازه بیشتر مصرف كنید.
از خطرات ناشی از سیگار كشیدن مطلع باشید.
یاد بگیرید كه وزن، قندخون و فشار خون خود را كنترل كنید.
كودكانی كه به كلسترول بالا دچارند، لازم است برنامه غذایی خاصی داشته باشند. اگر یك سال برنامه غذایی مناسب و ورزش اثر نگذارد، با نظر پزشك از داروهای كاهش‌دهنده كلسترول استفاده كنید.
